Tăng hiệu quả chống gian lận thông qua hoạt động kiểm toán nội bộ

Hoạt động của Ngành - Ngày đăng : 22:00, 07/06/2021

(BKTO) - Kiểm toán nội bộ (KTNB) với chức năng, nhiệm vụ của mình sẽ giúp cho DN, đơn vị nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động cũng như độ tin cậy của báo cáo tài chính và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Không chỉ dừng lại ở đó, KTNB còn là thành phần thiết yếu của hệ thống quản lý chống gian lận (AFMS), đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19.


                
   

Ảnh minh họa - Nguồn: internet

   

Đánh giá và phát hiện gian lận chưa đạt hiệu quả như mong đợi

Trong ấn bản mới nhất “Nghiên cứu toàn cầu về gian lận và lạm dụng nghề nghiệp năm 2020” của Hiệp hội các Nhà kiểm tra gian lận được chứng nhận (ACFE), chức năng KTNB đã đạt được một số tiến bộ trong vai trò chống gian lận.

Khi thực hiện KTNB như một biện pháp kiểm soát chống gian lận, mức giảm tổn thất trung bình cho mỗi trường hợp gian lận tăng từ 31% lên 50%, trong khi thời gian trung bình cho mỗi trường hợp gian lận giảm từ 24 tháng xuống còn 14-12 tháng (khi không có KTNB).

Mặc dù hiệu quả của chức năng KTNB đối với các biện pháp chống gian lận nhìn chung đã tăng lên nhưng hoạt động này vẫn còn nhiều thách thức. Sự hiện diện của chức năng KTNB với tư cách là một thành phần quan trọng trong AFMS đã tăng từ 68% lên 74%, cao hơn đáng kể so với đường dây nóng của người tố giác hoặc người tố cáo (64%). Nhưng với tư cách là nguồn phát hiện gian lận ban đầu, đường dây nóng có hiệu quả hơn nhiều (43%) so với KTNB (15%).

Theo ACFE, “thiếu kiểm soát nội bộ” (32%) và “khả năng kiểm soát nội bộ hiện có” (18%) là những điểm yếu chính của hệ thống kiểm soát trong năm 2020 và cả trong các năm trước đó. Một nghiên cứu khác của PwC về Tội phạm kinh tế toàn cầu và gian lận cũng chỉ ra rằng: “cơ hội” để thực hiện hành vi gian lận là một điều kiện tiên quyết của “tam giác lừa đảo”. Vì vậy, việc lạm dụng các điểm yếu của kiểm soát nội bộ là yếu tố ảnh hưởng nhất, chiếm đến 59% nguyên nhân dẫn đến gian lận.

Ban Giám đốc và các bên liên quan khác không mấy kỳ vọng về khả năng chống gian lận của KTNB. Nghiên cứu của Hiệp hội Kiểm toán nội bộ Hoa Kỳ (IIA) về Xác định, đo lường và truyền đạt giá trị của KTNB chỉ ra rằng, trong bảng xếp hạng 15 nhiệm vụ của KTNB có tiềm năng gia tăng giá trị lớn nhất, “điều tra gian lận” xếp thứ 12, còn “đánh giá rủi ro gian lận và ngăn chặn gian lận” xếp thứ 14.

Tăng cường tính độc lập và chuyên nghiệp trong hoạt động
         
Một cuộc khảo sát của ACFE về Gian lận trong thời kỳ Covid-19 cũng cho thấy, 79% người được hỏi nhận ra rằng mức độ gian lận tổng thể gia tăng kể từ khi đại dịch bắt đầu và 90% dự đoán xu hướng quan trọng này sẽ tiếp tục sang năm 2021.

Nhiều kiểm toán viên nội bộ đang cảm thấy áp lực ngày càng tăng trong việc chống gian lận. Trong đó, việc giải quyết những điểm yếu hiện tại và đối chiếu với những việc cần làm là yêu cầu đầu tiên nhằm tăng hiệu quả của KTNB như một biện pháp kiểm soát chống gian lận.

Trước tiên, KTNB cần tăng cường hơn nữa tính độc lập trong tổ chức của mình. Điều này tuân theo mô hình “tam giác gian lận” bao gồm 3 nhóm: thủ phạm gian lận, kiểm toán viên nội bộ phụ thuộc vào lãnh đạo và kiểm toán viên bên ngoài không ràng buộc. Theo mô hình đó, sự phụ thuộc về kỷ luật và tài chính của KTNB vào lãnh đạo cao nhất được xác định là một điểm yếu chính trong việc đạt được nhiều thành công chống gian lận hơn.

Thực tế, có những việc làm có thể dễ dàng thực hiện để nâng cao khả năng chống gian lận của KTNB. Theo đó, các định hướng rủi ro trong quá trình hoạch định kiểm toán có thể được tăng cường bằng cách rút ngắn khoảng thời gian xem xét các vấn đề gian lận dễ xảy ra, chẳng hạn như hóa đơn giả, nhân viên hư cấu hoặc ghi sổ kế toán sai.

Một việc kiểm toán viên cần làm nữa là tham khảo thường xuyên các thống kê tham nhũng theo quốc gia, ngành, quy mô công ty và các điểm dữ liệu khác. Những dữ liệu này thường có sẵn trên các trang web của ACFE, IIA, cơ quan chính sách, cơ quan quản lý, công ty kế toán quốc tế... Thực tế, hiệu quả của việc phát hiện gian lận bằng KTNB có thể được tăng lên nhờ các cuộc tấn công gian lận thực tế hơn các thử nghiệm thâm nhập.

Ngoài ra, việc thực hiện nhiều cuộc đánh giá nội bộ hơn với yếu tố bất ngờ cũng sẽ mang lại hiệu quả nhất định. Ngoài ra, các phương pháp kiểm toán mới và các công cụ kỹ thuật như phần mềm phân tích dữ liệu hoặc các công cụ trí tuệ nhân tạo nên được tích hợp trong chức năng KTNB.

Việc không có bí quyết cụ thể về kiểm toán tham nhũng cũng là một điểm yếu đáng kể của kiểm toán viên nội bộ. Vì vậy, các biện pháp nâng cao trình độ thích hợp và đào tạo thêm cũng cần được lưu ý. Ngoài ra, bí quyết về tâm lý kiểm toán, kỹ năng mềm và kỹ thuật pháp y cũng cần được cải thiện. Các đánh giá viên nội bộ cũng cần được đánh giá năng lực thường xuyên với các chuyên gia nội bộ hoặc bên ngoài nhằm điều chỉnh hành vi hoặc sự tự tin quá mức về chống gian lận.

Bên cạnh tính chuyên nghiệp, tinh độc lập về tổ chức của kiểm toán viên nội bộ cũng cần được tăng cường bằng cách bổ sung các vị trí lãnh đạo (ít nhất là trưởng bộ phận KTNB) với sự đóng góp và giám sát nhiều hơn từ ủy ban kiểm toán. Các quy định như luân chuyển công việc thường xuyên (ít nhất một lần trong 5 năm) và quyền truy cập gần như không giới hạn vào dữ liệu công ty cũng có thể giúp cải thiện tính độc lập và khách quan cho KTNB./.
         
Theo Nghiên cứu toàn cầu về gian lận và lạm dụng nghề nghiệp năm 2020” của ACFE, tỷ lệ tham nhũng đã tăng vọt trên toàn cầu từ 30% lên 45% vào năm 2020. Ở một số khu vực, tỷ lệ này thậm chí còn tăng cao hơn đáng kể như Nam Á tăng từ 62% lên 76% vào năm 2020. Ba hình thức gian lận được báo cáo hàng đầu vẫn giữ nguyên là tham nhũng, thanh toán và không dùng tiền mặt.
THÙY LÊ (tổng hợp)