Thiếu sót trong lựa chọn nhà thầu, ký kết và thực hiện hợp đồng dự án đầu tư

Công tác lựa chọn nhà thầu còn bất cập

Từ thực tiễn kiểm toán, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đánh giá, trong công tác lựa chọn nhà thầu, có đơn vị không lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu một số gói thầu trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, như Dự án đầu tư xây dựng Đại học Quốc gia (ĐHQG) Hà Nội tại Hòa Lạc (dự án QG-HN02). Việc thẩm định, phê duyệt kế hoạch đấu thầu, hồ sơ mời thầu của một số cơ quan, đơn vị chưa đúng quy định. Thậm chí, kế hoạch đấu thầu còn chưa nêu rõ nguồn vốn; không phù hợp tiến độ thực hiện dự án; kế hoạch đấu thầu điều chỉnh không có báo cáo thẩm định trước khi phê duyệt.

Vấn đề đáng quan ngại nữa là hồ sơ mời thầu có tiên lượng mời thầu sai, như Dự án đầu tư xây dựng cầu Rào 1: hạng mục Cột đèn chiếu sáng trang trí cao 4m và đèn chiếu sáng; Dự án đầu tư xây dựng ĐHQG Hà Nội tại Hòa Lạc (Gói thầu thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình Khoa Vật lý, Gói thầu thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị công trình tuyến số 5); Dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Phan Thiết - Dầu Giây thuộc Dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020. Cũng liên quan đến Dự án thành phần đầu tư xây dựng đoạn Phan Thiết - Dầu Giây, KTNN còn phát hiện tình trạng thiếu một số hạng mục; nhưng tại Dự án xây dựng cầu Ông Nhiêu trên đường Nguyễn Duy Trinh Quận 9, TP.HCM lại thừa khối lượng ở một số hạng mục.

Trong khi Dự án xây dựng cầu Thăng Long không quy định mức tạm ứng theo quy định thì tại các Dự án đầu tư xây dựng khối nhà Y.A1 và hạ tầng thiết yếu giai đoạn 1 Khoa Y ĐHQG TP.HCM; Dự án đầu tư xây dựng hạng mục công trình Khối giảng đường II Trung tâm Giáo dục Quốc phòng và An ninh của ĐHQG TP.HCM; Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc… không nêu yêu cầu cụ thể về nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa, hoặc đưa ra yêu cầu chưa phù hợp như Dự án cấp điện lưới cho đảo Trần, huyện Cô Tô và đảo Cái Chiên, huyện Hải Hà tỉnh Quảng Ninh; Dự án Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang.

Đáng chú ý, tại Dự án đường dây 500kV Quảng Trạch - Dốc Sỏi, giá gói thầu chưa được cập nhật trong thời hạn 28 ngày trước ngày mở thầu dẫn đến phải xử lý tình huống. Tại nhiều dự án, thời gian xét thầu chưa đảm bảo kế hoạch. Trong khi đó, một số dự án lại không làm rõ đơn giá bất thường, điển hình là tại Dự án đầu tư xây dựng Cầu Rào 1, KTNN phát hiện đơn giá bất thường của hạng mục Bó gáy vỉa hè thuộc Phần nút giao và đường dẫn; Dự án Trường Trung cấp Luật Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang (Gói thầu TB1, XL7, XL8); Dự án đầu tư xây dựng cơ sở 2 của Trường Đại học Luật Hà Nội (Gói thầu thi công nhà ăn, nhà công vụ); Dự án Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang (Trạm biến áp).

Ở một số địa phương, cơ quan, đơn vị, có tình trạng áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu, phân chia gói thầu, chỉ định thầu không đúng quy định, trong đó có Gói thầu tư vấn khảo sát, lập Báo cáo nghiên cứu khả thi và gói thầu khảo sát, thiết kế bản vẽ thi công của Dự án đầu tư xây dựng công trình cầu Sông Rin thị trấn Di Lăng, huyện Sơn Hà, tỉnh Quảng Ngãi; Gói thầu tuyến số 3 của Dự án đầu tư xây dựng ĐHQG Hà Nội tại Hòa Lạc; Gói thầu tư vấn khảo sát xây dựng công trình, tư vấn lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, khảo sát địa chất, lập Hồ sơ mời thầu, đánh giá Hồ sơ dự thầu Gói thầu thi công xây dựng, cung cấp lắp đặt thiết bị Dự án cơ sở 2 Trường Đại học Luật Hà Nội; Dự án tiếp nước, cải tạo khôi phục sông Tích (Hà Nội).

Ký kết, thực hiện hợp đồng chưa chuẩn

Nhiều cơ quan, đơn vị cũng không đăng tải thông tin về đấu thầu; tỷ lệ tổ chức đấu thầu qua mạng tại nhiều địa phương chưa đảm bảo lộ trình, không thực hiện đấu thầu qua mạng. Đơn cử, Ban Quản lý dự án các công trình giao thông Hải Phòng tổ chức đấu thầu qua mạng đối với các các gói thầu tư vấn có giá gói thầu không quá 5 tỷ đồng và gói thầu xây lắp có giá gói thầu không quá 10 tỷ đồng đạt 64% số lượng các gói thầu, tỷ lệ này chưa đáp ứng đúng theo quy định là 100%.

Xoay quanh công tác đàm phán, ký kết hợp đồng xây dựng, nhiều bất cập, thiếu sót cũng được KTNN chỉ ra. Đáng chú ý là việc lựa chọn hình thức hợp đồng của một số dự án không phù hợp; điều khoản hợp đồng thiếu chặt chẽ, chưa đầy đủ. Công tác đàm phán, ký kết hợp đồng, phân chia tiến độ chưa phù hợp với điều kiện của hồ sơ mời thầu; ký kết hợp đồng chưa giảm trừ 5% tiết kiệm theo quy định của Bộ Giao thông vận tải; không bao gồm thuế nhập khẩu theo quy định, không đúng tỷ lệ theo thoả thuận liên doanh giữa các nhà thầu; ký hợp đồng trọn gói của một số dự án chưa phù hợp quy định.

Tình trạng tắc trách được KTNN chỉ ra là có gói thầu dự án thực hiện ký kết hợp đồng bảo hiểm sau thời điểm khởi công, thậm chí có gói thầu không thực hiện mua bảo hiểm theo cam kết. Sự tắc trách còn thể hiện qua việc một số chủ đầu tư chưa rà soát số dư tạm ứng hợp đồng của dự án dừng thi công do vướng mặt bằng để có biện pháp thu hồi (Dự án xây dựng cầu Thăng Long 56,86 tỷ đồng; Dự án xây dựng cầu Ông Nhiêu 58,58 tỷ đồng; Dự án mở rộng, nâng cấp đường Tỉnh lộ 8 là 37,61 tỷ đồng); chưa điều chỉnh hợp đồng đối với các hạng mục, công tác tạm tính hoặc có thay đổi.

Trong khi đó, hồ sơ quản lý chất lượng dự án còn thiếu sót, không đầy đủ; công tác khảo sát chưa đánh giá đầy đủ dữ liệu; bản vẽ hoàn công chưa tuân thủ quy định; dự án hoàn thành nhưng chưa thực hiện nghiệm thu; không thực hiện đầy đủ chế độ báo cáo giám sát, đánh giá đầu tư. Đáng quan ngại hơn cả là công tác thi công không đảm bảo chất lượng, dẫn chứng cụ thể được KTNN nêu ra tại Dự án đầu tư xây dựng đường 5 kéo dài (Cầu Chui - Cầu Đông Trù - Phương Trạch - Bắc Thăng Long) là Biên bản bàn giao, Biên bản kiểm đếm hiện trường đưa vào quản lý sử dụng cho thấy, số cây xanh bị chết hoặc không đạt yêu cầu chất lượng chiếm tỷ lệ cao bằng 5,027 tỷ đồng, tương đương 24% giá trị gói thầu (5,027/20,757 tỷ đồng).

KTNN chỉ ra tình trạng thi công không đúng hồ sơ thiết kế được duyệt, thanh toán vượt cơ cấu tổng mức đầu tư. Tình trạng chậm thu hồi các khoản tạm ứng quá thời gian quy định còn xảy ra tại hầu hết các địa phương được kiểm toán hoặc thu hồi chưa đúng quy định. Không ít trường hợp nghiệm thu, thanh toán sai khối lượng, đơn giá, định mức hoặc chưa đầy đủ thủ tục, hồ sơ, điều kiện thanh toán đã được kiểm toán phát hiện và kiến nghị xử lý, khắc phục./.

Theo KTNN, tiến độ thực hiện nhiều dự án chậm trên 12 tháng so với quyết định phê duyệt, cá biệt có dự án thực hiện trên 18 năm chưa hoàn thành. Nguyên nhân chủ yếu do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, bổ sung thay đổi nhiều hạng mục, bố trí vốn không đúng tiến độ và do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp.

PHÚC KHANG