Bịt lỗ hổng gian lận, tham nhũng trong đấu thầu

Chính trị - Ngày đăng : 21:20, 20/09/2022

(BKTO) – Nhấn mạnh yêu cầu sửa đổi Luật Đấu thầu nhằm hướng đến nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu; khắc phục những bất cập của Luật hiện hành…, các ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đề nghị cần làm rõ nhiều quy định trong Dự thảo Luật để đảm bảo mục tiêu này.

Toàn cảnh phiên họp của UBTVQH. Ảnh: VPQH

Mở rộng trường hợp chỉ định thầu có đảm bảo minh bạch?

Báo cáo tại phiên họp chiều 20/9 của UBTVQH cho ý kiến về Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung nhóm quy định nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu, bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu.

Theo đó, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về công khai thông tin nhằm góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các bên có liên quan trong hoạt động đấu thầu, hạn chế tình trạng gian lận trong đấu thầu.

Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định về các trường hợp chỉ định thầu nhằm tạo cơ sở pháp lý và điều kiện thuận lợi để áp dụng trong các trường hợp cấp bách hoặc cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án lớn, trọng điểm như: gói thầu phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh; gói thầu thuộc các dự án quan trọng quốc gia cần triển khai ngay theo Nghị quyết của Quốc hội; gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn; gói thầu thực hiện công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, tái định cư.

Dự thảo cũng làm rõ, phân định cụ thể các trường hợp, điều kiện áp dụng chỉ định thầu và điều kiện áp dụng lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt; đẩy mạnh phân cấp cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong việc quyết định lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt.

Đồng thời, Dự thảo Luật hoàn thiện quy định về tiêu chí bảo đảm cạnh tranh trong nội dung hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng…

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu ý kiến tại phiên họp.
Ảnh: VQPH

Thẩm tra Dự án Luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường cho biết, Thường trực Ủy ban Tài chính ngân sách đề nghị làm rõ nội hàm “yêu cầu cao và tính đặc thù” để tránh tùy tiện và lạm dụng khi thực hiện đối với đấu thầu hạn chế.

Cơ quan thẩm tra cũng lưu ý, Dự thảo Luật đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu. Điều này là chưa thực sự phù hợp với mục tiêu “nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế”. Do vậy, cơ quan thẩm tra cho rằng cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù.

Đồng tình quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, Dự thảo Luật quy định 11 trường hợp chỉ định thầu, mở rộng hơn rất nhiều so với Luật hiện hành.

“Lẽ ra Luật cần quy định việc chỉ định thầu ngày càng chặt hơn nhưng Điều 19 Dự thảo Luật lại đi ngược lại với chủ trương nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả trong hoạt động đấu thầu. Lẽ ra phải thắt chặt các trường hợp chỉ định thầu thì lại mở ra rất rộng’ – bà Lê Thị Nga băn khoăn và đề nghị Chính phủ giải trình rõ lý do của từng trường hợp mở rộng chỉ định thầu. Đồng thời, cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra cần rà soát lại để quy định rõ trường hợp nào được chỉ định thầu theo hướng chặt chẽ để tránh trường hợp lợi dụng.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, xu hướng là đấu thầu tăng lên, chỉ định thầu chỉ áp dụng với những trường hợp cấp bách, cần thiết nhưng Dự thảo Luật vì sao lại xoay sang hướng giảm đấu thầu, tăng chỉ định thầu. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ cần làm rõ điều này để thuyết phục được Quốc hội.

Cần làm rõ “hổng” ở đâu, “vá” chỗ nào?

Nhấn mạnh sự cần thiết sửa đổi Luật Đấu thầu để có cơ sở pháp lý nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình tổ chức đấu thầu, hạn chế những tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu, thời gian qua, xã hội rất quan tâm đến tình trạng đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế. Ông Thanh đề nghị cần báo cáo, làm rõ xem quá trình tổ chức thực hiện quy định về đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế thời gian qua có những vấn đề gì gây khó khăn và Luật Đấu thầu (sửa đổi) phải khắc phục được vấn đề này.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh phát biểu thảo luận tại phiên họp. Ảnh: VPQH

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng cho rằng, sửa Luật lần này cần khắc phục được tình trạng chọn giá rẻ nhưng không chọn được nhà đầu tư tốt như thời gian vừa qua.

Liên quan đến quy trình, thủ tục chọn nhà đầu tư, ông Thanh cho biết, quy định trong Dự thảo Luật so với Luật Đầu tư đã lược bỏ thủ tục đánh giá sơ bộ về năng lực, kinh nghiệm của nhà đầu tư và thủ tục chấp thuận nhà đầu tư trong trường hợp chỉ có 1 nhà đầu tư.

“Điều này có gì đó mâu thuẫn giữa việc muốn chọn nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm nhưng lại bỏ qua quy trình về đánh giá năng lực, kinh nghiệm của nhà đầu tư sau khi dự án đó được chấp thuận chủ trương đầu tư, danh mục được phê duyệt; có thể là chỉ chọn được nhà đầu tư trả giá rẻ không?” – ông Thanh đặt vấn đề.

Trong khi đó, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, đấu thầu là lĩnh vực mà khi nói đến nhiều người sẽ nghĩ ngay đến tình trạng “quân xanh, quân đỏ”, có nhiều gian lận, tiêu cực. Trong đánh giá của Ban chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực Trung ương cũng xác định lĩnh vực đấu thầu là lĩnh vực có nhiều nguy cơ về tham nhũng. Vì vậy, cần xác định rõ tình trạng tham nhũng, tiêu cực trong đấu thầu thời gian qua có phải nguyên nhân do Luật không, nếu có thì nằm ở những điều luật nào và sẽ sửa như thế nào?

Nhấn mạnh quan điểm cần đi thẳng vào những vấn đề sửa đổi, bổ sung, nêu rõ sửa gì, vì sao phải sửa, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá nhiều vấn đề chưa có những quy định mới, hầu hết là sửa đổi, bổ sung những chính sách cũ. "Tình trạng “quân xanh, quân đỏ”, thông thầu, tham nhũng, tiêu cực thì Luật khắc phục ở chỗ nào? Do luật pháp chỗ nào thiếu chặt chẽ, thiếu công khai, thiếu minh bạch mới sinh ra việc đó? Chúng ta nói bịt lỗ hổng, vậy Luật này có lỗ hổng không, hổng ở đâu và vá chỗ nào?” – Chủ tịch Quốc hội nêu một loạt vấn đề cần làm rõ./.

ĐĂNG KHOA