Bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình Dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, Dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) được xây dựng trên cơ sở 05 nhóm chính sách, gồm 10 Chương, 98 Điều.

So với Luật Đấu thầu năm 2013, Luật này đã sửa đổi 75 điều, bổ sung mới 21 điều, giữ nguyên 02 điều, bãi bỏ 12 điều.

Hạn chế gian lận, “cài cắm”

Theo đó, Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung nhiều quy định nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu thầu; bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu.

Cụ thể, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về công khai thông tin, thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về nhà thầu theo hướng yêu cầu công khai tất cả các thông tin trong đấu thầu nhằm nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình của các bên có liên quan, hạn chế tình trạng gian lận, làm cơ sở loại bỏ các nhà thầu không có uy tín, hàng hóa không bảo đảm chất lượng hoặc không đáp ứng được nhu cầu sử dụng thực tế.

Đồng thời, hoàn thiện quy định về tiêu chí bảo đảm cạnh tranh trong nội dung hồ sơ mời thầu nhằm hạn chế tình trạng “cài cắm” tiêu chí đánh giá, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.

Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định về cách xác định chi phí cho toàn bộ quá trình sử dụng của hàng hóa, công trình nhằm hạn chế tình trạng nhà thầu bỏ thầu giá rẻ để trúng thầu, dẫn đến việc thực hiện hợp đồng không bảo đảm tiến độ, chất lượng; sửa đổi, bổ sung quy định về hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt nhằm tạo điều kiện thuận lợi để áp dụng đối với các gói thầu có các điều kiện đặc thù hoặc cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về hình thức mua sắm trực tiếp, tự thực hiện nhằm hạn chế tình trạng áp giá cao trong mua sắm trực tiếp; khắc phục tình trạng lạm dụng hình thức tự thực hiện để giao gói thầu cho các đơn vị trực thuộc chủ đầu tư thực hiện thay vì áp dụng đấu thầu rộng rãi.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định cho phép hồ sơ mời thầu được đưa ra yêu cầu hàng hóa phải có xuất xứ từ một nhóm quốc gia, vùng lãnh thổ cụ thể trong trường hợp cần mua hàng hóa có chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật bảo đảm đáp ứng yêu cầu sử dụng, trong đó có vật tư, trang thiết bị y tế.

Ngoài ra, Dự thảo Luật đã hoàn thiện quy định về phương pháp đánh giá lợi ích xã hội, lợi ích Nhà nước nhằm lựa chọn được nhà đầu tư có đề xuất phương án đầu tư kinh doanh mang lại lợi ích cao nhất cho xã hội, Nhà nước, bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững, hài hòa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư, người dân.

Ngoài các quy định trên, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung nhóm quy định nhằm: đơn giản hóa quy trình, thủ tục thực hiện hoạt động đấu thầu lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, cắt giảm thời gian, chi phí trong hoạt động đấu thầu; hoàn thiện chính sách đấu thầu mua sắm hàng hóa trong nước, sản phẩm đổi mới sáng tạo, mua sắm xanh; nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước về đấu thầu; phòng chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí trong hoạt động đấu thầu…

Tránh việc lạm dụng chỉ định thầu

Thẩm tra Tờ trình Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường nêu rõ, Ủy ban Tài chính - Ngân sách tán thành về sự cần thiết sửa đổi Luật nhằm tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất về đấu thầu; kịp thời khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành; nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, khắc phục tình trạng đấu thầu hình thức…

Đối với quy định về chỉ định thầu, cơ quan thẩm tra lưu ý, Dự thảo Luật quy định 10 trường hợp chỉ định thầu, trong đó đã bổ sung, mở rộng thêm nhiều trường hợp áp dụng hình thức chỉ định thầu, điều này là chưa thực sự phù hợp với mục tiêu nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế.

Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề nghị, cần giới hạn việc áp dụng chỉ định thầu với các trường hợp đặc thù gồm: dự án cấp bách; đảm bảo bí mật liên quan đến an ninh, quốc phòng; đầu tư mua sắm thuốc, hóa chất, sinh phẩm, trang thiết bị, vật tư y tế phòng chống dịch bệnh trong trường hợp khẩn cấp; các trường hợp đặc thù gắn với việc đảm bảo yêu cầu đồng bộ về công nghệ, nghiên cứu thử nghiệm, mua bán bản quyền sở hữu trí tuệ.

“Đề nghị Chính phủ rà soát cụ thể từng trường hợp, đánh giá tác động của các trường hợp này để bảo đảm mục tiêu, yêu cầu sửa đổi Luật Đấu thầu đã đặt ra, tránh việc lợi dụng, lạm dụng chỉ định thầu” - Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường nhấn mạnh.

Đặc biệt, về quy định chỉ định thầu đối với “Gói thầu thực hiện các dự án quan trọng quốc gia cần triển khai ngay theo Nghị quyết của Quốc hội”, Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng Chính phủ cần đánh giá sâu, rộng về quy định này để có quy định chặt chẽ. Bởi nếu quy định như Dự thảo sẽ dẫn tới các dự án quan trọng quốc gia, sử dụng nhiều vốn ngân sách nhà nước thì chỉ định thầu, chỉ những dự án nhỏ lẻ, vốn ít thì bắt buộc đấu thầu, như vậy sẽ không bảo đảm mục tiêu, quan điểm sửa đổi Luật Đấu thầu.

Mặt khác, các dự án quan trọng quốc gia có thời gian, kinh phí và nhân lực thực thi sẽ là những chuyên gia đầu ngành và quốc tế, việc chuẩn bị dự án phải bảo đảm kỹ lưỡng và theo tầm nhìn dài hạn, điều này đòi hỏi việc thực hiện phải tuân thủ nghiêm quy định của Luật Đấu thầu vì mục tiêu bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

“Vấn đề đặt ra là với công trình lớn cần chuẩn bị dự án từ sớm (nhiệm kỳ này chuẩn bị để triển khai thực hiện dự án trong nhiệm kỳ sau), tránh việc phê duyệt gấp gáp và đặt ra yêu cầu chỉ định thầu. Thực tế thời gian vừa qua, Quốc hội chỉ cho phép chỉ định thầu đối với dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội là tình huống cấp bách trong bối cảnh ứng phó với ảnh hưởng của đại dịch Covid -19. Theo đó, đề nghị quy định thu hẹp phạm vi các trường hợp chỉ định thầu.” - Ủy ban Tài chính - Ngân sách nêu rõ quan điểm.

Đ. KHOA