Khẩn trương xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội

Tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội tiếp tục diễn biến phức tạp, kéo dài

Theo thống kê, tính đến cuối năm 2021, tổng số tiền không đóng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN là 10.555 tỷ đồng tại 196.000 đơn vị, với trên 2,8 triệu người lao động.

Dẫn số liệu trên, đại biểu Trần Thị Thanh Lam chỉ rõ, hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN được xử lý theo quy định của Bộ luật Hình sự và Nghị quyết 05/2019 của Hội đồng Thẩm phán, hướng dẫn Điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự. Theo báo cáo, đã có 42/63 tỉnh thực hiện kiến nghị khởi tố với 382 vụ việc, nhưng đến nay chỉ 7 vụ việc có bản án và thu hồi khoảng 1,9 tỷ đồng; 21 tỉnh chưa thực hiện việc kiến nghị, khởi tố.

Nhiều lý do bất cập của tình trạng trên được nêu ra là chưa xử phạt vi phạm hành chính; khó xác định các yếu tố cấu thành tội phạm; nhiều doanh nghiệp nợ kéo dài, số tiền lớn nên bỏ trốn và không lập được hồ sơ; nhiều doanh nghiệp cố tình không hợp tác, chưa thực hiện việc người lao động ủy quyền cho tổ chức công đoàn khởi kiện. Chính vì vậy mà hành vi không đóng, trốn đóng, đóng không đầy đủ BHXH của doanh nghiệp tiếp tục diễn biến phức tạp, kéo dài trong nhiều năm và chưa có giải pháp mạnh mẽ để xử lý.

“Số tiền hơn 10.000 tỷ đồng là con số không nhỏ, tác động sâu sắc đến đời sống của hàng triệu gia đình người lao động. Hậu quả của hành vi vi phạm pháp luật ở BHXH, BHTN không mang tính bức xúc như kiểu “cháy nhà chết người” nhưng đâu đó là hình ảnh của những số phận đau thương, có cả mồ hôi, nước mắt của những người lao động. Nếu chúng ta không kiên quyết xử lý thì không những mất đi tính nghiêm minh trong tuân thủ pháp luật mà lớn hơn là niềm tin của người lao động đối với chính sách pháp luật của Nhà nước” – đại biểu nhìn nhận.

Từ những bất cập nêu trên, đại biểu kiến nghị Chính phủ, các cơ quan tư pháp khẩn trương xử lý những hành vi vi phạm pháp luật về lĩnh vực BHXH, BHTN để thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động đúng theo nguyên tắc cơ bản của Luật BHXH, có đóng, có hưởng; để người lao động và gia đình của họ thấy được họ không đơn độc, luôn được pháp luật bảo vệ, giúp họ an tâm làm việc, sớm vượt qua khó khăn và trở lại thị trường lao động. Đồng thời, đại biểu cũng đề nghị các cơ quan có liên quan báo cáo kết quả giải quyết nội dung này cho đại biểu Quốc hội trong năm 2023.

Về giải pháp lâu dài, nữ đại biểu cho rằng, Chính phủ cần khẩn trương hoàn thiện chính sách pháp luật, trong đó nhận diện đầy đủ các bất cập, tồn tại để có định hướng chính sách phù hợp đối với người lao động, người sử dụng lao động và thị trường lao động. Do đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ sớm trình sửa đổi Luật BHXH, Luật Việc làm, Luật An toàn vệ sinh lao động và các luật khác có liên quan cho phù hợp với tình hình thực tiễn.

Người lao động cần nghiên cứu kỹ chính sách, pháp luật

Vấn đề khác được đại biểu đề cập là hành vi mượn hồ sơ tư pháp để giao kết hợp đồng lao động và tham gia BHXH. Đây là hành vi vi phạm nguyên tắc trung thực và nguyên tắc nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động và tiềm ẩn nhiều nguy cơ tranh chấp quyền lợi BHXH.

Đại biểu Trần Thị Thanh Lam nêu, hiện nay đang có 3.716 trường hợp lao động mượn hồ sơ của người khác để giao kết hợp đồng lao động, trong đó nhiều nhất là các tỉnh: Bình Dương, Đồng Nai, Long An, TP. Hồ Chí Minh và Vĩnh Phúc. Quan tâm giải quyết việc này, vào tháng 5 vừa qua, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh và BHXH Việt Nam để chỉ đạo giải quyết theo quy định tại Điều 50 và 51 của Bộ luật Lao động. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế được biết, các tỉnh đang rất lúng túng và không thể giải quyết quyền lợi cho người lao động, bởi nhiều khó khăn.

Theo đó, đối với trường hợp đơn vị sử dụng lao động còn hoạt động thì người lao động nộp đơn khởi kiện đơn vị sử dụng lao động tại tòa án huyện, yêu cầu tuyên bố hợp đồng vô hiệu thì tòa án trả lại đơn và yêu cầu cung cấp biên bản hòa giải của hòa giải viên lao động. Người lao động nộp đơn đề nghị Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội xem xét hòa giải thì đã quá thời hiệu hòa giải nên không giải quyết được.

Hay đối với trường hợp đơn vị sử dụng lao động đã giải thể, khi người lao động nộp đơn khởi kiện đơn vị sử dụng lao động tại tòa án cấp huyện thì tòa án trả lại đơn, do không có chủ thể để khởi kiện nên không giải quyết được.

Trường hợp người mượn hoặc cho mượn hồ sơ đã chết hoặc mất tích hoặc không xác định được nơi cư trú, người còn lại liên hệ nộp hồ sơ tại tòa để giải quyết thì tòa án lại trả lại đơn không giải quyết…

Để tránh phát sinh những vấn đề đáng tiếc cũng như bảo vệ quyền lợi của người lao động trong trường hợp này, đại biểu đề nghị Chính phủ sớm có chỉ đạo tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn nêu trên.

Đại biểu cũng mong muốn người lao động cần nghiên cứu kỹ những quy định, chính sách, pháp luật về lao động, không được sơ sài, tùy tiện, nhất là các loại giấy tờ cá nhân ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của bản thân, tránh phát sinh những hậu quả đáng tiếc.

Đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan có liên quan tăng cường hơn nữa các hoạt động thông tin, tuyên truyền chính sách, pháp luật lao động và việc làm đối với các cơ quan, doanh nghiệp, người sử dụng lao động và người lao động thực hiện đúng theo quy định của pháp luật./.

KIM AN