Tăng nguồn thu và trách nhiệm giải trình trong phát triển đô thị

Ngày 24/01/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 06-NQ/TW về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Theo đó, Nghị quyết số 148/NQ-CP về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 06-NQ/TW về Quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã yêu cầu nghiên cứu, rà soát Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi, bổ sung) với các nội dung như sau:

- Nghiên cứu các chính sách trong đó sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành các chính sách về tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý tài chính, ngân sách đặc thù đối với Thủ đô Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và một số đô thị lớn.

- Rà soát, xác định tỷ lệ nguồn thu giữ lại hợp lý hơn đối với các đô thị đặc biệt để bảo đảm phát huy vai trò của các đô thị động lực trong cả nước, có cơ chế tạo nguồn thu, phân cấp ngân sách để lại cho các đô thị có kế hoạch nâng loại đô thị; phân quyền mạnh mẽ cho các chính quyền đô thị các khoản thu từ các loại thuế, phí...

- Thí điểm, tiến tới mở rộng phân cấp cho các thành phố trực thuộc trung ương và các đô thị khác đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện được quyết định một số khoản thu đặc thù gắn với yêu cầu tăng cường trách nhiệm cung cấp dịch vụ đô thị.

- Tiếp tục có chính sách khuyến khích, ưu đãi đặc biệt về thuế đối với các dự án cung cấp dịch vụ xã hội đô thị ở các khu kinh tế, các vùng công nghiệp lớn.

Ngoài các dự án xây dựng, sửa đổi văn bản luật liên quan bất động sản nêu trên, Chính phủ cũng yêu cầu hoàn thiện nhiều chính sách về bất động sản bao gồm:

- Nghiên cứu, hoàn thiện chính sách thuế, phí liên quan đến bất động sản, cụ thể:

- Nghiên cứu, hoàn thiện chính sách thuế, phí liên quan đến bất động sản nhằm khuyến khích sử dụng nhà, đất có hiệu quả.

- Hoàn thiện hành lang pháp lý và mô hình tổ chức phù hợp để Nhà nước quản lý thị trường bất động sản, kiểm soát và sử dụng hiệu quả giá trị gia tăng từ đất khi hạ tầng đô thị, nhất là hạ tầng giao thông được đầu tư mở rộng và khai thác quỹ đất hai bên tuyến đường nhằm tạo nguồn thu cho đô thị.

Một trong những giải pháp quan trọng tạo nguồn thu phát triển đô thị là sớm khắc phục một số hạn chế trong quản lý tài chính đô thị tại Việt Nam, cụ thể: (i) Cơ chế tài chính của các đô thị hiện nay phụ thuộc rất nhiều vào luật ngân sách, chưa được chủ động tạo các khoản thu. Đặc biệt là các nguồn thu riêng của mỗi thành phố như: Các khoản thuế, phí và lệ phí liên quan đến bất động sản, phương tiện giao thông vận tải, hoạt động kinh doanh; thuế tài nguyên đều phải theo quy định của Nhà nước chứ không theo cơ chế đặc thù; (ii) Chưa có sự phân cấp tài chính rõ ràng từ Trung ương đến địa phương, hiện nay vẫn có sự cào bằng trong cơ chế phân bổ nguồn thu. Một số thành phố lớn như Hà Nội và Hồ Chí Minh tạo nguồn thu lớn nhưng phải nộp lại Trung ương khá lớn trong khi cả hai thành phố lớn này rất cần vốn để đầu tư phát triển, với cơ chế tài chính cứng nhắc và không có kế hoạch thu ngân sách phù hợp phần nào đã hạn chế sự phát triển của các thành phố.

Những yêu cầu của lãnh đạo Ban Kinh tế Trung ương là rất thiết thực và cấp bách: (i) Hoàn thiện chính sách thuế, phí liên quan đến bất động sản nhằm khuyến khích sử dụng nhà, đất có hiệu quả; (ii) Thực hiện phân quyền mạnh mẽ cho các chính quyền đô thị các khoản thu từ các loại thuế, phí; (iii) Thí điểm, tiến tới mở rộng phân cấp cho các thành phố trực thuộc Trung ương và các đô thị khác đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện được quyết định một số khoản thu đặc thù gắn với yêu cầu tăng cường trách nhiệm cung cấp dịch vụ đô thị; (iv) Rà soát, xác định tỷ lệ nguồn thu giữ lại hợp lý hơn để bảo đảm phát huy vai trò của các đô thị là các cực tăng trưởng, động lực kinh tế của cả nước.

Rõ ràng, định hướng và chủ trương tăng nguồn thu cho phát triển đô thị đã có, vấn đề then chốt có ý nghĩa quyết định là thể chế hóa và hiện thực hóa đi đôi với tăng trách nhiệm giải trình của chính quyền đô thị trong quản lý, không chỉ trong quản lý các nguồn thu tăng thêm mà còn trong việc sử dụng các nguồn thu đó một cách tiết kiệm và hiệu quả./.

TS. VŨ ĐÌNH ÁNH