Tạo hành lang pháp lý thuận lợi để Kiểm toán nhà nước chống tham nhũng
Kiểm toán - Ngày đăng : 15:02, 12/01/2023
Cần có quy định bắt buộc và thiết lập quy trình cung cấp thông tin
Thực tiễn hoạt động kiểm toán những năm qua cho thấy, KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý nhiều sai phạm trong quản lý, sử dụng tiền và tài sản nhà nước, góp phần thực hành tiết kiệm, chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí, từ đó ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, tiền và tài sản nhà nước. Có thể khẳng định rằng, việc thực hiện các kết luận, kiến nghị sau kiểm toán là thước đo đánh giá hiệu quả, hiệu lực của hoạt động kiểm toán trong công tác PCTN, lãng phí. Kết quả và ý kiến của KTNN là căn cứ mang tính pháp lý và cần phải thực hiện nghiêm túc.
Tuy vậy, việc thực hiện các kết luận kiến nghị kiểm toán còn gặp nhiều vướng mắc. Hiệu quả, hiệu lực PCTN của KTNN chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Việc nhận diện các yếu tố này là cơ sở để đưa ra những cơ chế phù hợp, phát huy những yếu tố tích cực, giảm thiểu những tác động trái chiều, giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động kiểm toán và tạo thuận lợi cho KTNN trong thực hiện nhiệm vụ PCTN.
Cần phải thấy rằng, các quy định về phòng ngừa tham nhũng, gian lận, sai sót góp phần hạn chế khả năng hình thành các hành vi tham nhũng. Do vậy, các quy định về PCTN được quy định một cách chặt chẽ, có sự phối hợp đồng bộ trên các lĩnh vực khác nhau sẽ tạo điều kiện để KTNN và các kiểm toán viên tuân thủ pháp luật. Ngược lại, nếu các quy định pháp luật trong lĩnh vực này không dự liệu hết được các khả năng, điều kiện làm nảy sinh tham nhũng thì sẽ tạo kẽ hở cho các hành vi tham nhũng phát sinh.
KTNN không chỉ cung cấp các thông tin về sai phạm mà còn chỉ ra những khiếm khuyết, sơ hở (vô tình hay cố ý) của các chính sách, quy định có thể dẫn đến gian lận, tham nhũng, nhất là cơ chế quản lý tài chính. Vì vậy, KTNN cần có những quy định bắt buộc và thiết lập quy trình cung cấp thông tin, kiến nghị hoàn thiện thể chế, chính sách để ngăn chặn khả năng xảy ra gian lận, đặc biệt là gian lận tiền và tài sản của Nhà nước. Đây là việc không đơn giản, cần đầu tư trí tuệ, đảm bảo tính khách quan và thực tiễn, do đó, KTNN cần tạo lập quy trình chặt chẽ từ phát hiện, phân tích, đề xuất - trao đổi và phản biện đảm bảo đúng, trúng, hiệu quả và có giá trị.
Đối với những hành vi tham nhũng được KTNN phát hiện, các luật liên quan cần quy định rõ KTNN phải xây dựng quy trình kiểm toán những vụ việc có dấu hiệu tham nhũng với những yêu cầu đặc thù và thủ tục mang tính bắt buộc. Đồng thời, luật pháp nói chung và pháp luật về KTNN nói riêng không thể thiếu quy định và chế tài về cung cấp thông tin cho hoạt động KTNN. Theo đó, cần có văn bản quy định và hướng dẫn đối với việc trao đổi và cung cấp thông tin về các hành vi tham nhũng giữa các cơ quan có liên quan.
Cùng với đó, phải có quy định mang tính quy phạm pháp luật về việc chuyển hồ sơ cho các cơ quan điều tra, cơ quan PCTN độc lập ở Trung ương và địa phương khi các vụ việc được phát hiện qua hoạt động kiểm toán. KTNN có trách nhiệm cung cấp bằng chứng kiểm toán, thông tin, xác minh đánh giá thông tin, đồng thời đánh giá bằng chứng kiểm toán, nêu rõ chính kiến mang tính chuyên môn trên cơ sở bằng chứng kiểm toán.
Cụ thể hóa Luật Kiểm toán nhà nước
KTNN cần cụ thể Luật KTNN bằng những quy định để thực hiện nghiêm các kết luận, kiến nghị kiểm toán. Trong đó, cần có cơ chế xử lý những sai phạm, gian lận, chậm trễ trong thực hiện kiến nghị của KTNN. Đồng thời, KTNN nên kiến nghị chỉnh sửa các luật có liên quan để đảm bảo phù hợp với Luật KTNN và Luật PCTN.
Đặc biệt, việc sớm hoàn thiện và ban hành Pháp lệnh về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực KTNN là điều kiện rất quan trọng để đảm bảo cơ sở pháp lý, góp phần tăng cường hiệu lực của hoạt động kiểm toán. Song hành cùng với đó là thiết lập các quy trình kiểm toán, cung cấp thông tin, bằng chứng, đánh giá bằng chứng trong trường hợp phát hiện tham nhũng, tiêu cực. Đồng thời, ở chừng mực nhất định, có thể xem xét vai trò của KTNN trong tố tụng hình sự với tư cách là cơ quan chuyên môn cung cấp bằng chứng.
Ngoài ra, KTNN cần hoàn thiện các văn bản quy định, hướng dẫn để cụ thể hóa Luật KTNN nhằm thực hiện trách nhiệm, quyền hạn của mình như thực hiện kiểm toán trách nhiệm kinh tế trước khi bổ nhiệm và mãn hạn nhiệm kỳ đối với các chức danh trong KTNN. Kiểm toán viên và công chức tham gia kiểm toán phải có những tiêu chí, những phẩm chất cụ thể và chịu sự kiểm tra, giám sát của Tổng Kiểm toán nhà nước. Một trong những yếu tố pháp lý ảnh hưởng đến vai trò của KTNN trong PCTN là ý thức pháp luật của công chức, viên chức cũng như của các tổ chức, cá nhân và chính kiểm toán viên. Yếu tố này mặc dù khó nhìn nhận, khó lượng hóa nhưng lại có sức ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng kiểm toán.
Cần phải khẳng định rằng, các quy định pháp luật về xử lý hành vi tham nhũng là công cụ pháp lý sắc bén để PCTN có hiệu quả, vì vậy, nếu pháp luật về lĩnh vực này được quy định một cách cụ thể, trừng phạt cao, tương xứng với tính chất nguy hiểm của hành vi tham nhũng thì sẽ tạo điều kiện quan trọng để thực hiện pháp luật về PCTN có hiệu quả./.