Thúc đẩy hợp tác xã phát triển: Cần động lực, cơ chế mới

Cần có quy chế để hợp tác xã tiếp cận vốn, đất đai, thu hút nhân tài

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, ước năm 2022, cả nước có 29.378 HTX, 125 liên hiệp HTX và 71.000 tổ hợp tác. So với năm 2021, số HTX tăng 7% (tăng 2.036 HTX), số liên hiệp HTX tăng khoảng 17% (tăng 18 liên hiệp HTX). Tổng số thành viên HTX là 5.935 nghìn thành viên, tăng 243 nghìn thành viên (khoảng 4%). Số HTX là thành viên của liên hiệp HTX là 851, tăng 183 HTX (khoảng 27%)…

Nhìn chung, các chỉ tiêu về hiệu quả hoạt động của HTX đều tăng so với năm trước. Doanh thu bình quân của các HTX đạt 3.592 triệu đồng/1 HTX, tăng 935 triệu đồng (khoảng 35%) so với năm 2021. Số lãi bình quân của 1 HTX là 366 triệu đồng/HTX/1 năm. Thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX năm 2022 là 56 triệu đồng/người, tăng khoảng 4 triệu đồng, tương đương 8% so với năm 2021...

TS. Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế trung ương - cho rằng, vai trò của khu vực KTTT, HTX là rất quan trọng, nhưng thực tế khu vực này là yếu nhất. Theo ông Cung, với 2/3 tổng số HTX hoạt động trong khu vực nông nghiệp, do đó cần xác định rõ các động lực để thúc đẩy khu vực HTX nông nghiệp phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới. “Đề nghị trong Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) cần quy định cụ thể về động lực thúc đẩy HTX phát triển. Đơn cử, phải có cơ chế để HTX thu hút nhân tài (cơ chế làm việc, tiền lương)”- ông Cung nhấn mạnh.

Nguyên Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp Nông thôn, Ban Kinh tế Trung ương - ông Nguyễn Văn Tiến - đánh giá, khu vực KTTT, HTX đã có sự chuyển đổi về chất, nhưng nhìn chung quy mô của HTX còn khiêm tốn. Theo ông Tiến, chính sách phải hướng mạnh tới việc hỗ trợ các HTX phát triển quy mô cả về dịch vụ, số lượng HTX, số lượng thành viên tham gia HTX. Đồng thời, cần có quy định cụ thể nhằm tạo điều kiện cho các HTX, nhất là HTX nông nghiệp tiếp cận đất đai, cũng như tiếp cận tín dụng, khoa học công nghệ để tổ chức sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.

Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ - PGS.TS Đinh Dũng Sỹ - bày tỏ băn khoăn trước thực tế thể chế về HTX chưa thực sự phù hợp với cuộc sống nên chưa đi vào cuộc sống. Theo đó, cần đổi mới tư duy về HTX để đảm bảo chính sách đi vào cuộc sống, nhất là đối với HTX nông nghiệp. Hiện chúng ta đang đứng trước cơ hội lớn khi sửa đổi Luật HTX. Luật HTX mới phải “rất mở”, phải đưa ra các cơ chế mới để thúc đẩy HTX phát triển.

Ông Sỹ cho hay, việc phát triển HTX hiện nay đang tồn tại một nghịch lý, đó là HTX đang “đòi được bình đẳng với doanh nghiệp”. Các chính sách của Đảng, Nhà nước đều nhấn mạnh vai trò của KTTT, HTX nhưng thể chế của chúng ta thiết kế chưa thực sự tạo ra được động lực cho HTX phát triển. Đơn cử, HTX rất khó tiếp cận vốn do không có tài sản chung để thế chấp vay vốn. HTX cũng rất khó tiếp cận đất đai. Bên cạnh đó, hệ thống các Quỹ tín dụng nhân dân cũng chưa phát huy hết vai trò của mình…

“Trong Dự thảo Luật HTX (sửa đổi) lần này phải cố gắng cập nhật cơ bản các chính sách mới, đột phá, phù hợp với thực tiễn, sát với nhu cầu của chủ thể để khu vực KTTT, HTX phát triển bền vững” - ông Sỹ lưu ý.

Tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, cơ chế chính sách

Tại Phiên họp Tổng kết công tác năm 2022 và triển khai nhiệm vụ năm 2023 của Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển KTTT, HTX diễn ra mới đây, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái - Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển KTTT, HTX - nhấn mạnh, KTTT, HTX là thành phần kinh tế quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước khuyến khích phát triển.

Theo Phó Thủ tướng, trong xây dựng thể chế để phát triển KTTT, khó nhất là vấn đề phân phối. "Làm ra đã khó, nhưng tổ chức phân phối để đảm bảo công bằng và phát triển bền vững còn khó hơn". Chính vì vậy, quá trình soạn thảo Luật HTX (sửa đổi) cần tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng cả về lý luận và thực tiễn; cầu thị tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, khảo sát, tổng kết kinh nghiệm thực tế để thể chế hóa vấn đề này.

Kinh tế tập thể, hợp tác xã là mô hình kinh tế của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, là con đường để đưa nhân dân đến gần hơn với lý tưởng cao đẹp của chủ nghĩa xã hội. Phát triển mạnh mẽ kinh tế tập thể, hợp tác xã chính là phát huy sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong phát triển kinh tế xã hội, hướng đến mục tiêu "dân giầu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh"

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, năm 2023, để hoàn thành các nhiệm vụ đề ra bảo đảm chất lượng, đúng tiến độ, các thành viên Ban chỉ đạo và các Bộ, ngành cần tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm:

Thứ nhất, đẩy mạnh triển khai và cụ thể hóa Nghị quyết số 20-NQ/TW; Nghị quyết số 09/NQ-CP, ngày 2/2/2023 của Chính phủ ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 20-NQ/TW; chương trình, kế hoạch thực hiện ở các Bộ, ngành, địa phương và đôn đốc kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện đảm bảo thống nhất, xuyên suốt trong toàn hệ thống.

Thứ hai, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện khung khổ pháp lý, cơ chế chính sách thúc đẩy phát triển KTTT, HTX; trọng tâm là dự án Luật HTX (sửa đổi), các văn bản hướng dẫn thi hành và các cơ chế đặc thù hỗ trợ lĩnh vực KTTT tạo tiền đề cho sự phát triển trong những năm tiếp theo.

Phó Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Chủ trì, phối hợp với các cơ quan của Quốc hội nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến đóng góp, hoàn thiện Dự án Luật HTX (sửa đổi) để trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV; nghiên cứu, sửa đổi bổ sung Quyết định số 1804/QĐ-TTg, ngày 13/11/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ phát triển KTTT, HTX giai đoạn 2021-2025.

Bộ Tài chính nghiên cứu, rà soát, đánh giá tổng thể các Luật về thuế để báo cáo Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi, bổ sung; trong đó cần có chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp đặc thù, phù hợp với bản chất tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau của các tổ chức kinh tế hợp tác.

Ngân hàng Nhà nước rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức, hoạt động của các Quỹ tín dụng nhân dân trong việc mở rộng địa bàn hoạt động, kết nạp thành viên mới… sửa đổi các quy định gây vướng mắc, chồng chéo với Luật HTX; nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về cho vay nội bộ trong quá trình sửa đổi Luật HTX…

Thứ ba, kiện toàn và nâng cao vai trò của Ban Chỉ đạo quốc gia về KTTT, kiện toàn nhân sự, bộ máy giúp việc của Ban Chỉ đạo các cấp để tạo sự thống nhất, đồng bộ, xuyên suốt, toàn diện và thường xuyên trong lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp, điều hành, tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 20-NQ/TW và các chủ trương, chính sách phát triển KTTT.

Thứ tư, đẩy mạnh tuyên truyền về KTTT, HTX, các hoạt động của Ban chỉ đạo các cấp để nâng cao nhận thức của người dân và cả hệ thống chính trị về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của phát triển KTTT, HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Thứ năm, xây dựng, phát hiện mô hình KTTT, HTX hoạt động hiệu quả từ thực tiễn theo lĩnh vực phụ trách để tổng kết, rút kinh nghiệm, nhân rộng và tăng cường truyền thông, quảng bá các mô hình có tính mới, hoạt động hiệu quả…

Thứ sáu, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với KTTT, ưu tiên bố trí kinh phí, cán bộ theo dõi các nội dung về đổi mới KTTT, HTX ở cơ quan, đơn vị từ trung ương tới địa phương./.

HỒNG NHUNG