Kiểm toán phát hiện nhiều bất cập trong phát triển các dự án năng lượng tái tạo

Thẩm định, phê duyệt bổ sung quy hoạch còn thiếu sót

Theo KTNN, Bộ Công Thương đã ban hành Văn bản số 7088/BCT-ĐL ngày 22/9/2020 hướng dẫn điện mặt trời mái nhà nhưng không quy định trường hợp nhiều hệ thống điện mặt trời mái nhà triển khai lắp cùng 01 địa điểm.

Điều này là không phù hợp với Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ dẫn đến trường hợp các nhà đầu tư có thể vận dụng chia nhỏ điện mặt trời mái nhà thành nhiều hệ thống có công suất dưới 1MW để tránh làm thủ tục phê duyệt quy hoạch và miễn trừ giấy phép hoạt động điện lực.

Bộ cũng đã thẩm định, phê duyệt bổ sung quy hoạch các dự án thủy điện nhỏ nhưng không nêu rõ tiến độ dự kiến hoặc thứ tự ưu tiên đầu tư xây dựng các dự án. Điều này là chưa đúng quy định tại điểm c khoản 3 Điều 8 Thông tư số 43/2012/TT-BCT ngày 27/12/2012 của Bộ Công Thương.

KTNN chỉ rõ điều này xảy ra đối với các dự án thủy điện nhỏ giai đoạn 2015-2021 trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng; Dự án Thủy điện Thượng Sông Ông 1 của Công ty Cổ phần Đầu tư xây dựng Hoàng Sơn Ninh Thuận, dẫn đến không có cơ sở đánh giá sự phù hợp giữa kế hoạch thực hiện đầu tư xây dựng các công trình thủy điện với Quy hoạch phát triển điện lực đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, sự phù hợp với tình hình phụ tải và công trình lưới điện có liên quan trong khu vực theo quy định tại khoản 1, khoản 2 Điều 14 Thông tư số 43/2012/TT-BCT.

Chưa hết, Bộ còn thẩm định, phê duyệt bổ sung Nhà máy điện mặt trời Điện lực Miền Trung vào quy hoạch phát triển điện lực tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2011-2015, có xét đến năm 2020 đã hết chu kỳ thực hiện.

Cùng với đó, việc ban hành Quyết định số 4559/QĐ-BCT ngày 07/12/2017 phê duyệt quy mô công suất Dự án Nhà máy Điện mặt trời Thuận Nam 19 của Công ty Cổ phần Tasco Năng lượng vào quy hoạch phát triển điện lực tỉnh Ninh Thuận giai đoạn 2011-2015 là 49 MW thay vì 49 MWp đã làm tăng quy mô công suất của Dự án lên 25% so với đề xuất của UBND tỉnh Ninh Thuận.

Cũng theo kết quả kiểm toán, Bộ đã phê duyệt bổ sung quy hoạch, trong đó xác định điện tích đất thực hiện Dự án Nhà máy Điện mặt trời Phước Ninh có diện tích đất là 68,5 hạ, công suất 45 MWp, vượt 14,5 hạ theo quy định; phê duyệt vị trí quy hoạch thực hiện Dự án Điện mặt trời Long Sơn có khoảng 54,51 hạ thuộc quy hoạch rừng sản xuất và Dự án Điện mặt trời Trung Sơn có khoảng 8,64 hạ thuộc quy hoạch rừng sản xuất.

Ngoài ra, có 04 dự án được Bộ Công Thương phê duyệt quy hoạch có ranh giới trùng với một số quy hoạch khác trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận và việc trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bổ sung Dự án Nhà máy Điện gió và điện mặt trời xanh Sông Cầu vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh khi một phần ranh giới quy hoạch Dự án trùng với Dự án Trồng rừng phòng hộ ven biển tỉnh Phú Yên giai đoạn 2015-2020 thuộc Chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu SP-RCC, trong phạm vi Dự án còn có diện tích nằm trong ranh giới bảo vệ bờ biển.

Dự án vận hành, khai thác thương mại khi chưa được chấp thuận nghiệm thu

Đáng chú ý, có 04 dự án điện mặt trời tại tỉnh Khánh Hòa (gồm các Nhà máy Điện mặt trời: Long Sơn, Điện lực Miền Trung; AMI Khánh Hòa, Sông Giang) tại thời điểm đưa vào vận hành, hoạt động thương mại chưa có văn bản chấp thuận công tác nghiệm thu của cấp có thẩm quyền kiểm tra việc hoàn thành công trình xây dựng, song vẫn được đấu nối vào lưới điện quốc gia.

Vấn đề cần quan tâm nữa được KTNN chỉ ra là đến nay, việc chưa có hướng dẫn cụ thể biện pháp xử lý chất thải nguy hại từ các tấm quang điện mặt trời khi hết tuổi thọ hoặc kết thúc vòng đời. Do vậy, việc xử lý chất thải là các tấm quang điện mặt trời là một trong những vướng mắc trong bảo vệ môi trường cần phải có giải pháp khắc phục trong thời gian tới - KTNN nêu kiến nghị. KTNN cũng đề nghị Bộ Công Thương làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân và xử lý theo quy định, cũng như rút kinh nghiệm đối với các bất cập nêu trên.

Còn tại các địa phương, KTNN phát hiện một số trường hợp giao đất, cho thuê đất không phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, chồng lấn quy hoạch 03 loại rừng (tại tỉnh Khánh Hòa, Lâm Đồng). Đa số các hệ thống điện mặt trời mái nhà đã vận hành, bán điện nhưng chưa chuyển mục đích sử dụng đất, chưa thực hiện đầy đủ các quy định về Phòng cháy chữa cháy và Giấy phép xây dựng.

Một số dự án năng lượng tái tạo xác định miễn, giảm tiền thuê đất nhưng chưa tuân thủ theo quy hoạch được Bộ Công Thương phê duyệt và các điều kiện miễn, giảm theo quy định. Trong quá trình vận hành còn một số trường hợp dự án năng lượng tái tạo đã đóng điện, nối lưới nhưng chưa được cấp có thẩm quyền ban hành Thông báo kiểm tra công tác nghiệm thu.

Một số doanh nghiệp kinh doanh điện mặt trời mái nhà kê khai ưu đãi miễn, giảm thuế Thu nhập doanh nghiệp nhưng chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy phép đầu tư, hoặc Giấy chứng nhận đầu tư, hoặc được phép đầu tư theo quy định của pháp luật.

Qua kiểm toán, KTNN đề nghị các địa phương kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân và xử lý theo quy định trong việc giao đất, cho thuê đất còn chồng lấn một phần diện tích; thẩm định Dự án công trình thủy điện Thượng Sông Ông 1 không đúng ranh giới được Bộ Công Thương phê duyệt quy hoạch và quyết định chủ trương đầu tư của UBND tỉnh Ninh Thuận; quyết định chủ trương đầu tư Dự án Nhà máy Điện gió Lợi Hải 2 khi Dự án chưa được bổ sung vào Quy hoạch phát triển điện.

Đối với Tập đoàn Điện lực Việt Nam, KTNN đề nghị chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc ban hành Văn bản chưa phù hợp với trách nhiệm, dẫn đến việc ký hợp đồng mua bán điện của hệ thống điện mặt trời mái nhà khi chưa đầy đủ thủ tục pháp lý; chấp nhận vận hành, nối lưới, mua điện của các dự án nhà máy điện mặt trời nhưng chưa được cấp có thẩm quyền ban hành thông báo kết quả kiểm tra công tác nghiệm thu dự án.

PHÚC KHANG