“Gỡ vướng” trong nâng hạng thị trường chứng khoán

Thiếu rõ ràng về thời điểm thực hiện cải cách thị trường

Báo cáo phân loại thị trường chứng khoán mới nhất của FTSE Russell công bố ngày 30/3/2023 cho thấy, Việt Nam vẫn giữ nguyên ở nhóm thị trường cận biên (Frontier) và tiếp tục nằm trong danh sách theo dõi nâng hạng lên thị trường mới nổi loại 2 (Secondary Emerging market) kể từ tháng 9/2018.

Theo FTSE Russell, Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được tiêu chí “Chu kỳ thanh toán (DvP)” khi đang bị xếp ở mức “hạn chế”. Điều này là do thông lệ thị trường thực hiện kiểm tra trước giao dịch để đảm bảo sự sẵn có về vốn trước khi thực hiện giao dịch. Ngoài ra, quy trình đăng ký mở mới tài khoản cần phải được cải thiện hơn nữa vì các thủ tục hiện tại có thể dẫn đến việc kéo dài thời gian đăng ký, đồng thời cần có những cơ chế tạo điều kiện hơn cho nhà đầu tư nước ngoài giao dịch chứng khoán đã hết room.

Đáng nói, kể từ tháng 9/2022 tới hiện tại, FTSE Russell không thể xác định được tiến độ rõ ràng đối với mô hình Đối tác bù trừ trung tâm (CCP), mặc dù đã có các cuộc thảo luận diễn ra giữa các cơ quan quản lý thị trường và các thị trường thành viên. FTSE Russell sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ mang tính xây dựng với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Ngân hàng Thế giới (WB), Ernst & Young và các cơ quan thị trường quan trọng khác - các tổ chức đang hỗ trợ tiến trình cải cách thị trường rộng lớn hơn.

Tuy vậy, FTSE Russell cũng ghi nhận một số hoạt động mà Việt Nam đã thực hiện trong thời gian qua, đó là việc tổ chức các cuộc thảo luận tìm giải pháp tháo gỡ giữa các cơ quan quản lý thị trường có liên quan và các nhóm thành viên thị trường. Hệ thống giao dịch mới cũng đang được chạy kiểm thử nghiệm thu của người dùng bắt đầu từ tháng 02/2023 giữa Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) với các thành viên. Bên cạnh đó, kế hoạch triển khai Chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng đã bắt đầu được thực hiện, giúp nhà đầu tư nước ngoài giao dịch chứng khoán mà không phải lo lắng về giới hạn sở hữu nước ngoài.

Đáng chú ý, FTSE Russell nhấn mạnh sự lo ngại liên quan tới việc thiếu rõ ràng về thời điểm thực hiện cải cách thị trường. Nếu điều này vẫn chưa rõ ràng hoặc thời gian thực hiện bị kéo dài, FTSE Russell cho biết có thể sẽ xem xét lại tư cách thành viên của Việt Nam trong danh sách theo dõi nâng hạng thị trường mới nổi loại 2 ở kỳ đánh giá tiếp theo diễn ra vào tháng 9/2023 tới đây.

Tích cực giải quyết 2 vướng mắc chính trong nâng hạng

Theo Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, UBCKNN - ông Vũ Chí Dũng, nâng hạng thị trường là một quá trình tương đối dài, đòi hỏi nhiều nỗ lực để tạo ra những thay đổi về nội lực cũng như chính sách pháp lý. Trên tinh thần chủ động, tích cực rà soát các nội dung còn vướng mắc về nâng hạng, UBCKNN đã tổ chức nhiều cuộc làm việc với các bên có liên quan để trao đổi, tìm giải pháp tháo gỡ các vấn đề còn tồn tại. UBCKNN cũng giữ sự trao đổi mang tính xây dựng với các tổ chức xếp hạng nhằm cung cấp kịp thời và làm rõ các thông tin liên quan.

Đối với những tiêu chí chính còn vướng mắc theo đánh giá của tổ chức xếp hạng, UBCKNN đã báo cáo Bộ Tài chính một số giải pháp để giải quyết 2 vướng mắc chính trong đánh giá tiêu chí nâng hạng thời gian tới là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch và tỷ lệ sở hữu nước ngoài.

Theo đó, đối với yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, hiện Việt Nam vẫn quy định phải đảm bảo đủ tiền và chứng khoán trước giao dịch theo các quy định tại Thông tư số 120/2020/TT-BTC; trong khi đó, yêu cầu của các tổ chức xếp hạng “Không yêu cầu ký quỹ trước giao dịch”. Do vậy, phương án để có thể tháo gỡ được đặt ra thông qua việc triển khai CCP cho thị trường cơ sở và dần tiến tới giảm ký quỹ trước giao dịch. “Hiện VSDC và UBCKNN đã chuẩn bị 2 mô hình xây dựng CCP cho thị trường cơ sở, trong đó mô hình 1 là khi ngân hàng lưu ký được chấp thuận là thành viên bù trừ; mô hình 2 là khi ngân hàng lưu ký không được chấp thuận là thành viên bù trừ. Thời gian qua, UBCKNN và VSDC đã tích cực làm việc với các cơ quan liên quan để có các trao đổi kỹ thuật chi tiết nhằm tháo gỡ vướng mắc về quy định ký quỹ” - ông Dũng thông tin.

Còn với tỷ lệ sở hữu nước ngoài, giải pháp được đưa ra là quy định rõ phương pháp xác định giới hạn sở hữu nước ngoài đối với từng ngành nghề kinh doanh. Trong đó, cần quy định rõ danh mục ngành nghề kinh doanh tương ứng với tỷ lệ sở hữu nước ngoài đang được quy định cụ thể trong các điều ước quốc tế và pháp luật chuyên ngành. Theo ông Dũng, vấn đề giới hạn về sở hữu nước ngoài không chỉ thuộc thẩm quyền của UBCKNN mà cần sự phối hợp nghiên cứu và giải quyết giữa các Bộ, ngành. “Thời gian qua, gỡ vướng cho vấn đề này, UBCKNN đã tổ chức một số cuộc họp với các tổ chức xếp hạng, thành viên thị trường và các cơ quan quản lý ở các Bộ, ngành để trao đổi đưa ra các phương án xử lý” - đại diện UBCKNN cho biết.

Ông Dũng cho hay, một trong những giải pháp trước mắt để gỡ vướng cho vấn đề giới hạn room ngoại là triển khai NVDR. Việc quy định NVDR giúp các nhà đầu tư nước ngoài muốn giao dịch cổ phiếu của các công ty đại chúng đã hết room ngoại hoặc thuộc ngành nghề có điều kiện. Luật Chứng khoán 2019, Luật Doanh nghiệp 2020 và Nghị định số 155/2020/NĐ-CP đã đặt ra quy định khung liên quan đến NVDR, tạo tiền đề cho việc xây dựng khung pháp lý để triển khai sản phẩm sau này. Để triển khai NVDR cần phải chuẩn bị về hệ thống giao dịch, cơ chế vận hành cũng như các quy định hướng dẫn cụ thể… Thông qua Chương trình Phát triển thị trường vốn chung (J-CAP), WB hiện đang hỗ trợ UBCKNN tìm kiếm chuyên gia xây dựng Đề án Nghiên cứu NVDR cho thị trường chứng khoán.

Ngoài ra, giải pháp triển khai cổng công bố thông tin giao dịch ngoài biên độ của nhà đầu tư nước ngoài đối với các cổ phiếu đã hết room ngoại cũng được nghiên cứu. Đây là giải pháp cung cấp các thông tin về các giao dịch ngoài biên độ của nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm cả thông tin về giá, theo sát với thời gian thực. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi phải thực hiện nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin cần thiết của các Sở Giao dịch chứng khoán và các công ty chứng khoán./.

Việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam cần có sự chung tay của nhiều Bộ, ban, ngành như: Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư... sự ủng hộ của Chính phủ Việt Nam cũng như của các thành viên thị trường.

Ông Vũ Chí Dũng - Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, UBCKNN

HỒNG NHUNG