Tạo sinh kế bền vững từ phát triển du lịch nông thôn

Phát triển kinh tế nông thôn nhờ du lịch 

Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia “Xây dựng NTM gắn với cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân giai đoạn 2021-2025”, TP. Hà Nội đã tập trung phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn, coi đây là sản phẩm mũi nhọn, chuyên biệt của Thủ đô.

Kết quả, hai sản phẩm theo chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) đầu tiên được xếp hạng 4 sao là: Điểm du lịch dịch vụ làng quê Hồng Vân (huyện Thường Tín) và Khu sinh thái Phù Đổng Green Park (huyện Gia Lâm). Ngoài ra, gần chục điểm du lịch ở khu vực ngoại thành, gắn với du lịch nông nghiệp, nông thôn, làng nghề, sinh thái cũng đã được Thành phố công nhận. 

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tỉnh Bắc Giang Dương Thanh Tùng, phát triển du lịch nông thôn là một trong những giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm của chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025. Mới đây, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch nhằm triển khai thực hiện Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng NTM giai đoạn 2023-2025. Theo đó, tỉnh hướng đến đẩy mạnh phát triển du lịch nông thôn gắn với phát huy tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, qua đó giúp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. 

Từ sự vào cuộc tích cực của địa phương, nhiều tuyến, điểm du lịch nông thôn đã được hình thành, trong đó phải kể đến những mô hình du lịch cộng đồng mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội cao như: tuyến du lịch Tây Yên Tử - Khu Du lịch Đồng Dao - Hồ Cấm Sơn; du lịch Yên Thế… 

Câu chuyện của Hà Nội, Bắc Giang cũng như nhiều địa phương thời gian qua về việc gắn phát triển du lịch với NTM đang dần tạo ra bước chuyển biến về nhận thức, cách làm trong phát triển nông nghiệp, nông thôn, chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, theo Chiến lược phát triển bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của ngành nông nghiệp.

Theo báo cáo của Văn phòng Điều phối NTM Trung ương, Sau hơn 4 năm triển khai Chương trình OCOP, đến nay, cả nước đã có gần 80 sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng được công nhận là sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên. Bộ tiêu chí về dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch đã có nhiều định hướng gắn với xây dựng NTM.

Đánh giá tiềm năng của du lịch nông nghiệp, nông thôn, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Vũ Thế Bình cho rằng, với lợi thế tự nhiên, địa hình đa dạng, cộng với nguồn lực đầu tư từ NTM giúp cải thiện hệ thống giao thông nông thôn, đổi mới mô hình sản xuất gắn với du lịch đã thúc đẩy sự ra đời của các tuyến, điểm du lịch nông thôn. Theo ông Bình, khi phát triển du lịch nông thôn sẽ góp phần đưa giá trị của nông nghiệp và nông thôn lên cao; từ đó phát huy giá trị văn hóa của các vùng, miền. 

Qua thực tiễn triển khai trên địa bàn, Phó Chánh Văn phòng Ðiều phối NTM tỉnh Sơn La Hoàng Thị Thu Hiền cho biết, chương trình xây dựng NTM đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho phát triển du lịch nông thôn… Ngược lại, du lịch nông thôn giúp nâng cao chất lượng xây dựng NTM bền vững thông qua việc tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm đặc sản...

"Qua thực tế ghi nhận vừa qua, tại các khu vực du lịch nông thôn phát triển mạnh như Mộc Châu, Bắc Yên... thu nhập của người dân luôn cao hơn mức trung bình trong tỉnh và ít có tình trạng người dân bỏ quê đi nơi khác làm việc" - bà Hiền nói. 

Hướng đi nào cho phát triển du lịch nông thôn?

Chương trình xây dựng NTM được triển khai rộng khắp trên cả nước tạo ra thuận lợi lớn để phát triển du lịch nông thôn… Tuy nhiên, để tạo sự bứt phá, đòi hỏi các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp và chính người dân trong vùng du lịch vẫn còn nhiều việc phải làm, trước hết là phải xác định hướng đi đúng đắn, bền vững cho mô hình này. 

Tại Hội thảo “Phát triển nông nghiệp bền vững gắn với mô hình du lịch nông thôn” do Văn phòng Điều phối NTM Trung ương phối hợp tổ chức mới đây, TS. Nguyễn Anh Phong (Viện Chính sách chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn) cho rằng, phát triển du lịch nông thôn cần phải theo hướng bền vững, bao trùm và đa giá trị để sử dụng hiệu quả và phát huy giá trị truyền thống; sáng tạo sản phẩm mới, xanh và bền vững, gắn với xu hướng tìm về thiên nhiên, trải nghiệm.

Tuy nhiên, theo ông Phong, mô hình tổ chức du lịch nông thôn hiện nay chủ yếu mang tính chất tự phát, chưa có chính sách tổng thể cho phát triển du lịch nông thôn ở cấp quốc gia… Từ đó, TS. Nguyễn Anh Phong khuyến nghị các địa phương cần tăng cường kết nối du lịch với cộng đồng, hình thành các "điểm đến vệ tinh" gắn với các trung tâm du lịch lớn; ưu tiên thiết kế sản phẩm du lịch nông nghiệp xanh.

"Cần xác định tài nguyên chung, tiềm năng và đặc thù của bản, của mỗi phân khu để quy hoạch và xây dựng các nhóm sản phẩm tạo thu nhập” - ông Phong chia sẻ.

Đề xuất các giải pháp thúc đẩy loại hình du lịch nông nghiệp, nông thôn, ông Phạm Hải Quỳnh - Chủ tịch Hội Du lịch cộng đồng Việt Nam cho rằng, cần tăng cường phối hợp giữa Bộ NN-PTNT và các cơ quan liên quan trong việc thúc đẩy việc hoàn thiện quy hoạch du lịch cho các vùng đất nông nghiệp được phép làm du lịch, hướng tới xây dựng và quảng bá thương hiệu "Travel Shopping" cho sản phẩm du lịch Việt.

Đồng thời, cần xây dựng các chuỗi cung ứng đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm cho sản phẩm du lịch nông nghiệp; khuyến khích việc đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng nông nghiệp tại các điểm du lịch...

Theo Giám đốc Sở NN-PTNT Dương Thanh Tùng, để đẩy mạnh phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng NTM, tỉnh Bắc Giang sẽ chú trọng nâng cấp đầu tư phát triển tuyến, điểm du lịch gắn với việc thực hiện các tiêu chí xây dựng NTM. Trong đó, chú trọng sản phẩm du lịch đặc trưng vùng miền; phát triển nguồn nhân lực du lịch có chất lượng; xây dựng mô hình phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn, du lịch cộng đồng theo hướng du lịch xanh, có trách nhiệm và bền vững…

         Theo dự báo từ Tổ chức du lịch thế giới đến năm 2030, số lượng khách tham gia vào loại hình du lịch nông thôn, sinh thái trên toàn cầu sẽ chiếm 10% trong tổng du khách; doanh thu khoảng 30 tỷ USD, tăng trưởng hàng năm từ 10 - 30%, trong khi du lịch truyền thống (nghỉ dưỡng, tham quan) chỉ tăng trung bình 4%/năm. Tại Việt Nam, tiềm năng phát triển du lịch nông thôn rất lớn, với tài nguyên thiên nhiên phong phú, văn hóa truyền thống đặc sắc... 

TS. Nguyễn Anh Phong

N.LỘC