AI có thể giúp gì cho kiểm toán viên?

Sử dụng AI để chuyển đổi hoạt động kiểm toán

Theo Viện Kế toán Công chứng Hoa Kỳ (AICPA), trong quá trình kiểm toán, AI có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như xác định các giao dịch bất thường giữa một lượng lớn dữ liệu và phân tích các giao dịch đó để tìm các mẫu và điểm bất thường. AI cũng có thể được sử dụng trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán và thực hiện các thủ tục xác định, đánh giá rủi ro.

Đặc biệt, AI có thể xử lý lượng lớn dữ liệu và đối chiếu tài khoản nhanh hơn nhiều lần so với khả năng của kiểm toán viên. Bằng cách sử dụng các công cụ công nghệ được hỗ trợ bởi AI, kiểm toán viên có thể vượt xa các phương pháp truyền thống để phân tích thông tin khách hàng và dễ dàng xác định rủi ro, từ đó nâng cao chất lượng kiểm toán.

Mặc dù nhiều công ty, nhất là những công ty nhỏ vẫn chưa đưa AI vào hoạt động kiểm toán, nhưng hiệu quả tổng thể là một trong những lợi ích lớn nhất mà AI mang lại. Theo bà Danielle Supkis Cheek - Phó Chủ tịch Chiến lược và Quan hệ của MindBridge Analytics Corp, thành viên AICPA, AI có thể khiến nhiều người hiểu nhầm rằng quy trình kiểm toán không đạt tiêu chuẩn hoặc được thực hiện kém. Tuy nhiên, AI hỗ trợ hoạt động kiểm toán dựa trên việc lập kế hoạch nâng cao và sử dụng tốt hơn các nguồn lực sẵn có. Với khối lượng dữ liệu khổng lồ, các kiểm toán viên gặp nhiều khó khăn để phát hiện sự bất thường bằng các phương pháp kiểm toán truyền thống. Ngược lại, AI có thể phân tích dữ liệu và khiến cho việc phát hiện bất thường trở nên đáng tin cậy dựa trên các thông số thích hợp do kiểm toán viên đặt ra.

Bên cạnh đó, AI có thể thay đổi cách tiếp cận của kiểm toán viên trong việc thu thập và kiểm tra dữ liệu từ hệ thống công nghệ thông tin. Thay vì chỉ tiếp cận được với một nhóm dữ liệu nhất định, AI giúp kiểm toán viên thu thập một tập dữ liệu đầy đủ và nhiều tập dữ liệu phụ cần thiết mà không phải lo lắng về việc phân tích toàn bộ tập dữ liệu. Đồng thời, AI cũng có thể phân tích dữ liệu, giúp kiểm toán viên tinh chỉnh phạm vi và lập kế hoạch kiểm toán một cách phù hợp hơn để tập trung vào các các khoản mục có rủi ro cao trước tiên.

Patricia Willhite - Giám đốc Kiểm toán cấp cao tại công ty của CapinCrouse - cho biết, AI cũng có thể thực hiện thu thập thông tin có mục tiêu hơn và liên kết khối lượng dữ liệu đáng kể từ các tệp riêng biệt. Kiểm toán viên sau đó sẽ sử dụng các công thức tự động để xác định sự bất thường và có thể kiểm tra độ chính xác của dữ liệu bất kỳ khi nào cần. “Khi sử dụng AI, chúng tôi đã giảm đáng kể thời gian thử nghiệm và đào tạo cũng như cải thiện chất lượng” - ông Patricia Willhite đánh giá.

AI mô phỏng trí tuệ con người với khả năng vượt trội là tự động hóa các nhiệm vụ do con người thực hiện trước đây, chẳng hạn như thu thập dữ liệu kế toán, thuế và kiểm toán. Khi thực hiện các nhiệm vụ, AI sẽ học hỏi từ thông tin đã phân tích và áp dụng những bài học đó vào các nhiệm vụ trong tương lai để đưa ra những phán đoán hợp lý và giải quyết vấn đề.

Xử lý các rào cản đối với việc áp dụng AI

Theo khảo sát của AICPA, những rào cản khiến các tổ chức chậm áp dụng AI vào hoạt động kiểm toán chủ yếu là do thiếu nhân lực và cơ sở hạ tầng, chi phí đầu tư cao, không có khả năng truy cập dữ liệu khách hàng, tính toàn vẹn dữ liệu không đảm bảo… Để vượt qua những rào cản này, các chuyên gia của AICPA khuyến nghị, các kiểm toán viên cần thu hút các nhà lãnh đạo cùng tham gia, thử nghiệm các tính năng của AI để hiểu giá trị của công nghệ này. Từ đó, ban lãnh đạo sẽ có chiến lược phù hợp về tài chính để thực hiện chuyển đổi kỹ thuật số, bắt đầu từ những thay đổi cần thiết trong đào tạo và cơ sở hạ tầng.

Để nhận được sự ủng hộ từ ban lãnh đạo - những người không chắc chắn về việc một công nghệ mới phức tạp và tốn kém sẽ giúp ích như thế nào, các kiểm toán viên cần chủ động sử dụng AI và báo cáo về hiệu quả hoạt động của nó. Các thử nghiệm nên được thực hiện với cuộc kiểm toán đã hoàn thành vào năm trước hoặc có thể sử dụng nó trong một cuộc kiểm toán vừa mới bắt đầu để tạo nên thế so sánh trong hiệu quả sử dụng.

Với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kiểm toán, kiểm toán viên nên giải thích cho khách hàng rằng các công cụ AI dù chi phí cao nhưng cần thiết để cuộc kiểm toán đạt chất lượng và đôi khi kiểm toán viên phải mở rộng phạm vi sử dụng công nghệ trong một số tình huống để việc xử lý dữ liệu trở nên hữu ích hơn, không mất quá nhiều thời gian, công sức. Việc tìm cách kết hợp các công cụ AI vào quy trình kiểm toán sẽ trở nên thuận lợi hơn khi kiểm toán viên lường trước những rủi ro liên quan đến chất lượng dữ liệu của khách hàng và thỏa thuận trước những tình huống khiến chi phí vượt dự kiến.

Các chuyên gia của AICPA nhấn mạnh rằng, các công ty nên bắt đầu kết hợp AI vào hoạt động kiểm toán càng sớm càng tốt và không nên chờ đợi những câu hỏi về hiệu quả của AI. Thay vào đó, các kiểm toán viên nên chủ động thể hiện những tính năng vượt trội của AI thông qua các cuộc kiểm toán đạt chất lượng cao, đồng thời triển khai các biện pháp kiểm soát thích hợp và bảo mật dữ liệu./.

THÙY LÊ