Tăng cường chế tài xử lý chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội

Quy định chế tài hình sự riêng đối với hành vi trốn đóng

Báo cáo một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho biết, để khắc phục bất cập của việc tổ chức thực hiện Luật hiện hành khi xử lý các vụ việc chậm đóng, trốn đóng BHXH, Dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng làm rõ và tách riêng các điều về xác định chậm đóng, trốn đóng, xử lý chậm đóng, xử lý trốn đóng, để phân định rõ hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH, qua đó có thể áp dụng biện pháp xử lý phù hợp.

Đồng tình với hướng tiếp thu trên, đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Hưng Yên) cho rằng, việc mở rộng các chế tài xử lý như Chính phủ trình là phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. Tuy nhiên, để tăng cường chế tài xử lý hành vi vi phạm chậm đóng, trốn đóng BHXH, đồng thời nâng cao hơn nữa trách nhiệm đóng BHXH của người sử dụng lao động, đại biểu Thắng đề nghị, Dự thảo Luật cần bổ sung các chế tài: không được đấu thầu, thi công, mua sắm vật tư, hàng hóa, trang thiết bị bằng nguồn vốn của Nhà nước; không được tổ chức tín dụng cho vay với lãi suất ưu đãi; không được hỗ trợ kinh phí hỗ trợ đào tạo cho người lao động…

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn Thừa Thiên Huế) cũng đề nghị quy định về việc không xét tham dự đấu thầu các công trình, dự án do ngân sách nhà nước làm chủ đầu tư đối với các đơn vị sử dụng lao động chậm đóng BHXH kéo dài, để các đơn vị sử dụng lao động thực hiện nghiêm các quy định pháp luật.

Đồng thời, bên cạnh quy định về xử lý hành chính, cần nâng cấp xử lý theo hướng truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Bởi, theo đại biểu, Điều 216 Bộ luật Hình sự đã quy định tội danh chậm đóng BHXH nhưng trong Luật BHXH hiện nay chưa có quy định về việc xử lý hình sự đối với tội danh chậm đóng BHXH của chủ sử dụng lao động, do đó cần nghiên cứu bổ sung quy định này cho đồng bộ, thống nhất.

Đại biểu Trần Văn Khải (Đoàn Hà Nam) phân tích, Điều 36 Dự thảo Luật đã phân định rõ hai hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, tại Điều 37 Dự thảo Luật quy định xử lý vi phạm về chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc thì đóng chậm hay trốn đóng đều xử lý vi phạm như nhau.

Đại biểu đề nghị, cơ quan soạn thảo rà soát, nghiên cứu bổ sung biện pháp xử lý đối với hai hành vi vi phạm này cho phù hợp. Đồng thời, cần quy định rõ thời gian chậm đóng bao lâu sẽ được xem là trốn đóng BHXH.

Theo đại biểu Khải, không cần phân biệt thế nào là chậm đóng BHXH, thế nào là trốn đóng BHXH mà chỉ cần quy định khái niệm chậm đóng bảo hiểm bao nhiêu lâu, bao nhiêu lần, đồng thời quy định chế tài về hành chính, kinh tế… để xử lý vi phạm chậm đóng BHXH theo số lần vi phạm. Đối với hành vi trốn đóng BHXH, đại biểu đề nghị, nên được xây dựng thành quy định tội phạm mới bổ sung vào Bộ luật Hình sự (như tội trốn thuế) và có chế tài hình sự riêng. Có như vậy mới xử lý đúng, trúng, nhanh, phù hợp với từng mức độ vi phạm trong trách nhiệm đóng BHXH.

Cần cơ chế đặc thù bảo vệ người lao động

Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động, giúp người lao động được ghi nhận thời gian tham gia BHXH và hưởng các chế độ BHXH theo quy định, góp phần giải quyết một phần khó khăn, vướng mắc thực tế nhiều năm qua, Dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng bổ sung Điều 41 quy định cơ chế có tính chất “đặc thù” để bảo vệ người lao động trong trường hợp người sử dụng lao động bỏ trốn, không còn khả năng đóng BHXH cho người lao động.

Qua thảo luận, có ý kiến cho rằng, đây là nội dung chính sách mới, liên quan đến trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, DN cũng như quyền lợi của người lao động nên cần được nghiên cứu, đánh giá tác động đầy đủ, kỹ lưỡng, rà soát từng trường hợp, điều kiện cụ thể để đưa ra giải pháp phù hợp. Ngoài ra, cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc, chưa nên quy định ngay trong Luật, nên tiếp tục nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của các nước, nếu xét thấy cần thiết thì thực hiện thí điểm để giải quyết các tình huống cấp bách, bảo đảm quyền lợi của người lao động và phù hợp với điều kiện thực tế.

Quan tâm vấn này, đại biểu Lý Tiết Hạnh (Đoàn Bình Định) nêu thực tế, có những DN khi giải thể, phá sản, đẩy người lao động lâm vào cảnh khó khăn. Trong khi đó, quy trình, điều kiện để người lao động hưởng các quyền lợi từ BHXH chặt chẽ và phức tạp, người lao động không được ưu tiên chi trả. Có những DN sau khi bị phá sản, bán tài sản đấu giá nhưng số tiền thu về không đủ để chi trả các sổ BHXH cho người lao động, buộc người lao động phải theo đuổi kiện cáo rất dài mà kết quả là vẫn không đòi được quyền lợi.

Bên cạnh đó, trên thực tế cũng xảy ra những trường hợp người lao động chẳng may gặp tai nạn hoặc đột tử. Những trường hợp này chỉ được hưởng chế độ tử tuất và không thuộc diện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định trong Dự thảo luật do không chết bởi tai nạn lao động hay bệnh nghề nghiệp. Nêu thực tế này, đại biểu Lý Tiết Hạnh cũng lưu ý, trong số những trường hợp này, nhiều người có thời gian đóng BHXH rất lâu năm và nhiều người cũng là trụ cột gia đình, việc họ ra đi đột ngột gây ra gánh nặng về tài chính cho gia đình.

Vì vậy, đại biểu mong muốn, Dự thảo Luật cần có thêm những cơ chế đặc thù hoặc phương án hợp lý, hợp tình đối với các trường hợp này, nhằm vừa bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng của BHXH, vừa bảo đảm quyền lợi tối đa cho người lao động.

Góp ý vào nội dung về hành vi bị nghiêm cấm quy định ở khoản 2, điều 8 Dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thị Sửu đề nghị bổ sung quy định nghiêm cấm chiếm dụng đối với tiền đóng và tiền hưởng BHXH, đồng thời bổ sung quy định nghiêm cấm cả hành vi chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp. Bởi thực tế có những doanh nghiệp (DN) vẫn trích, trừ tiền đóng của người lao động hàng tháng khi trả lương, trong khi tình trạng DN chậm đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế diễn ra khá phổ biến.

Thường trực Ủy ban Xã hội cho biết, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Dự thảo Luật chưa quy định chế tài ngừng sử dụng hóa đơn đối với DN trốn đóng, chậm đóng BHXH, bởi vì: Việc áp dụng chế tài này đồng nghĩa với việc DN dừng mọi hoạt động kinh doanh, không còn cơ hội tạo nguồn thu và sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới cả người lao động và DN. Dự thảo Luật do Chính phủ trình quy định việc áp dụng chế tài này nhưng không có quy định nhằm hỗ trợ tạo điều kiện cho DN từng bước khắc phục việc chậm đóng; chưa xử lý được vướng mắc trong mối quan hệ khi DN chậm đóng BHXH, trốn đóng BHXH nhưng vẫn phát sinh và duy trì nghĩa vụ nộp thuế...

Đ. KHOA