Kiểm toán nhà nước: Nhiều khó khăn trong quản lý nợ thuế năm 2022

Kiểm toán - Ngày đăng : 15:53, 04/07/2024

(BKTO) - Tác động xấu của đại dịch Covid-19 đến nền kinh tế trong năm 2022 khiến nợ thuế tiếp tục tăng cao. Một số địa phương, cơ quan hải quan không đạt chỉ tiêu thu nợ thuế. Trong khi đó, nhiều trường hợp khoanh nợ thuế và xóa nợ tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp chưa phù hợp… Những vấn đề nổi cộm này đã được Kiểm toán nhà nước (KTNN) chỉ rõ qua kiểm toán công tác quản lý nợ thuế năm 2022.

*KTNN chỉ ra nhiều vấn đề nổi cộm trong công tác quản lý nợ thuế năm 2022. Ảnh minh họa*

Nợ thuế năm 2022 tăng 36% so với năm 2021

Báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2023 của KTNN cho biết, nợ thuế do cơ quan thuế quản lý (chưa bao gồm nợ dầu thô và nợ ngoài ngành thuế): Tổng số nợ đến ngày 31/12/2022 là 158.914,7 tỷ đồng (số nợ này chưa bao gồm số nợ thuế đã khoanh nợ theo Nghị quyết số 94/2019/QH14 của Quốc hội), tăng 36% so với năm 2021 (158.914,7 tỷ đồng/116.961,7 tỷ đồng), số tuyệt đối tăng 41.952,9 tỷ đồng.

Nguyên nhân nợ thuế tăng cao theo báo cáo của Tổng cục Thuế là do dịch Covid-19 vẫn còn có tác động xấu đến nền kinh tế, ảnh hưởng đến người dân và doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đã nỗ lực khôi phục sản xuất kinh doanh nhưng nguồn vốn được sử dụng chủ yếu vào việc tái cơ cấu và tái đầu tư. Mặt khác, giá dầu, nguyên vật liệu đầu vào có nhiều biến động ảnh hưởng đến hầu hết các lĩnh vực, ngành kinh tế, sản xuất kinh doanh gặp nhiều khó khăn. Một số dự án đất vướng mắc chưa đi vào hoạt động, khai thác nên người nộp thuế (NNT) chưa nộp tiền vào NSNN. Một số người nộp thuế dời bỏ thị trường kinh doanh làm tăng thêm tiền nợ thuế.

Qua kiểm toán cho thấy, tỷ trọng nợ thuế đến ngày 31/12/2022 so với thu nội địa (trừ dầu thô) bằng 10,97% (tương đương 158.914,7 tỷ đồng/1.447.915 tỷ đồng), tăng so với năm 2021 với tỷ trọng 9,2% (116.961,7 tỷ đồng/1.268.644 tỷ đồng). KTNN cũng chỉ ra 22/59 Cục Thuế được kiểm toán, tổng hợp nợ thuế chưa đầy đủ 7.546,3 tỷ đồng; 13/63 địa phương còn chênh lệch giữa báo cáo nợ thuế đến ngày 31/12/2022 được in từ ứng dụng TMS với báo cáo nợ thuế do Cục Thuế nộp bản giấy số tiền 2.768,6 tỷ đồng; một số địa phương không đạt chỉ tiêu thu nợ do Tổng cục Thuế giao. Tại nhiều địa phương một số cơ quan thuế áp dụng biện pháp cưỡng chế nợ thuế chưa đầy đủ, kịp thời đối với một số NNT; phân loại nợ chưa đúng quy định.

Cũng theo KTNN, nợ thuế do cơ quan hải quan quản lý đến ngày 31/12/2022 là 7.298,7 tỷ đồng (trong đó nợ thuế chuyên thu 5.853,7 tỷ đồng, nợ thuế tạm thu 1.445 tỷ đồng), tăng 3,8% (270,7 tỷ đồng) so với năm 2021 (7.298,7 tỷ đồng/7.028 tỷ đồng). Cụ thể: Nợ quá hạn về thuế chuyên thu 5.853,7 tỷ đồng, tăng 4,9% (272,9 tỷ đồng); nợ quá hạn về thuế tạm thu 1.445 tỷ đồng, giảm 0,4% (6 tỷ đồng).

Qua kiểm toán tổng hợp tại Tổng cục Hải quan cho thấy, còn 18/27 Cục Hải quan thực hiện thu nợ đọng thuế đạt dưới 10% chỉ tiêu thu nợ được Tổng cục giao, trong đó có 6 Cục Hải quan được giao chỉ tiêu nhưng không thực hiện được. Việc phân loại vào nợ khó thu đối với các khoản nợ đọng thuế chuyên thu tại thời điểm ngày 31/12/2022 còn chưa phù hợp với trạng thái người nộp thuế (NNT) tại website tracuunnt.gdt.gov.vn của Tổng cục Thuế.

Đáng chú ý, 125 NNT được phân loại vào nợ khó thu vì lý do khác nhưng thực tế có 111 NNT mà Tổng cục Thuế đang theo dõi ở trạng thái “đang hoạt động”, 13 NNT đang ở trạng thái “tạm ngừng kinh doanh có thời hạn”, 1 NNT đang hoạt động (chưa đầy đủ thủ tục cấp mã số thuế). Thêm vào đó, có 94 NNT được phân loại vào nợ khó thu với lý do “Nợ của NNT không còn hoạt động sản xuất kinh doanh tại địa điểm đăng ký kinh doanh, ngừng và tạm ngừng hoạt động kinh doanh”, trong đó lý do “ngừng và tạm ngừng hoạt động kinh doanh” là chưa phù hợp với quy định tại điểm 3 Điều 4 Quyết định số 2317/QĐ-TCHQ. Qua đối chiếu với hệ thống theo dõi của Tổng cục Thuế tại Website: tracuunnt.gdt.gov.vn, 66 NNT vẫn đang thuộc trạng thái “đang hoạt động”; 27 NNT thuộc trạng thái “NNT tạm ngừng kinh doanh có thời hạn”; 1 NNT thuộc trạng thái “đang hoạt động (chưa đầy đủ thủ tục cấp mã số thuế). Ngoài ra, còn 206 NNT có thông tin phân loại nợ thuế chưa thống nhất trên nhiều tờ khai hải quan.

Nhiều trường hợp khoanh, xóa nợ thuế chưa phù hợp

Đánh giá về tình hình khoanh nợ tiền thuế, xóa nợ tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp theo Nghị quyết số 94/2019/QH14 của Quốc hội, KTNN cho biết, theo báo cáo của cơ quan thuế, cơ quan hải quan, tổng số khoanh nợ, xóa tiền phạt, tiền chậm nộp lũy kế từ khi thực hiện Nghị quyết số 94/2019/QH14 đến 30/6/2023, gồm: khoanh nợ 704.614 NNT với số tiền 28.398,2 tỷ đồng; xóa nợ tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp 390.074 NNT với số tiền 8.773,4 tỷ đồng.

Tình trạng hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, từ đó tính thiếu các loại thuế, phí lệ phí, các khoản thu khác... vẫn diễn ra tại các đơn vị được kiểm toán. Qua kiểm toán, KTNN xác định số phải nộp NSNN tăng thêm 3.841 tỷ đồng.

Thông tin rõ hơn về vấn đề này, ông Vũ Ngọc Tuấn - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp (KTNN) - cho biết, qua rà soát số liệu khoanh nợ thuế và xóa nợ tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp tại 7 Cục Thuế năm 2022 do Tổng cục Thuế cung cấp và danh sách khoanh, xóa do Tổng cục Hải quan cung cấp và chọn mẫu một số hồ sơ xóa nợ thuộc thẩm quyền của Tổng cục Thuế cho thấy, tại cơ quan thuế, còn tình trạng khoanh, xóa chưa phù hợp với trạng thái tại website tracuunnt.gdt.gov.vn. Cụ thể như, khoanh, xóa cho các chi nhánh ở tình trạng “không hoạt động tại địa chỉ kinh doanh” trong khi Công ty mẹ vẫn “đang hoạt động” hoặc “tạm nghỉ kinh doanh có thời hạn” tại website tracuunnt.gdt.gov.vn nhưng được khoanh, xóa nợ tiền thuế là chưa phù hợp với quy định của Luật Quản lý thuế năm 2019. Điển hình là TP. Hồ Chí Minh khoanh nợ thuế năm 2022 của 13 chi nhánh với số nợ được khoanh 10.219,5 triệu đồng…

Theo KTNN, một số cơ quan thuế xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế chưa đầy đủ; lập kế hoạch kiểm tra hồ sơ khai thuế năm 2022 chưa đủ số lượng theo quy định tại Quy trình kiểm tra thuế; chưa kiểm tra đầy đủ các loại hồ sơ khai thuế đối với NNT lựa chọn kiểm tra tại cơ quan Thuế theo quy định; chưa phối hợp với các cơ quan có liên quan để quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử của các hộ, cá nhân có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm.

Bên cạnh đó, KTNN phát hiện tình trạng xóa tiền phạt chậm nộp, tiền chậm nộp theo Nghị quyết số 94/2019/QH14 khi ở trạng thái “đang hoạt động”. NNT được khoanh, xóa nợ theo trường hợp “NNT không còn hoạt động tại địa chỉ đã đăng ký kinh doanh” tuy nhiên tại website tracuunnt.gdt.gov.vn đang ở trạng thái “NNT ngừng hoạt động nhưng chưa hoàn thành thủ tục đóng mã số thuế”…

Tại cơ quan hải quan, qua kiểm toán cho thấy, có 3 NNT được khoanh nợ số tiền 1,86 tỷ đồng do “NNT không còn tại địa chỉ đăng ký kinh doanh”. Tuy nhiên, qua tra cứu tại website tracuunnt.gdt.gov.vn của Tổng cục Thuế cho thấy có 1 NNT có tình trạng “đang hoạt động”; 2 NNT có tình trạng “tạm nghỉ kinh doanh có thời hạn”. Đáng chú ý, có 16 NNT có ngày thay đổi thông tin gần nhất tại website tracuunnt.gdt.gov.vn sau ngày Cục Hải quan ban hành quyết định khoanh nợ với số nợ khoanh là 9,5 tỷ đồng.

KTNN cũng chỉ ra tình trạng một số địa phương chưa hướng dẫn và đôn đốc các đơn vị kê khai, nộp tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa theo quy định, điển hình như tại tỉnh Hậu Giang (5 dự án), tỉnh Kiên Giang (6 dự án); chưa xác định tiền chậm nộp tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa theo quy định (Thanh Hóa, Hưng Yên, Ninh Bình, Hậu Giang, Kiên Giang)./.

SONG HỒNG