Tăng cường kiểm toán việc xử lý chất thải nâng cao nhận thức, ý thức bảo vệ môi trường

Tồn tại trong việc quản lý, xử lý rác thải

Qua kiểm toán, bên cạnh những kết quả tích cực, KTNN cũng chỉ ra những bất cập trong công tác quản lý chất thải. Cụ thể, qua kết quả kiểm toán năm 2023 cho thấy, tại một số địa phương có tình trạng thu gom, vận chuyển xử lý rác y tế lây nhiễm không đúng mô hình được phê duyệt; chưa xử lý dứt điểm các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; xử lý rác thải nguy hại nhưng chưa được cấp phép… Những tồn tại trong việc quản lý, xử lý rác thải cũng từng được KTNN chỉ ra qua kết quả kiểm toán năm 2022. Theo đó, tại nhiều địa phương được kiểm toán chưa thực hiện phân loại chất thải nguy hại từ chất thải sinh hoạt tại nguồn theo quy định; thực hiện chôn lấp rác không đúng địa điểm quy hoạch...

KTNN cũng chỉ ra những bất cập liên quan đến công tác đấu thầu lựa chọn cơ sở thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải như: Chưa thực hiện đúng các yêu cầu về đấu thầu, chỉ định thầu; phê duyệt hình thức lựa chọn nhà thầu chưa phù hợp; một số địa phương có trường hợp tiếp nhận dự án đầu tư khi chưa đủ điều kiện về môi trường; một số doanh nghiệp, cơ sở y tế chưa thực hiện đánh giá tác động môi trường, chưa có đầy đủ hồ sơ môi trường, giấy phép môi trường...

Từ thực tiễn kiểm toán của đơn vị, KTNN khu vực VI cho biết, đơn vị đã thực hiện KTMT, trong đó chú trọng đến vấn đề chất thải. Qua kiểm toán cho thấy, địa phương đã quan tâm tới công tác xây dựng các dự án và xử lý chất thải rắn, nhưng đến nay, hoạt động này vẫn không đảm bảo về công suất, hiệu quả. Trong khi đó, rác thải sinh hoạt vẫn chủ yếu được thu gom từ các hộ gia đình theo cách thủ công, dùng xe đẩy tay tới điểm trung chuyển dẫn đến tình trạng không thể phân loại rác tại nguồn, chất thải nguy hại trộn lẫn với chất thải thông thường.

Chú trọng nâng cao chất lượng kiểm toán

Trong bối cảnh việc thu gom, xử lý rác thải vẫn là vấn đề nan giải, việc tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với công tác này cần tiếp tục được quan tâm, trong đó có vai trò kiểm toán của KTNN. Tuy nhiên, do thiếu các hướng dẫn, cũng như ý thức chấp hành của các chủ thể trong việc thực hiện quy định về quản lý, xử lý rác thải khiến hoạt động kiểm toán chưa đạt hiệu quả cao nhất.

Từ thực tiễn kiểm toán, Kiểm toán viên Tô Tuấn Anh (KTNN chuyên ngành III) cho biết, KTMT là một lĩnh vực mới, không nhiều kiểm toán viên có đủ kiến thức, kinh nghiệm để triển khai kiểm toán theo yêu cầu (cả về số lượng lẫn chất lượng); việc thiếu hướng dẫn kiểm toán cụ thể cũng là một trong những khó khăn mà các kiểm toán viên gặp phải khi thực hiện kiểm toán. Mặt khác, KTMT nói chung, kiểm toán đánh giá công tác thu gom, xử lý rác thải nói riêng vẫn chủ yếu được thực hiện lồng ghép trong các cuộc kiểm toán dự án đầu tư, kiểm toán tại khu công nghiệp, dẫn đến nội dung kiểm toán này chưa được chú trọng đúng mức, do không đảm bảo thời gian thực hiện. Do đó, theo đại diện Phòng KTMT (KTNN chuyên ngành III), để thu thập được thông tin, bằng chứng kiểm toán, kiểm toán viên phải quan sát trực tiếp khu lưu giữ chất thải và đối chiếu với các tiêu chuẩn kỹ thuật của kho lưu giữ chất thải; kiểm tra năng lực của đơn vị thu gom, vận chuyển... Còn đại diện KTNN khu vực V cho biết, để củng cố cơ sở, đảm bảo cho các đánh giá kiểm toán được thuyết phục, kiểm toán viên phải rà soát lộ trình di chuyển (GPS) của các phương tiện vận chuyển chất thải và so sánh với hợp đồng ký kết để đánh giá sự phù hợp của quãng đường; xem xét dữ liệu về lộ trình có được lưu giữ đầy đủ (5 năm) hay không?...

Được coi là thước đo đánh giá hiệu quả của hoạt động kiểm toán, song việc thực hiện các kiến nghị kiểm toán liên quan đến nội dung môi trường đang gặp những khó khăn nhất định. Đơn cử, đối với kiến nghị kiểm toán về phân loại rác, đến nay vẫn khó thực hiện. Bởi, theo các chuyên gia, để có thể xử lý rác thải được triệt để và hiệu quả, khâu quan trọng nhất là phân loại rác đầu nguồn. Tuy nhiên, nhận thức, ý thức của người dân trong phân loại rác chưa cao, cũng như địa phương chưa quyết liệt, có giải pháp hiệu quả. “KTNN chỉ có thể kiến nghị tăng cường công tác tuyên truyền cho người dân, doanh nghiệp trong vấn đề này, nhưng vì nhiều lý do nên kết quả chuyển biến còn thấp...” - đại diện KTNN chuyên ngành III cho biết./.

N.LỘC