Công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023

Chia sẻ tại Hội thảo công bố Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 do Bộ Ngoại giao phố hợp với Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tổ chức, Trợ lý Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ cho biết, trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, di cư diễn ra với quy mô và tốc độ ngày càng tăng, tác động sâu sắc đến tất cả các quốc gia.

Bắt nguồn từ nhiều nhân tố như kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường, di cư có ảnh hưởng đối với hầu hết các lĩnh vực phát triển, ở cấp độ vi mô cũng như vĩ mô.

Do tính chất đa chiều, đa lĩnh vực của di cư, các chính sách về di cư cũng liên quan chặt chẽ đến chính sách trong các lĩnh vực khác như nhân khẩu học, việc làm, phát triển kinh tế, y tế...

Chính vì vậy, bảo đảm tính gắn kết chính sách và dựa trên bằng chứng là yêu cầu quan trọng trong xây dựng chính sách về di cư.

Đối với Việt Nam, ông Vũ cho biết, Việt Nam hiện nay không chỉ là nước gốc (nước xuất cư) mà còn là nước tiếp nhận và nước trung chuyển của di cư. Do đó, việc định kỳ đánh giá các dòng di cư của công dân Việt Nam ra nước ngoài và dòng di cư của người nước ngoài vào Việt Nam là rất cần thiết, giúp nhận diện kịp thời các vấn đề chính sách dựa trên bằng chứng để từ đó hoàn thiện chính sách, pháp luật về di cư theo kịp với yêu cầu thực tiễn.

Cũng theo đại diện Bộ Ngoại giao, trong Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (Thỏa thuận GCM) được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua vào tháng 12/2018, mục tiêu số 1 là kêu gọi các quốc gia xây dựng Hồ sơ Di cư nhằm tạo cơ sở cho việc xây dựng chính sách về di cư dựa trên bằng chứng. Trên thực tế, Việt Nam cũng đã hai lần xây dựng và công bố Hồ sơ Di cư vào năm 2011 và năm 2016. Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 là ấn bản lần thứ ba, tập trung vào giai đoạn 2017-2023.

Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 được Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao chủ trì biên soạn với sự tham gia của các cơ quan, trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ chính sách và chương trình dựa trên bằng chứng trong bối cảnh di cư xuyên biên giới ở Việt Nam” do Bộ Ngoại giao và IOM phối hợp thực hiện với tài trợ của Quỹ Phát triển IOM (IDF).

Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 nhằm tổng hợp, phân tích các dòng di cư của công dân Việt Nam ra nước ngoài, dòng di cư của người nước ngoài vào Việt Nam và chính sách, pháp luật liên quan đến di cư trong giai đoạn 2017-2023.

Theo số liệu của Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023, trong giai đoạn 2017-2023, di cư lao động tiếp tục là loại hình di cư chủ yếu của Việt Nam với gần 860.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, tương đương với hơn 100.000 người được đưa đi hàng năm, tập trung nhiều nhất tại Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc. Lượng kiều hối gửi về nước ước tính khoảng 3,5 - 4 tỷ USD mỗi năm.

Di cư du học cũng có mức tăng tương tự; mặc dù đến nay chưa có số liệu chính xác nhưng con số ước tính hiện đạt trên 250.000 người, chủ yếu tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, Hoa Kỳ, Đài Loan (Trung Quốc), Canada, Trung Quốc, Anh, Đức.

Tỷ lệ người Việt Nam di cư là nữ giới có chiều hướng tăng. Dòng di cư của người nước ngoài vào Việt Nam cũng tương đối đa dạng, đáng kể nhất là di cư lao động với 475.198 người nước ngoài được cấp phép lao động trong giai đoạn 2017-2022.

Bên cạnh đó, các số liệu của Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023 cũng chỉ ra một số thách thức như việc bảo đảm di cư an toàn, ngăn chặn tình trạng đưa người di cư trái phép, mua bán người qua biên giới, giảm thiểu tình trạng dễ bị tổn thương, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người di cư trước thực trạng báo động về lừa đảo trực tuyến “việc nhẹ lương cao”…

Cùng với đó, tình trạng “chảy máu chất xám” và các thách thức mới đặt ra do sự phát triển của trí tuệ nhân tạo bắt đầu thay thế nguồn nhân lực tay nghề thấp cũng là những vấn đề cần tiếp tục quan tâm. Mặc dù không có số liệu chính thức nhưng ước tính có đến 70 - 80% du học sinh đi học tự túc không về nước sau khi học xong, mà ở lại nước ngoài để làm việc với thu nhập cao hơn, chế độ đãi ngộ tốt hơn.

Trên cơ sở đó, khuyến nghị được đưa ra tại Hồ sơ Di cư 2023 là Chính phủ Việt Nam cần có những giải pháp thực sự đồng bộ, đột phá để giảm thiểu tình trạng này, đồng thời biến thách thức thành cơ hội khi hiện nay đã hình thành quan niệm mới về “tính di động chất xám”, giúp người di cư vẫn có thể có tham gia, đóng góp bằng các hình thức khác nhau mà không nhất thiết phải trở về đất nước.

Chia sẻ tại Hội thảo, các đại biểu đánh giá, là một trong những quốc gia đi đầu triển khai khai Thỏa thuận GCM, thông qua Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023, Việt Nam đã cho thấy cam kết mạnh mẽ trong việc đưa ra các giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy di cư an toàn và sự cần thiết của việc xây dựng chính sách dựa trên bằng chứng như mục tiêu số 1 của Thỏa thuận.

Hồ sơ Di cư Việt Nam cũng là công cụ chính sách quan trọng, góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật Việt Nam về di cư quốc tế trên các lĩnh vực như di cư lao động, du học, hôn nhân gia đình có yếu tố nước ngoài, cho nhận con nuôi có yêu tố nước ngoài phòng, chống tội phạm mua bán người...

Qua đó hướng đến xây dựng cơ chế quản lý di cư quốc tế trên cơ sở phối hợp, chia sẻ thông tin hiệu quả giữa các Bộ, cơ quan hữu quan, có sự hợp tác chặt chẽ với các nước, các đối tác tham gia quá trình di cư nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người di cư và củng cố các mặt tích cực của di cư đối với phát triển bền vững.

Từ góc độ cơ quan quản lý nhà nước, ông Nguyễn Minh Vũ nhấn mạnh, việc thúc đẩy di cư hợp pháp, phòng, chống di cư qua các kênh không chính thức, bảo đảm di cư an toàn, bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của người di cư, bao gồm công dân Việt Nam và người nước ngoài di cư vào Việt Nam luôn là chính sách nhất quán của Việt Nam.

“Việt Nam mong muốn thúc đẩy hợp tác với các quốc gia cũng như các cơ quan của Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế, nhằm tăng cường chia sẻ kinh nghiệm quản trị di cư, xây dựng, quản lý hệ thống dữ liệu di cư, đẩy mạnh các biện pháp thúc đẩy di cư hợp pháp an toàn và giảm thiểu tính dễ bị tổn thương đối với người di cư trong quá trình di cư” - ông Vũ nói./.

DIỆU THIỆN