Nhất quán quan điểm cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tăng nhanh

Tại Phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, chiều 11/11, vấn đề liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhận được sự quan tâm và chất vấn sôi nổi của nhiều đại biểu Quốc hội.

Là người đầu tiên chất vấn, đại biểu Phạm Thị Kiều (Đoàn Đắk Nông) nêu rõ, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang là mối nguy hiểm cho sức khỏe con người, nhất là với thanh thiếu niên. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng Y tế đánh giá về thực trạng và giải pháp kiểm soát tình hình này.

Trả lời chất vấn, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đã triển khai được hơn 10 năm. Khi xây dựng Luật thời điểm đó thì chưa xuất hiện thuốc lá mới, thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử.

Từ tình hình thực tế cũng như các thông tin của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các tổ chức liên quan đến việc quản lý thuốc lá, thuốc lá nung nóng, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho hay: Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hiện nay đang tăng nhanh và tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân, đặc biệt là với giới trẻ.

Số liệu điều tra tại 34 tỉnh, thành vào năm 2020 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên tăng 18 lần từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020. Trong đó tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 15-24 tuổi (7,3%).

Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi cho thấy rằng, nhu cầu và việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là đối với trẻ em gái cũng tăng lên. Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trong nhóm học sinh 13-17 tuổi tăng 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; nhóm 13-15 tuổi tăng từ 3,5-8%. Nữ giới 11-18 tuổi cũng tăng 4,3%.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, dù chưa có quy định cho phép bán nhưng do lợi nhuận, các hình thức tiếp thị, nhập lậu… các loại thuốc lá này vẫn tồn tại trên thị trường.

Bộ Y tế đã có báo cáo đánh giá tác động chi tiết để trình Chính phủ, trong đó tổng hợp những nội dung, căn cứ khoa học mà thế giới áp dụng. Báo cáo khẳng định việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có nhiều chất hại, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Có nhiều báo cáo khoa học đã đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử ảnh hưởng đến tim, gan, loạn thần. Năm 2023 có 1.234 người điều trị liên quan tới thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

“Trong bối cảnh 1 năm có tới 40.000 người mắc bệnh và bị ảnh hưởng tới sức khỏe bởi thuốc lá bình thường, bây giờ lại thêm thuốc lá điện tử thì nguy cơ rất cao đối với sức khỏe của người dân, đặc biệt là giới trẻ" - Bộ trưởng bày tỏ lo ngại và mong muốn có nghị quyết của Quốc hội về cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

“Nếu nghị quyết của Quốc hội đưa ra việc đề xuất cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì đây là giải pháp thiết thực để bảo vệ sức khỏe người dân" - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Nhiều giải pháp căn cơ để phòng, chống tác hại của thuốc lá mới

Cũng quan tâm đến vấn đề thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) đặt vấn đề, theo Cục cảnh sát điều tra tội phạm phòng chống ma túy, Bộ Công an, tình trạng tẩm ướp ma túy trong thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới tăng rất mạnh, khó phát hiện. Cục đồng tình cấm sản xuất, phân phối quảng cáo các loại thuốc lá này.

Tuy nhiên Bộ Công Thương muốn thí điểm để quản lý tốt hơn. Không ít cử tri phản ánh nhiều nhóm lợi ích của ngành công nghiệp thuốc lá đang tăng cường vận động để duy trì thí điểm các sản phẩm thuốc lá này. “Theo Bộ trưởng, các nhóm này có vận động thành công ở Việt Nam không? Trách nhiệm của Bộ Y tế tham mưu như thế nào mà đến nay Chính phủ chưa có quan điểm rõ ràng về vấn đề này?” - đại biểu Lê Hoàng Anh chất vấn.

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định: Quan điểm của Bộ Y tế rất nhất quán là đề xuất cấm.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Việt Nam đã tham gia vào Công ước khung phòng, chống tác hại của thuốc lá. Bên cạnh giảm thiểu tác hại của thuốc lá thông thường, với những hình thức xuất hiện mới của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ngành y tế đã có rất nhiều giải pháp tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, trong đó tăng cường tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên các phương tiện thông tin đại chúng. Bộ Y tế phối hợp với ngành giáo dục, các cơ quan liên quan tăng cường truyền thông và phòng, chống tác hại thuốc lá nói chung, trong đó có thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Nếu thu được một đồng thuế liên quan tới các loại thuế từ thuốc lá mới, chúng ta phải mất 5 đồng để giải quyết các vấn đề liên quan tới sức khỏe của người dân

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan

Bộ trưởng Bộ Y tế cũng thông tin, qua lấy ý kiến của các Bộ, ngành, đa phần rất ủng hộ đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội có những giải pháp cấm sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Bộ Y tế đã tổ chức đánh giá tác động làm căn cứ khoa học; tổ chức công bố tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử ra công chúng. “Đây là những giải pháp mang tính chất căn cơ để cung cấp các bằng chứng, căn cứ pháp lý để Chính phủ quyết định các giải pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử” - Bộ trưởng nói.

Liên quan đến câu hỏi của đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn Quảng Ninh) về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp này, có quy định trường hợp thuốc lá mới được phép nhập khẩu, sản xuất kinh doanh tại Việt Nam theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá hoặc văn bản quy phạm pháp luật quy định thì các sản phẩm thuốc lá mới sẽ là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nêu rõ: Bộ Y tế đã có ba văn bản gửi Bộ Tài chính và Văn phòng Chính phủ đề xuất cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Bởi trên cơ sở đánh giá của Hiệp hội Kinh tế y tế, nếu thu được một đồng thuế liên quan tới các loại thuế này, chúng ta phải mất 5 đồng để giải quyết các vấn đề liên quan tới sức khỏe của người dân, chưa kể các hệ lụy gây ra đối với sức khỏe tinh thần, thể chất của người dân.

Sớm hoàn thiện khung pháp lý chặt chẽ, rõ ràng

Cùng tham gia giải trình về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, kinh doanh thuốc lá là ngành kinh doanh có điều kiện, được quy định rõ trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được định nghĩa trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật. Do vậy, trong thời gian dài vừa qua, chúng ta có “khoảng trống pháp lý” trong công tác quản lý nhà nước đối với loại hình sản phẩm này.

Từ những năm 2019, 2020, do thiếu công cụ quản lý thuốc lá công nghệ mới, các sản phẩm này đã len lỏi, phát triển mạnh trên thị trường. Bộ Công Thương lúc bấy giờ đã đề xuất Chính phủ và được Chính phủ khóa trước xây dựng đề án thí điểm quản lý loại hình thuốc lá này.

Khi lấy ý kiến của Bộ, ngành, nhiều Bộ, ngành đồng thuận với đề xuất của Bộ Công Thương, chỉ đạo của Chính phủ, nhưng cũng có những Bộ, ngành phản đối, đặc biệt là Bộ Y tế, với quan điểm rằng đó là sản phẩm có hại cho sức khỏe.

Bộ trưởng Bộ Công Thương nêu rõ, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Bộ Công Thương đã đồng ý với đề xuất này của Bộ Y tế, thống nhất rằng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, phải sớm có khung khổ pháp lý để cấm sản phẩm này.

Thực tế, thời gian qua, Bộ Công Thương luôn từ chối cấp phép kinh doanh, cấp đăng ký thông báo cho website thương mại điện tử kinh doanh thuốc lá thế hệ mới. Đồng thời, Bộ đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra và xử lý hàng trăm vụ việc đối với việc kinh doanh sản phẩm này.

Bộ trưởng Bộ Công Thương đề xuất Quốc hội, Chính phủ sớm ban hành chính sách, hoàn thiện khung pháp lý để quản lý chặt chẽ, rõ ràng đối với loại sản phẩm này. Trong khi chưa sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ Công Thương sẽ chỉ đạo quản lý thị trường phối hợp với cơ quan chức năng, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân buôn bán, tàng trữ, vận chuyển thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; phối hợp chặt chẽ lực lượng chức năng để tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Đ. KHOA