Đảm bảo vận hành an toàn đập, hồ chứa nước trước thách thức biến đổi khí hậu

Theo Cục Thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - NNPTNT), hệ thống đập, hồ chứa nước của Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng, đảm bảo an ninh nguồn nước, cũng như giúp ứng phó với thiên tai. 

Các hồ chứa thủy lợi “gánh” trên vai nhiều nhiệm vụ trọng yếu như: Cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, sinh hoạt kết hợp cắt, giảm lũ và phục vụ đa mục tiêu như cấp nước phát điện, tạo không gian phát triển điện mặt trời, nuôi trồng thủy sản, phát triển du lịch…

Theo thống kê của Cục Thủy lợi, hiện cả nước có 7.315 đập, hồ chứa thủy lợi (592 đập dâng, 6.723 hồ chứa) với tổng dung tích trữ khoảng 15,2 tỷ m3 ( chưa tính các hồ chứa thủy điện).

Tuy nhiên, hệ thống hồ, đập của Việt Nam hiện đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức. Mưa lũ bất thường, lũ quét do biến đổi khí hậu và nhiều công trình đã xuống cấp gây ra nguy cơ lớn về an toàn.

Ông Đỗ Văn Thành - Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi cho hay, nhiều đập, hồ chứa của nước ta đã xây dựng hơn 30 năm, xảy ra hư hỏng xuống cấp, bồi lắng lòng hồ. Hơn nữa, một số hồ lớn đã được xây dựng bản đồ ngập lụt nhưng chưa được đánh giá năng lực thoát lũ hạ du; nhiều hồ chứa nhỏ chưa có phương án đảm bảo an toàn hồ đập và phòng lũ hạ du.

Hành lang thoát lũ ở hạ du của một số hồ chứa lớn bị xâm lấn, dòng chảy co hẹp, không đảm bảo thoát lũ thiết kế, gây ra úng ngập hạ du khi vận hành xả lũ. Bên cạnh đó, công tác dự báo, cảnh báo mưa, lũ, nguồn nước đến hồ hay tổ chức bộ máy quản lý, khai thác; công tác hiện đại hóa quản lý, vận hành, đảm bảo an toàn đập còn hạn chế…

Thông tin thêm về vấn đề này, Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam Nguyễn Ngọc Thạch chia sẻ: Công tác bảo đảm an toàn đập, hồ chứa nước còn bộc lộ nhiều hạn chế. Điều này thể hiện rõ trong sau cơn bão số 3 vừa qua. Do đó, đảm bảo vận hành an toàn đập, hồ chứa nước trong tình hình mới là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết.

Trước những thách thức kể trên, cần có những giải pháp đồng bộ về xây dựng, hoàn thiện chính sách. Rà soát, hoàn thiện hệ thống các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, định mức kinh tế kỹ thuật phục vụ khảo sát, thiết kế, thi công, quản lý vận hành đập, hồ chứa nước phù hợp với tình hình mới. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới như hệ thống quan trắc tự động và các công cụ hỗ trợ ra quyết định vận hành…

Đặc biệt, một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên là nâng cao năng lực thông tin, cảnh báo, dự báo, xây dựng các hệ thống quan trắc ở vùng thượng lưu và các hồ chứa để hỗ trợ phân tích thủy văn.

Để nâng cao hiệu quả quản lý hồ thủy lợi, hệ thống vận hành thông minh đang được đề xuất, ông Hà Ngọc Tuấn - Phó Giám đốc Công ty KIV, chia sẻ về việc áp dụng kỹ thuật Nhật Bản trong dự báo mưa và tính toán lưu lượng nước về hồ theo thời gian thực, giúp chuẩn bị trước khi lũ đến.

“Không chỉ xây dựng và phát triển các kịch bản ứng phó với thiên tai, hệ thống HNT có thể đưa ra các dự báo có độ chính xác cao về lũ lụt, hạn hán, hay các biến động khí hậu khác. Thông qua việc ứng dụng các công nghệ số hóa không chỉ giúp ứng phó nhanh chóng với các tình huống khẩn cấp mà còn nâng cao khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ tài nguyên nước bền vững trong dài hạn” - ông Hà Ngọc Tuấn cho biết.

Đại diện Chi cục Thủy lợi tỉnh Thái Nguyên cho biết, toàn tỉnh có 1.273 công trình thủy lợi, trong đó có 434 hồ chứa. Trên địa bàn tỉnh có Hồ Núi Cốc là hồ chứa lớn, có chức năng quan trọng trong vận hành xả lũ trong các đợt thiên tai, đặc biệt qua cơn bão số 3, ảnh hưởng trực tiếp đến các huyện, thành trong tỉnh và các địa phương như Hà Nội, Bắc Giang, Bắc Ninh.

Qua đợt xả của cơn bão số 3, từ thực tế quản lý địa phương và đảm bảo hồ chứa, đại diện Chi Cục Thủy lợi Thái Nguyên kiến nghị cần thường xuyên nắm bắt tình hình hồ đập, theo dõi diễn biến tình hình mưa lũ, lượng lũ chảy ra các hồ thủy lợi để đảm bảo phương án kịp thời. Cần chủ động, vận hành thử thiết bị tại các hồ thủy lợi, đập dâng. Chủ động rà soát các danh mục thủy lợi và đề xuất bảo trì các công trình có mức độ ưu tiên. Thực hiện nghiêm 4 tại chỗ tại công trình trong mùa lũ và cần tăng cường năng lực chuyên môn trong bảo đảm an toàn đập…

TS. Hoàng Văn Thắng - Chủ tịch Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ NNPTNT cho rằng, để đảm bảo hoạt động an toàn hồ đập, cần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý, trong đó chú trọng năng lực quan trắc, phân tích số liệu đo đạc để phát hiện rủi ro từ sớm. Bên cạnh đó, các hồ đập cần được đầu tư, nâng cấp, nâng cao năng lực xả lũ để đảm bảo hoạt động an toàn trong tình hình mới.

Cũng theo TS. Hoàng Văn Thắng, an toàn đập cần gắn với an toàn hạ du, cụ thể là xây dựng hệ thống cảnh báo, hệ thống bản đồ ngập lụt và dựa vào cộng đồng. Song song đó, nguyên Thứ trưởng Bộ NNPTNT nhấn mạnh việc nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo về mưa lũ, đặc biệt là khả năng xuất hiện mưa bão cường độ cao.

Để đảm bảo vận hành an toàn đập, hồ chứa nước trước thách thức biến đổi khí hậu lãnh đạo Cục Thủy lợi cam kết gấp rút hoàn thiện các dự thảo liên quan đến chính sách, cơ chế vận hành liên hồ chứa. Đồng thời, bổ sung các quy định hỗ trợ cho các hồ chứa nhỏ../. 

N.LỘC