Vấn đề bỏ cấp hành chính trung gian – cấp huyện
Chính trị - Ngày đăng : 21:40, 28/02/2025
Thứ nhất, ở các địa phương, theo định hướng của Trung ương (TƯ) sẽ bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) để tổ chức chính quyền 2 cấp: cấp tỉnh và dưới cấp tỉnh tại các đơn vị hành chính tương ứng.
Thứ hai, Hiến pháp năm 2013 (Điều 110) quy định cụ thể 3 cấp hành chính: tỉnh, huyện, xã và các loại đơn vị hành chính của mỗi cấp. Cấp tỉnh gồm có: tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ; cấp huyện gồm có: huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; quận và đơn vị hành chính tương đương thuộc thành phố trực thuộc TƯ (Luật Tổ chức chính quyền quy định cụ thể là thành phố thuộc thành phố trực thuộc TƯ); cấp xã gồm có: xã, thị trấn, phường.
Ngoài ra, còn có đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập (một dạng đặc khu kinh tế như ở nhiều nước trên thế giới).
Cho nên, muốn bỏ cấp hành chính nào hoặc bỏ loại đơn vị hành chính nào nói trên thì phải sửa Hiến pháp.
Thứ ba, Hiến pháp (Điều 110 và Điều 111) cũng quy định cho phép tổ chức chính quyền địa phương đa dạng, phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.
Thứ tư, ở nông thôn, dưới tỉnh có huyện, xã.
Chắc chắn cần bỏ đơn vị hành chính trung gian là huyện ở đất liền. Từ đó giải thể chính quyền huyện. Chỉ còn 2 cấp là tỉnh và xã.
Huyện đảo cách xa đất liền có đặc điểm riêng về vị trí địa lý, do đó có yêu cầu quản lý đặc thù, khác với huyện ở đất liền. Có huyện đảo chia thành xã, thị trấn. Một số huyện đảo không chia thành xã, thị trấn như Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Cồn Cỏ (Quảng Trị), Lý Sơn (Quảng Ngãi), Hoàng Sa (Đà Nẵng), Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu). Có huyện đảo đã trở thành thành phố đảo như Phú Quốc (Kiên Giang) hoặc đồng thời là 1 Khu kinh tế lớn như Vân Đồn (Quảng Ninh).
Vậy ở hải đảo thì nên bỏ đơn vị hành chính cấp nào?
Đề xuất bỏ đơn vị hành chính xã, thị trấn; vẫn tổ chức chính quyền huyện đảo, thành phố đảo.
Thứ năm, ở đô thị, dưới tỉnh và thành phố trực thuộc TƯ có: thị xã, thành phố thuộc tỉnh; quận và đơn vị hành chính tương đương thuộc thành phố trực thuộc TƯ (thành phố thuộc thành phố trực thuộc TƯ).
Phường thuộc các đơn vị hành chính nói trên.
Vấn đề đặt ra là, ở đô thị, dưới tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ cần bỏ cấp hành chính nào để chỉ còn chính quyền địa phương 2 cấp?
Đề xuất bỏ đơn vị hành chính phường ở thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố thuộc thành phố trực thuộc TƯ. Từ đó, giải thể chính quyền phường.
Lý do:
Phường được coi là đơn vị hành chính nhân tạo. Về mặt pháp lý, phường lần đầu tiên được quy định trong Hiến pháp năm 1980. Trước đó, các đô thị ở miền Bắc nước ta không có đơn vị hành chính phường, do đó không có chính quyền phường.
Phường được thành lập chủ yếu là để thuận tiện cho việc quản lý, cung cấp dịch vụ công của chính quyền và thuận lợi cho việc giao dịch hành chính của người dân với chính quyền. Nay, với công nghệ thông tin và viễn thông hiện đại thì việc quản lý, cung cấp dịch vụ công của chính quyền cho người dân không cần phải qua cấp phường nữa. Người dân cũng dễ dàng giao dịch hành chính với chính quyền cấp cao hơn.
Thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc TƯ thường là các thực thể tự nhiên, được hình thành theo quy luật khách quan trong quá trình giao thương, đô thị hoá và công nghiệp hoá. Các thực thể này được Nhà nước công nhận, xác định thành các các đơn vị hành chính và đặt tên (thị xã hay thành phố) về mặt pháp lý (thường là trong Hiến pháp hoặc Luật), tuỳ thuộc vào mức độ phát triển. Cơ sở hạ tầng, mật độ và phân bố dân cư, cuộc sống, sinh hoạt của người dân đô thị khác nhiều so với nông thôn. Từ đó, yêu cầu quản lý hành chính, tổ chức chính quyền địa phương cũng khác.
Do các đô thị này chủ yếu là các thực thể tự nhiên, tồn tại khách quan và là nhu cầu phát triển khách quan, có vị trí, vai trò là các trung tâm và động lực phát triển của địa phương, thậm chí là của vùng và cả nước nên không thể bỏ được.
Riêng đối với quận trong các thành phố trực thuộc TƯ có quy mô rất lớn như hiện nay và trong tương lai, tuy đồng cấp với thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố thuộc thành phố trực thuộc TƯ, nhưng cũng có những đặc điểm khác. Do quan niệm, yêu cầu quản lý và căn cứ vào quy định của Hiến pháp và Luật mà có các quận đã chuyển thành thành phố (Thủ Đức, TP.HCM ); có thành phố lại chuyển thành quận (Hà Đông, Hà Nội).
Có thể thực hiện 2 phương án sắp xếp đơn vị hành chính quận và đơn vị hành chính phường thuộc quận
Một là, bỏ đơn vị hành chính phường. Từ đó giải thể chính quyền phường.
Hai là, bỏ đơn vị hành chính quận. Từ đó giải thể chính quyền quận.
Nếu bỏ đơn vị hành chính quận thì chắc phải sáp nhập hoặc hợp nhất nhiều phường để trở thành “phường lớn” hoặc “quận nhỏ”.
Cần nghiên cứu thêm kinh nghiệm của các thành phố lớn, hiện đại, đông dân cư ở một số nước trên thế giới. Tại sao ở các thành phố đó có quận mà không có phường?
Bỏ cấp hành chính trung gian ở nước ta hiện nay là rất cần thiết và cấp thiết để thực hiện thành công cuộc cách mạng tin gọn tổ chức bộ máy nhà nước nói riêng và hệ thống chính trị nói chung do Đảng ta khởi xướng, lãnh đạo và chỉ đạo. Đây cũng là xu hướng cải cách, đổi mới đơn vị hành chính và hệ thống chính quyền địa phương ở nhiều nước trên thế giới.
Tuy yêu cầu phải tiến hành nhanh, kịp thời, nhưng do tính chất hệ trọng và sự tác động rộng lớn của chủ trương này và do có liên quan đến sửa đổi Hiến pháp, nên cần nghiên cứu, thảo luận kỹ, thấu đáo, rút kinh nghiệm qua các lần thí điểm, cần tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học và lấy ý kiến Nhân dân, đồng thời tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế trước khi trình cấp có thẩm quyền quyết định./.
Nguyễn Văn Phúc - Nguyên đại biểu quốc hội, Nguyên Phó Trưởng Ban biên tập sửa đổi Hiến pháp