Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý sản phẩm, hàng hóa

Sáng 10/03, tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 43, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Quản lý dựa trên mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa

Trình bày Tờ trình Dự án Luật, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định cho biết, Dự án Luật được xây dựng nhằm xây dựng khung pháp lý nhằm triển khai hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; hoạt động đánh giá sự phù hợp; giải thưởng chất lượng quốc gia; mã số mã vạch, truy xuất nguồn gốc..., bảo đảm sự thống nhất trong việc áp dụng pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hoá, góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng…

Về các nội dung sửa đổi cụ thể, Thứ trưởng Lê Xuân Định cho biết, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung nguyên tắc quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo hướng quy định cụ thể nguyên tắc xác định những sản phẩm, hàng hóa Nhóm 2 tại Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa cần căn cứ trên cơ sở mức độ rủi ro của sản phẩm, hàng hóa, trong đó bao gồm tất cả các loại sản phẩm, hàng hóa như nông sản, thực phẩm, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, máy móc, thiết bị....

Những sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao sẽ quy định biện pháp quản lý trước khi thông quan (tiền kiểm) và sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình, thấp sẽ quy định biện pháp quản lý sau thông quan trước khi lưu thông trên thị trường hoặc cho phép tự công bố hợp quy (hậu kiểm).

Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định về kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo hướng việc miễn, giảm kiểm tra chất lượng thực hiện theo quy định của Chính phủ, vì việc triển khai nội dung này tại các Bộ, ngành chưa thống nhất, dẫn đến khó khăn, tốn kém và mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.

Chính phủ kiến nghị sửa đổi, bổ sung nội dung này theo hướng giao Chính phủ quy định cụ thể để thống nhất triển khai thực hiện.

Về điều kiện bảo đảm chất lượng hàng hóa nhập khẩu, để thống nhất với quy định tại Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Bộ Khoa học và Công nghệ kiến nghị sửa đổi, bổ sung nội dung này theo hướng căn cứ vào tính chất rủi ro của hàng hóa để áp dụng biện pháp quản lý tiền kiểm đối với hàng hóa có tính chất rủi ro cao, biện pháp quản lý hậu kiểm đối với các hàng hóa Nhóm 2 khác.

Theo đó, các thủ tục hành chính sẽ được cắt giảm, đơn giản hóa. Cụ thể, các hàng hóa mà tại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng quy định biện pháp quản lý dựa trên kết quả giám định, chứng nhận của tổ chức giám định, tổ chức chứng nhận được chỉ định hoặc được thừa nhận theo quy định của pháp luật (hàng hóa có tính chất rủi ro cao) chỉ phải thực hiện thủ tục hành chính về kiểm tra chất lượng hàng hóa nhập khẩu, không phải thực hiện thủ tục hành chính “công bố hợp quy” tại cơ quan quản lý có thẩm quyền.

Đồng thời, hàng hóa nhập khẩu thuộc Nhóm 2 mà tại quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng quy định biện pháp quản lý dựa trên kết quả tự đánh giá sự phù hợp (hàng hóa có tính chất rủi ro trung bình, thấp) chỉ thực hiện thủ tục hành chính công bố hợp quy trước khi đưa hàng hóa lưu thông trên thị trường, không phải thực hiện thủ tục hành chính về đăng ký kiểm tra nhà nước về chất lượng hàng hóa nhập khẩu.

Liên quan đến ứng dụng công nghệ trong quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa, Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, trong bối cảnh hiện nay, vấn đề chuyển đổi số sẽ giúp mang lại giá trị gia tăng cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị mới nhờ việc cung cấp cho khách hàng những trải nghiệm mới; tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xuất khẩu sản phẩm, hàng hóa, nâng cao uy tín, thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước.

Việc định danh, mã hóa và thu thập thông tin dạng máy đọc là tiền đề để có thể số hóa, trao đổi dữ liệu điện tử giữa các đơn vị trong chuỗi cung ứng và là nền tảng cho giải pháp truy xuất nguồn gốc điện tử. Do đó, đề nghị bổ sung thêm khái niệm về “mã số, mã vạch”; “truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa”, “mã truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa”, “mã truy vết sản phẩm”, “mã truy vết địa điểm”; “nhãn hàng hóa”, “nhãn điện tử” và “hộ chiếu số của sản phẩm”.

Cần rõ trách nhiệm, tránh làm phát sinh chi phí cho doanh nghiệp

Thẩm tra sơ bộ Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, về nguyên tắc quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, đề nghị làm rõ cơ sở để quy định các tiêu chí xác định hàng hóa Nhóm 2 (hàng hóa có nguy cơ gây mất an toàn), ngoài tiêu chí “khả năng gây mất an toàn” thì còn những tiêu chí nào trong quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa cần quản lý.

Về nguyên tắc quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, Thường trực Ủy ban đề nghị cần bám sát, thể chế hóa quan điểm đổi mới theo 4 nhóm chính sách; bổ sung nguyên tắc hoạt động quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm hàng hóa phải bảo đảm hiệu quả, rõ trách nhiệm trong phân công, phân cấp quản lý.

Nội dung quy định về sản phẩm hàng hóa Nhóm 2 nên tách thành một điều riêng để làm rõ nội hàm, phương thức quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa thay vì bổ sung một khổ tại điểm b khoản 1 Điều 5 như Dự thảo Luật, để tránh gây nhầm lẫn là quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa Nhóm 2 chỉ quản về mặt an toàn – cơ quan thẩm tra nêu rõ.

Đồng tình với ý kiến của cơ quan thẩm tra, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều cần thiết nhất theo phương châm “khó đâu tháo đó, tắc đâu thông đó”, để năm 2026 tiến hành sửa đổi toàn diện Luật. Việc sửa đổi cần bám vào các chính sách đã được Quốc hội thông qua.

“Cần quy định rõ trách nhiệm Bộ, ngành, cơ quan quản lý để đảm bảo nguồn lực khi phân cấp, rõ trách nhiệm quản lý nhà nước; xác định cơ chế giải quyết tranh chấp, bồi thường thiệt hại, cơ chế đảm bảo quyền lợi cho các bên, không để chồng lấn với các luật chuyên ngành, thực hiện đúng nguyên tắc mỗi việc chỉ do 1 cơ quan chịu trách nhiệm” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu, cần làm rõ cơ sở khoa học để phân loại nhóm hàng hóa, tránh gây cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa; cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng khoa học công nghệ, giảm chi phí xét nghiệm, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp; kiểm soát, bảo vệ chất lượng sản phẩm, hàng hóa để thúc đẩy sản xuất hàng hóa trong nước, giúp cho hàng hóa trong nước được tin dùng, người dân ưu tiên lựa chọn dùng hàng Việt Nam…

Nhấn mạnh bối cảnh cạnh tranh thương mại rất gay gắt trên thị trường toàn cầu, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, việc sửa Luật nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm tiêu chuẩn hàng hóa song cũng phải góp phần tăng năng lực cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam. Theo đó, cần tránh làm tăng thêm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp. Cần có quy định để tránh lạm dụng, tạo ra những tiêu cực trong việc công nhận, xác nhận tiêu chuẩn đối với doanh nghiệp.

Ngược lại, về phía doanh nghiệp, khi chuyển sang cơ chế hậu kiểm thì chế tài đối với các doanh nghiệp phải đủ rõ ràng, nghiêm khắc, đảm bảo tính răn đe; nhất là đối với trường hợp hàng hóa nước ngoài trà trộn, “mượn” xuất xứ hàng hóa Việt Nam để hưởng ưu đãi thương mại…

Đ. KHOA