Giám sát chặt chẽ việc quản lý, sử dụng tài sản công

Cơ chế giám sát chưa chặt chẽ

KTNN cho biết, thời gian qua, công tác quản lý tài sản công đã đạt được những kết quả tích cực. Hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công ngày càng hoàn thiện, tạo nền tảng cho việc thực hiện, kiểm soát tài sản công trong toàn bộ quá trình đầu tư, quản lý, sử dụng. Cơ chế phân cấp quản lý tài sản công được xây dựng phù hợp với điều kiện thực tế của từng cấp, ngành, địa phương. Việc sử dụng tài sản công đã có những chuyển biến rõ rệt, hạn chế thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng và góp phần tăng thu ngân sách nhà nước.

Việc chuyển nhượng, thanh lý tài sản công ở một số địa phương vẫn còn thiếu minh bạch, dẫn đến các vụ việc tiêu cực, tham nhũng. Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp doanh nghiệp, tổ chức được giao sử dụng tài sản công nhưng không khai thác hiệu quả, thậm chí cho thuê lại trái phép.

Việc công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng tài sản công được đẩy mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan kiểm tra, giám sát... Tuy nhiên, hệ thống pháp luật còn thiếu đồng bộ; còn tình trạng lãng phí, thất thoát tài sản công; cơ chế giám sát chưa thực sự chặt chẽ, việc kiểm tra, thanh tra, kiểm toán tài sản công chưa được thực hiện thường xuyên; việc chuyển đổi, xử lý tài sản công còn nhiều bất cập, dẫn đến nguy cơ lợi ích nhóm, gây thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước.

Theo KTNN khu vực VII, một trong những hạn chế lớn nhất trong quản lý tài sản công là thiếu hướng dẫn về quy trình lựa chọn đối tác liên doanh, liên kết để sử dụng tài sản công tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Hiện nay, Bộ Tài chính đang Dự thảo Thông tư hướng dẫn chấm điểm các tiêu chí lựa chọn đối tác, nhưng việc chưa có quy định cụ thể gây khó khăn trong thực tế. Nhiều đơn vị vẫn lúng túng trong việc quyết định đối tác phù hợp, dẫn đến tình trạng chậm triển khai, hoặc lựa chọn đối tác chưa đáp ứng yêu cầu về tài chính và năng lực.

Ngoài ra, việc giám sát tài sản công vẫn còn nhiều bất cập. Một số cơ quan quản lý chưa có cơ chế giám sát chặt chẽ, dẫn đến tình trạng sử dụng tài sản công không đúng mục đích. Việc chuyển nhượng, thanh lý tài sản công ở một số địa phương vẫn còn thiếu minh bạch, dẫn đến các vụ việc tiêu cực, tham nhũng. Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp doanh nghiệp, tổ chức được giao sử dụng tài sản công nhưng không khai thác hiệu quả, thậm chí cho thuê lại trái phép.

KTNN khu vực I nêu rõ, trong quá trình kiểm toán tài sản công tại một số Bộ, ngành và địa phương, nhiều vi phạm đã được phát hiện, bao gồm việc sử dụng tài sản công không đúng quy định, quản lý lỏng lẻo dẫn đến thất thoát lớn. Một số đơn vị chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính liên quan đến việc khai thác tài sản công, gây thiệt hại ngân sách nhà nước.

Tương tự, qua kiểm toán tại các tỉnh: Quảng Ninh, Bắc Giang, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng, KTNN khu vực VI đã chỉ ra nhiều sai sót trong việc sử dụng đất công và cơ sở vật chất của các đơn vị sự nghiệp công lập. Nhiều khu đất có giá trị lớn chưa được đưa vào khai thác hiệu quả, thậm chí bị bỏ hoang hoặc cho thuê lại trái phép. Điều này không chỉ gây lãng phí tài sản công mà còn làm giảm nguồn thu ngân sách địa phương.

Cũng liên quan đến tài sản công là đất đai, theo KTNN khu vực VII, quy trình giao, thu hồi đất thuộc trụ sở làm việc hiện nay có nhiều quy định chồng chéo. Luật Quản lý, sử dụng tài sản công quy định việc lấy ý kiến cơ quan tài chính trước khi quyết định, nhưng điều này lại giao thoa với Nghị định số 167/2017/NĐ-CP, Nghị định số 67/2021/NĐ-CP và Nghị định số 03/2025/NĐ-CP, khiến việc xử lý trở nên phức tạp, tăng gánh nặng thủ tục hành chính.

Tăng cường thanh tra, kiểm toán định kỳ

Nhằm khắc phục những bất cập trong quản lý tài sản công, cần thiết rà soát, sửa đổi và ban hành các quy định rõ ràng, đồng bộ hơn. Theo KTNN khu vực VII và KTNN khu vực XIII, trước hết, Bộ Tài chính cần sớm ban hành thông tư hướng dẫn lựa chọn đối tác liên doanh, liên kết nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong sử dụng tài sản công. Cần có các tiêu chí đánh giá cụ thể về năng lực tài chính, kinh nghiệm và khả năng triển khai dự án của đối tác để tránh tình trạng lựa chọn sai đối tượng.

Bên cạnh đó, cần đầu tư xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia đầy đủ và hài hòa về tài sản công, bao gồm tài sản hạ tầng, tài sản do doanh nghiệp quản lý và các nguồn tài nguyên khác. Ngoài ra, cần đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát việc sử dụng tài sản công ở các địa phương, doanh nghiệp nhà nước.

Theo đề xuất của KTNN khu vực I, cần tăng cường thanh tra, kiểm toán định kỳ đối với các cơ quan, đơn vị sử dụng tài sản công nhằm đảm bảo sử dụng đúng mục đích và đạt hiệu quả kinh tế cao nhất. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác đào tạo và nâng cao trách nhiệm của cán bộ quản lý tài sản công để hạn chế sai phạm.

Tương tự, KTNN khu vực VI cũng đề xuất giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài sản công, xây dựng hệ thống báo cáo minh bạch và tự động hóa các quy trình kiểm toán nhằm phát hiện nhanh các vi phạm. Việc áp dụng công nghệ sẽ giúp giảm thiểu gian lận, nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công và ngăn chặn thất thoát ngân sách nhà nước. Tiếp tục rà soát để sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy định cụ thể việc quản lý, sử dụng và khai thác đối với một số loại tài sản kết cấu hạ tầng như đối với cơ sở hạ tầng cấp nước sạch, hạ tầng đô thị, hạ tầng thương mại, hạ tầng thông tin, hạ tầng y tế, hạ tầng thể thao, hạ tầng du lịch, hạ tầng văn hóa… Đồng thời, cần tăng cường công tác quản lý, giám sát để xử lý kịp thời, nghiêm minh đối với các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm trong quản lý, sử dụng tài sản công...

Việc hoàn thiện hệ thống pháp lý, tăng cường giám sát và đảm bảo minh bạch sẽ là những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công, bảo đảm nguồn lực quốc gia được sử dụng hợp lý và bền vững. Để đạt được điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, sự quyết liệt trong thực thi pháp luật và sự tham gia tích cực của xã hội trong việc giám sát, phản biện./.

LƯU LY