Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi): Tránh tạo ra các cơ chế chính sách đặc thù dàn trải, thiếu đồng bộ
Đầu tư - Ngày đăng : 08:55, 17/06/2025
Giới hạn chính sách đặc thù chỉ áp dụng cho các dự án đường sắt quan trọng quốc gia
Tại Phiên thảo luận, các đại biểu nhất trí với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Đường sắt nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Nhấn mạnh đây là nội dung hết sức quan trọng, có tính tác động lan tỏa rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn sắp tới, đại biểu Vũ Đại Thắng - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh - cho biết, kể từ khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư đường sắt cao tốc Bắc - Nam đến nay, trong xã hội cũng như cộng đồng các doanh nghiệp, các nhà đầu tư quốc tế, các cơ quan tài trợ vốn quốc tế đều hết sức quan tâm đến sự phát triển của mạng lưới đường sắt nói chung cũng như đường sắt tốc độ cao tại Việt Nam, đồng thời có nhiều đề xuất xây dựng các tuyến đường sắt mới, kể cả bằng các nguồn xã hội hóa… Chính vì vậy, yêu cầu đặt ra đối với việc sửa đổi Luật Đường sắt càng cấp bách hơn bao giờ hết.
Do vậy, đại biểu Vũ Đại Thắng cho rằng, bên cạnh các cơ chế, chính sách ưu đãi trong đầu tư, nhiều vấn đề thuộc thẩm quyền quản lý cũng như các biện pháp, giải pháp kỹ thuật liên quan đến tuyến đường sắt cũng cần đặc biệt quan tâm trong Dự thảo Luật sửa đổi lần này.
Phát biểu thảo luận, đại biểu Đỗ Thị Lan (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh) thống nhất cần rà soát để giới hạn lại các phạm vi chính sách đặc thù chỉ áp dụng cho đầu tư xây dựng các dự án đường sắt quan trọng quốc gia.
Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, Dự thảo Luật chưa thể hiện rõ điều này, đặc biệt là chưa thể hiện rõ quan điểm là bỏ một số các cơ chế, chính sách đặc thù chung cho việc phát triển đường sắt và chỉ áp dụng cho dự án đường sắt quan trọng quốc gia.
Do vậy, đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị trong chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt cần được thể hiện rõ quan điểm này; cần quy định rõ các chính sách của Nhà nước đối với việc phát triển đầu tư đường sắt quan trọng quốc gia để có cơ sở để thực hiện.
Bên cạnh đó, đại biểu chỉ rõ, tại khoản 3 Điều 5 Dự thảo Luật nêu: “khuyến khích, hỗ trợ, tạo điều kiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước đầu tư kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và kinh doanh vận tải đường sắt, kết nối đường sắt với các phương án vận tải khác”.
Theo đại biểu, quy định như trên là “rộng về chính sách”, do đó, cần cân nhắc nội dung quy định “tạo điều kiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước”; đồng thời chỉ nên quy định khuyến khích, hỗ trợ đầu tư kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt tại khoản 3 Điều 5 của Dự thảo Luật thì phù hợp hơn và đảm bảo tính khả thi.
Góp ý vào Dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thị Phú Hà (Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình) nhận xét, Dự thảo đã đưa quá nhiều cơ chế đặc thù. Các quy định này cần được xem xét kỹ vì có sự chồng chéo, chưa thống nhất với nhiều luật hiện hành như: Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Ngân sách nhà nước, đều là những đạo luật đang trong quá trình sửa đổi, hoặc vừa được Quốc hội thông qua trong Kỳ họp này.
Đại biểu đề nghị, cần rà soát để tránh tình trạng tạo ra các cơ chế đặc thù dàn trải, không bảo đảm tính đồng bộ và thống nhất trong hệ thống pháp luật. “Đối với những dự án lớn, có tính chất chiến lược, như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thì có thể cân nhắc áp dụng một số cơ chế riêng, đặc thù; tuy nhiên, nếu áp dụng chung thì không nên mở rộng áp dụng một cách phổ quát, sẽ rất khó bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành” - đại biểu Nguyễn Thị Phú Hà nhấn mạnh.
Có cơ chế đột phá thu hút đầu tư ngoài ngân sách
Qua thảo luận, các ĐBQH cũng đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng các cơ chế, chính sách có tính đột phá nhằm thu hút nguồn lực xã hội vào phát triển hạ tầng đường sắt - lĩnh vực vốn đòi hỏi vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài.
Theo đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) Dự thảo Luật đã quy định khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư các dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài ngân sách. Tuy nhiên, theo đại biểu, Dự thảo Luật hiện chưa có cơ chế cụ thể để nhà đầu tư tư nhân tham gia vào các dự án nằm trong quy hoạch quốc gia hoặc địa phương.
“Hiện có hàng chục nhà đầu tư tư nhân muốn tham gia đầu tư vào các tuyến đường sắt quốc gia hoặc đường sắt đô thị. Tuy nhiên, Luật mới chỉ quy định về cơ chế cho dự án tư nhân đề xuất. Trong khi đó, các dự án đã nằm trong danh mục quy hoạch thì chưa có hành lang pháp lý rõ ràng để họ tham gia” - đại biểu Hoàng Văn Cường phân tích và đề nghị giao Chính phủ nghiên cứu, ban hành cơ chế cụ thể cho các trường hợp này nhằm tạo điều kiện cho tư nhân đầu tư vào các dự án trọng điểm của quốc gia.
Quan tâm đến khoản 9, Điều 5 Dự thảo Luật quy định về miễn thuế nhập khẩu cho các thiết bị, máy móc chưa sản xuất được trong nước, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, chủ trương này là cần thiết, tuy nhiên cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lạm dụng.
“Nếu chúng ta đã có chủ trương đặt hàng doanh nghiệp trong nước để sản xuất thiết bị đường sắt, thì cần có biện pháp bảo vệ các sản phẩm này, tránh tình trạng doanh nghiệp lợi dụng chính sách miễn thuế để nhập khẩu thiết bị từ nước ngoài, làm triệt tiêu cơ hội phát triển ngành công nghiệp đường sắt nội địa” - đại biểu Cường đề nghị.
Đồng quan điểm, đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) cho rằng, Chính phủ cần cụ thể hóa bằng các chính sách đột phá, nhất là trong việc huy động nguồn lực xã hội và thu hút đầu tư tư nhân vào hạ tầng giao thông đường sắt.
Đại biểu cũng đề nghị cần quy định minh bạch hơn về cơ chế xã hội hóa hạ tầng, từ việc xây dựng nhà ga, phát triển các dịch vụ đi kèm đến việc huy động nguồn vốn dài hạn thông qua tín dụng ưu đãi, hỗ trợ đất đai, hoặc các chính sách hỗ trợ hoạt động vận hành.