Báo chí: “Trợ thủ chiến lược” trong cuộc chiến chống hàng giả

Quản lý thị trường: Không để "buông lỏng là vỡ trận"

Tại Hội nghị Quản lý và Phát triển thị trường trong nước năm 2025 do Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Cục TTTN), Bộ Công Thương tổ chức ngày 17/6, tại Hà Nội, các đại biểu đã nhấn mạnh vai trò sống còn của lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) trong công cuộc bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh.

Cục trưởng Cục TTTN Trần Hữu Linh thẳng thắn cảnh báo: “Công tác QLTT nếu làm không tốt thì việc thúc đẩy phát triển thị trường sẽ không còn ý nghĩa”. Ông ví lực lượng QLTT như “tuyến phòng vệ sống còn” trước làn sóng hàng giả, hàng gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ - đặc biệt trong thương mại điện tử.

Mới đây nhất, trong buổi làm việc với TP. Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh: "Bản chất vấn đề là hàng giả, chúng ta sẽ phải tuyên chiến với việc này. Những gì về thực phẩm, thuốc chữa bệnh - tuyệt đối không được để giả". Tuyên bố này được xem là chỉ đạo mang tính cảnh tỉnh mạnh mẽ và định hướng hành động cho toàn lực lượng chức năng.

Phát triển thị trường nội địa: Đổi mới từ hạ tầng đến tư duy

Cuộc chiến chống hàng giả không thể tách rời chiến lược phát triển thị trường nội địa. Theo Cục TTTN, năm 2025 là thời điểm bản lề cho cuộc “đổi mới tư duy” trong quản lý nhà nước đối với thị trường. Ba trụ cột chiến lược được đề ra gồm: hoàn thiện thể chế sát thực tiễn, phát triển hạ tầng thương mại đồng bộ, và nâng cao chất lượng điều hành nhờ ứng dụng công nghệ số.

Cục TTTN đang đẩy mạnh các chương trình phát triển thị trường toàn diện từ thành thị tới vùng sâu, vùng xa: như thương mại miền núi, OCOP, đổi mới tiêu thụ nông sản, kích cầu nội địa, “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”... Tuy nhiên, để các chương trình phát huy hiệu quả thực chất, cần nâng cấp hệ thống phân phối và tăng cường liên kết vùng - ngành.

Cũng tại Hội nghị Quản lý và Phát triển thị trường trong nước năm 2025, báo cáo tại hội nghị cho biết, cả nước hiện có trên 8.200 chợ, 1.300 siêu thị, 334 trung tâm thương mại, hơn 200.000 cửa hàng tiện lợi. Tuy nhiên, hạ tầng vẫn còn nhiều bất cập, nhất là ở chợ nông thôn và siêu thị hạng nhỏ. Các chợ truyền thống tại đô thị đang mất dần sức hút, mô hình bán lẻ hiện đại thiếu đồng bộ, chưa kết nối hiệu quả.

Nghị định 60/2024/NĐ-CP được đánh giá là bước tiến giúp tháo gỡ “nút thắt” quản lý tài sản hạ tầng thương mại, đặc biệt là chợ dân sinh. Cùng với đó, đề xuất bản đồ số hạ tầng, mô hình chuỗi bán lẻ thông minh, điểm bán OCOP có truy xuất nguồn gốc… đang được thúc đẩy nhằm củng cố chuỗi tiêu dùng nội địa một cách bền vững.

Chống hàng giả là một cuộc chiến không hồi kết và không thể chỉ trông chờ vào xử phạt. Để thực sự tạo ra một thị trường minh bạch, an toàn và bền vững, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng chức năng, báo chí và người tiêu dùng. Hơn hết, đây là lúc chúng ta cần một chiến lược tổng thể, không chỉ dừng ở ngăn chặn, mà phải chủ động “định hình lại” thị trường nội địa - từ chính sách, tư duy, hạ tầng cho đến hành vi xã hội.

Báo chí - “trợ thủ chiến lược” trong cuộc chiến chống hàng giả 

Trong tháng cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả do Thủ tướng Chính phủ phát động từ ngày 15/5 đến 15/6/2025, lực lượng QLTT đã kiểm tra 3.891 vụ việc, phát hiện và xử lý 3.114 vụ vi phạm với tổng số tiền xử lý hơn 63 tỷ đồng.

Trong đó, số tiền xử phạt hành chính vượt 32 tỷ đồng, hàng hóa bị tịch thu trị giá gần 31 tỷ đồng và đã thu nộp ngân sách gần 36 tỷ đồng. Đáng chú ý, có tới 26 vụ việc có dấu hiệu hình sự đã được chuyển cho cơ quan điều tra, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước.

"Góp phần" vào kết quả chung của cuộc chiến đấu tranh chống hàng giả, cùng với hoạt động kiểm tra, kiểm soát, công tác báo chí, thông tin tuyên truyền có vai trò vô cùng quan trọng.

Ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước nhận định, có thể nói trong cuộc chiến này, công tác tuyên truyền đóng vai trò rất quan trọng.

“Truyền thông là một trong những trụ cột căn bản trong chiến lược phòng, chống hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Nếu chỉ dựa vào các biện pháp kiểm tra, kiểm soát và xử phạt, chúng ta mới chỉ giải quyết phần ngọn của vấn đề. Nhưng khi người tiêu dùng, doanh nghiệp và toàn xã hội nhận thức rõ ràng về tác hại của việc sử dụng, sản xuất, kinh doanh hàng giả, khi đó mới tạo ra sức đề kháng đủ mạnh để ngăn chặn từ gốc” - ông Linh chia sẻ.

Đặc biệt, Cục trưởng Trần Hữu Linh nhấn mạnh, tuyên truyền đúng, trúng, kịp thời sẽ góp phần thay đổi hành vi tiêu dùng, xây dựng thói quen mua sắm có trách nhiệm. Khi người tiêu dùng chủ động từ chối hàng hóa không rõ nguồn gốc, không rõ chất lượng, không có kiểm chứng, thị trường hàng giả sẽ dần bị thu hẹp và các hành vi vi phạm không có cơ hội tồn tại. “Đây chính là lý do vì sao chúng tôi luôn đặt công tác tuyên truyền song hành với hoạt động kiểm tra và xử lý vi phạm” - ông Linh khẳng định.

Theo ông Linh, muốn ngăn chặn hiệu quả tình trạng buôn bán, sản xuất hàng giả, cần làm thay đổi hành vi của cả người tiêu dùng lẫn doanh nghiệp. Và để thay đổi hành vi, truyền thông phải đi trước một bước, làm đúng - làm trúng - làm đủ. Trong đó, báo chí chính thống đóng vai trò định hướng dư luận, lan tỏa nhận thức và tạo sức ép xã hội lên các hành vi vi phạm.

Thực tế cho thấy, nhiều vụ vi phạm phức tạp chỉ được đưa ra ánh sáng nhờ sự vào cuộc chủ động của báo chí. Không ít phóng viên đã thực hiện các tuyến bài điều tra công phu, vạch trần các thủ đoạn tinh vi của đối tượng sản xuất, tiêu thụ hàng giả, đồng thời góp phần thúc đẩy các cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt hơn.

Ngoài đưa tin, báo chí còn là cầu nối hiệu quả giữa cơ quan quản lý và người dân. Những bài viết phân tích chuyên sâu về tác hại của hàng giả đối với sức khỏe cộng đồng, môi trường kinh doanh và uy tín thương hiệu quốc gia đã giúp nâng cao “sức đề kháng” xã hội đối với hàng hóa vi phạm. Chính sự lan tỏa từ báo chí đã thúc đẩy hình thành lối sống tiêu dùng có trách nhiệm trong bộ phận lớn người dân, đặc biệt là giới trẻ và tầng lớp trung lưu - nhóm tiêu dùng chủ lực của thị trường hiện đại.

Để phát huy vai trò của báo chí trong công tác chống hàng giả, ông Trần Hữu Linh đề xuất ba hướng đi trọng tâm. Thứ nhất, cơ quan quản lý cần chủ động hơn nữa trong việc cung cấp dữ liệu, số liệu và thông tin chính thống cho báo chí, giúp truyền thông đúng hướng, tránh tin giả, tin sai lệch. Thứ hai, phối hợp xây dựng các tuyến bài chuyên đề hoặc chiến dịch truyền thông dài hơi, có chiều sâu, từ đó tạo ra hiệu ứng xã hội bền vững. Thứ ba, cần đẩy mạnh truyền thông đa nền tảng - đặc biệt là các nền tảng số, mạng xã hội - nhằm tiếp cận nhanh hơn, sâu hơn tới người tiêu dùng trẻ.

Thực tế cho thấy, sức ép dư luận xã hội do báo chí tạo ra đã khiến nhiều đối tượng vi phạm phải dè chừng, thậm chí từ bỏ hành vi vì sợ bị “bêu tên” công khai. Trong kỷ nguyên số, vai trò của báo chí càng mở rộng, không chỉ là người đưa tin, mà còn là người giám sát, kết nối và dẫn dắt thay đổi.

“Cuộc chiến chống hàng giả không thể thiếu vai trò của báo chí. Nếu xem lực lượng QLTT là tuyến đầu thì báo chí chính là hậu phương vững chắc, đồng thời cũng là "đòn phản công" sắc bén để ngăn chặn hàng giả ngay từ nhận thức” - ông Trần Hữu Linh khẳng định.

Lê Minh