“Trái ngọt” từ mô hình sản xuất giảm phát thải



Sản xuất giảm phát thải: Sớm nhân rộng mô hình để nhân lên giá trị

Trái ngọt từ mô hình sản xuất giảm phát thải

500 tấn gạo Japonica mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” lần đầu tiên xuất khẩu đến thị trường Nhật Bản. Lô gạo được xuất bởi Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (Trung An) và có sự hợp tác của Tập đoàn MURASE (Nhật Bản).

Lô gạo phát thải thấp đầu tiên được xuất khẩu sang Nhật Bản với giá 820 USD/tấn. (trong khi giá các loại gạo xuất khẩu trung bình khoảng 600 USD/tấn), đây là mức giá tốt giúp nông dân và doanh nghiệp có động lực để tiếp tục theo đuổi phương thức canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải.

Việc xuất khẩu lô gạo phát thải thấp đầu tiên của Việt Nam đến với người tiêu dùng Nhật Bản có ý nghĩa rất lớn, mở ra hướng đi lâu dài cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam phát triển ra thị trường thế giới.

Và “trái ngọt” từ mô hình sản xuất giảm phát thải đang cho thấy sự chuyển hướng đúng đắn của ngành nông nghiệp khi lựa chọn hướng đi bền vững cho sản xuất lúa nói riêng và trồng trọt nói chung.

Đánh giá về kết quả này, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) Trần Thanh Nam khẳng định, đây là một dấu ấn mang tính đột phá của ngành nông nghiệp khi mở ra những cơ hội mới cho toàn ngành, giúp thay đổi nhận thức của người dân sản xuất, không chỉ riêng ngành hàng lúa gạo.

Theo cách làm truyền thống, nông dân chỉ tận dụng, khai thác triệt để đất đai để tạo ra nhiều sản lượng lúa gạo. Nhưng qua mô hình trồng lúa phát thải thấp, người dân đã kết hợp được giữa khai thác hiệu quả đất đai với bồi bổ, tạo dinh dưỡng, đảm bảo sức khỏe cho đất gắn với giá trị gia tăng.

Đáng chú ý, theo các chuyên gia, gạo phát thải thấp ở Việt Nam hiện nay không đáp ứng được nhu cầu của thị trường thế giới. Nhất là thị trường Nhật Bản còn nhiều dư địa để gạo Việt Nam tìm đến.

Hiện nay, Đề án "phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” đã trải qua hơn 1 năm triển khai với những kết quả bước đầu mang lại được đánh giá là rất tích cực. 

Không chỉ giúp người dân tăng thu nhập, mô hình này còn góp phần quan trọng vào việc giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường, thúc đẩy phát triển nền nông nghiệp xanh, bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. 

Sản xuất trồng trọt giảm phát thải nằm trong chủ trương chung của quốc gia về mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 năm 2050. Tuy nhiên, lĩnh vực này chỉ mới dừng lại ở một số dự án, chương trình nhỏ lẻ, chưa có tính căn cơ, bài bản.

Cho đến nay, mới chỉ có chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long là được phê duyệt và triển khai. Trong khi đó, cả nước có đến hơn 7 triệu ha lúa, hơn 1 triệu ha cây ăn quả và hàng triệu ha cây công nghiệp dài ngày - tất cả đều là đối tượng cần được tích hợp vào các chiến lược giảm phát thải một cách căn cơ, đồng bộ.

Ông Hoàng Trung - Thứ trưởng Bộ NNMT

Theo ông Ngô Thế Hiên - Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo Đề án "phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” cho biết, Bộ NNMT đã cùng các tỉnh, thành phố rà soát vùng thực hiện Đề án, đảm bảo phù hợp với quy hoạch của tỉnh và vùng đồng bằng sông Cửu Long; rà soát toàn bộ hiện trạng hạ tầng sản xuất vùng dự án, nhất là hạ tầng thủy lợi nhằm đáp ứng yêu cầu tưới tiêu chủ động, hạ tầng hỗ trợ vận chuyển, cơ giới hóa đồng bộ tạo điều kiện thuận lợi cho áp dụng quy trình kỹ thuật sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Từ góc độ địa phương, ông Lê Hữu Toàn - Giám đốc Sở NNMT tỉnh Kiên Giang cho biết, việc triển khai Đề án đã mang lại hiệu quả khá toàn diện và thiết thực trên địa bàn tỉnh, từ công tác chỉ đạo điều hành, triển khai truyền thông, tập huấn, mở rộng diện tích, liên kết tiêu thụ sản phẩm, nhân rộng mô hình…

“Điều quan trọng là thông qua kết quả từ trồng lúa sẽ thúc đẩy việc triển khai mô hình sản xuất giảm phát thải đến các lĩnh vực khác, khi người dân đã thấy được lợi ích to lớn của mô hình này” - ông Toàn cho biết.

Sớm nhân rộng mô hình để nhân lên giá trị

Với những lợi ích to lớn từ mô hình sản xuất giảm phát thải, Bộ NNMT đang xây dựng Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025-2030 nhằm tạo cơ sở, hành lang pháp lý thuận lợi cho mô hình này, từ đó nhân rộng mô hình vào các lĩnh vực trồng trọt, sản xuất nông nghiệp. 

Điều này xuất phát từ thực tế những vướng mắc hiện nay về giảm phát thải trong trồng trọt là chưa có khuôn khổ pháp lý, chưa có công cụ đo đếm và nhận thức của đại đa số người dân, doanh nghiệp, cán bộ địa phương về sản xuất trồng trọt giảm phát thải còn hạn chế.

Do đó, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NNMT) cho rằng, cần phải hình thành một khung hành động toàn diện, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, với những khung khổ pháp lý rõ ràng để huy động sự vào cuộc của doanh nghiệp và toàn xã hội.

Trong đó, “việc xây dựng quy trình canh tác giảm phát thải và các công cụ đo đếm, giám sát, báo cáo sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc định hình mô hình sản xuất bền vững cho từng vùng sinh thái và nhóm cây trồng” - bà Hương cho biết.

Đề án sản xuất trồng trọt phát thải thấp giai đoạn 2025-2030 đặt mục tiêu cụ thể đến năm 2030, ngành trồng trọt phấn đấu giảm 30% tổng lượng khí metan (CH₄) và ít nhất 10% tổng phát thải khí nhà kính so với năm 2020. Diện tích áp dụng các biện pháp canh tác phát thải thấp sẽ đạt ít nhất 2,5 triệu ha vào năm 2030, tập trung tại các vùng sản xuất hàng hóa quy mô lớn.

Việc giảm phát thải sẽ được thực hiện thông qua các biện pháp kỹ thuật phù hợp với từng vùng sinh thái và nhóm cây trồng.

Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh: Việc chuyển đổi quy trình canh tác theo hướng giảm vật tư đầu vào, thân thiện môi trường cũng là tiền đề để hình thành thương hiệu nông sản xanh, phát thải thấp - điều đang được người tiêu dùng quốc tế ngày càng quan tâm.

“Đây là yêu cầu, đòi hỏi từ thị trường buộc các ngành hàng phải thay đổi để tồn tại, phát triển” - ông Trung lưu ý.

Theo Thứ trưởng Trung, với tiềm năng to lớn của mô hình này, song quá trình triển khai trong thực tiễn cần có lộ trình, với những bước chuyển đổi phù hợp. Trong đó, ưu tiên cho các cây trồng chủ lực như lúa, sau đó mở rộng dần sang cây ăn quả, rau màu và cây công nghiệp.

Thứ trưởng Hoàng Trung đã yêu cầu Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật nghiên cứu xây dựng quy trình canh tác giảm phát thải phù hợp với từng cây trồng và vùng sinh thái, từ đó chuẩn hóa phương pháp đo đếm được quốc tế công nhận.

Trong đó, cần chú ý đến vai trò hấp thụ khí CO₂ của một số loại cây lâu năm như cây ăn quả và cây công nghiệp. Đây là tiềm năng đáng kể để ngành trồng trọt không chỉ giảm phát thải mà còn tham gia sâu vào thị trường tín chỉ carbon.

Là một trong những đơn vị tham gia hỗ trợ tích cực cho Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp, Chủ tịch Viện nghiên cứu lúa quốc tế, ông Cao Đức Phát cho biết, lợi ích của mô hình sản xuất phát thải thấp là rất lớn. Từ lợi ích kinh tế đến lợi ích môi trường và giúp bớt vất vả lao trong lao động cho người nông dân, khi có sự tham gia của máy móc, công nghệ.

“Chúng tôi sẵn sàng đồng hành, chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật cho người nông dân để tiếp cận chuyển đổi sang mô hình sản xuất mới mang lại giá trị cao hơn, thân thiện hơn đối với môi trường” - ông Cao Đức Phát cho biết. 

Lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ NNMT) đánh giá, khi mô hình được nhân rộng sẽ là bước chuyển mang tính đột phá đối với sản xuất nông nghiệp nói chung, trồng trọt nói riêng. "Với kinh nghiệm, kiến thức không ngừng được bồi đắp, cập nhật, lực lượng khuyến nông đã sẵn sàng để cùng tham gia hỗ trợ người nông dân trong quá trình chuyển đổi này" - lãnh đạo đơn vị cho biết. 

Khẳng định việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất giảm phát thải là xu thế tất yếu, lãnh đạo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cũng cho biết, với tính chất mới và tác động to lớn của mô hình không chỉ đến sản xuất mà còn đến môi trường, đời sống của nông dân, Cục sẽ tiếp tục lấy ý kiến đóng góp liên quan đến đối tượng cây trồng áp dụng và lộ trình triển khai cụ thể của đề án, nhằm hoàn thiện nội dung trước khi đưa vào thực hiện. 

N.LỘC