Vận tải đường bộ cần tái cấu trúc mạnh mẽ
Kinh tế - Ngày đăng : 14:02, 04/08/2025
Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, sản lượng vận tải hành khách và hàng hóa đường bộ đều ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng. Tuy nhiên, ngành này cũng đang đối mặt với nhiều tồn tại, đòi hỏi một cuộc tái cấu trúc mạnh mẽ để phát triển bền vững và hiện đại hóa.
Từ năm 2016 đến nay, tổng sản lượng vận tải hành khách đường bộ ước đạt 190,4 triệu hành khách, khối lượng luân chuyển ước đạt 10,87 tỷ HK.Km (hành khách.km); tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm khoảng 11,8%.
Tổng sản lượng vận tải hàng hóa đường bộ ước đạt 50 triệu tấn, khối lượng luân chuyển ước đạt 2,6 tỷ T.Km (tấn.km), tốc độ tăng trưởng bình quân hằng năm khoảng 13,36%.
Tính đến đầu năm 2025, vận tải đường bộ vẫn đảm nhận hơn 90% khối lượng vận chuyển hành khách và trên 70% tổng khối lượng vận chuyển hàng hóa.
Hệ thống vận tải hành khách tuyến cố định đã phủ khắp toàn quốc với hơn 10.000 tuyến và 13.000 hành trình. Dịch vụ xe buýt công cộng đã được tổ chức tại 60 trong số 63 tỉnh, thành phố, vận chuyển khoảng 1 tỷ lượt hành khách mỗi năm. Riêng tại Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh, mạng lưới xe buýt được mở rộng trên toàn địa bàn với chất lượng dịch vụ ngày càng nâng cao, góp phần quan trọng vào việc giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.
Phương tiện kinh doanh vận tải cũng ghi nhận sự gia tăng đột biến về cả số lượng và chất lượng. Nếu như năm 2013, cả nước có hơn 121.000 xe ô tô kinh doanh vận tải thì đến hết năm 2024, con số này đã tăng gần gấp 8 lần, lên khoảng 956.000 xe, thuộc hơn 100.000 đơn vị kinh doanh. Đội xe hợp đồng chiếm phần lớn với hơn 245.000 xe, tương đương hơn 70%, tiếp đến là taxi với trên 70.000 xe, xe tuyến cố định khoảng 17.600 xe, xe buýt gần 9.000 xe và xe du lịch hơn 4.600 xe. Vận tải hàng hóa hiện có trên 607.000 xe tải đang hoạt động trên cả nước.
Việc ứng dụng công nghệ vào vận tải hành khách, đặc biệt thông qua các nền tảng gọi xe như Grab, Be, Gojek… đã làm thay đổi mạnh mẽ cơ cấu thị trường. Cạnh tranh gia tăng thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư phương tiện đời mới, trang bị điều hòa, Wi-Fi, GPS, camera hành trình, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ và an toàn cho hành khách. Một số địa phương đã đưa vào sử dụng xe buýt chạy nhiên liệu sạch như CNG và thử nghiệm xe buýt điện, mở ra hướng chuyển đổi xanh trong vận tải hành khách công cộng.
Dù đạt nhiều thành tựu, vận tải đường bộ vẫn tồn tại không ít bất cập. Theo Cục Đường bộ VN vẫn còn tồn tại không ít hạn chế và bất cập. Cơ cấu thị phần vận tải chưa đạt mục tiêu tái cân đối, đường bộ vẫn chiếm tỷ trọng quá lớn so với đường sắt, đường thủy, hàng không.
Mạng lưới xe buýt công cộng chưa phát triển đồng đều, một số địa phương đến nay vẫn chưa có tuyến xe buýt nội tỉnh, gây khó khăn trong việc tiếp cận phương tiện công cộng của người dân. Đội ngũ doanh nghiệp vận tải còn manh mún, thiếu liên kết, quy mô nhỏ, trong đó, tỷ lệ doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm khoảng 82%. Việc ứng dụng công nghệ số tuy đã được triển khai tại các đô thị lớn nhưng chưa phổ biến ở khu vực nông thôn, miền núi. Nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp nhỏ chưa có đủ năng lực đổi mới phương tiện, tiếp cận vốn hay đầu tư nền tảng công nghệ.
Công tác quản lý nhà nước tại một số nơi còn lúng túng, thiếu chủ động và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp. Dữ liệu vận tải tuy đã được số hóa nhưng chưa khai thác hiệu quả, chưa có hệ thống phân tích và cảnh báo rủi ro phục vụ vận hành. Một số loại hình vận tải mới như xe công nghệ, xe hợp đồng điện tử vẫn còn bất cập trong quản lý, gây chồng chéo về quy định, thiếu thống nhất trong điều hành và giám sát. Tình trạng xe dù, xe không phép, vi phạm lộ trình vẫn tồn tại tại nhiều thành phố lớn, gây thất thu thuế và ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự kinh doanh vận tải.
Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển đến năm 2030, Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng vận tải đường bộ cần một cuộc tái cấu trúc mạnh mẽ trên toàn hệ thống. Trọng tâm là khuyến khích hình thành các doanh nghiệp vận tải lớn, đóng vai trò “đầu tàu”, có năng lực dẫn dắt thị trường và tham gia chuỗi cung ứng logistics khu vực và quốc tế.
Đồng thời, cần thúc đẩy chuyển đổi xanh thông qua các chính sách hỗ trợ đầu tư xe điện, xe CNG, xây dựng hệ thống trạm sạc, trạm nạp nhiên liệu sạch. Quản lý vận tải cần số hóa toàn diện, sử dụng công nghệ giám sát hành trình thông minh, nâng cao hiệu quả vận hành.
Bên cạnh đó, Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã nâng cao năng lực quản trị, đổi mới công nghệ và phương tiện, từng bước xây dựng thị trường vận tải công khai, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh. Đầu tư vào nguồn nhân lực vận tải cũng là giải pháp trọng yếu. Cần có chương trình đào tạo chuẩn hóa, gắn kết giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý để nâng cao trình độ, đạo đức nghề nghiệp và tư duy dịch vụ hiện đại cho đội ngũ nhân lực ngành vận tải.../.