Đổi mới hoạt động giám sát: Khẳng định vai trò dẫn dắt, kiến tạo sự phát triển
Chính trị - Ngày đăng : 07:04, 07/08/2025
Giám sát phải đúng, trúng, sâu sát, kịp thời
Trong khuôn khổ Diễn đàn về hoạt động giám sát của Quốc hội với chủ đề “Giám sát của Quốc hội để kiến tạo phát triển”, các đại biểu đánh giá, thời gian qua, Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội đã tiếp tục đổi mới phương thức giám sát. Các chuyên đề giám sát tập trung vào những lĩnh vực then chốt, nóng bỏng như quy hoạch, thị trường bất động sản, nhà ở xã hội, các dự án quan trọng quốc gia, chính sách tài khóa, chương trình mục tiêu quốc gia, bảo vệ môi trường…
“Giám sát đã không chỉ dừng ở việc phát hiện bất cập, mà còn ngày càng khẳng định vai trò kiến tạo, thúc đẩy hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu lực thực thi pháp luật và điều hành. Nhiều kiến nghị sau giám sát đã được tiếp thu nghiêm túc, góp phần tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển nhanh và bền vững, nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia” - Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.
Hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội phải đi vào thực chất để giám sát việc các luật đã ban hành thì nghị định, thông tư có được ban hành kịp thời không, có trúng với quy định của luật không. Tới đây, cần chú trọng giám sát thường xuyên và giám sát đột xuất để kịp thời phát hiện, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc. Hiện nay, kinh tế - xã hội chuyển biến liên tục đòi hỏi luật, nghị định, thông tư phải được điều chỉnh kịp thời cho phù hợp tình hình thực tiễn.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn
Bên cạnh những kết quả quan trọng, hoạt động giám sát vẫn còn những hạn chế cần được nhận diện và khắc phục kịp thời. Đặc biệt, trong bối cảnh tổ chức bộ máy nhà nước, hệ thống hành chính đang được tinh gọn, sắp xếp lại theo hướng hiệu lực, hiệu quả, thì yêu cầu đặt ra là giám sát không chỉ đúng, trúng mà còn phải sâu sát, kịp thời và có khả năng dẫn dắt, kiến tạo chính sách. Hoạt động giám sát cần được tiếp cận theo tư duy “kiến tạo và phát triển” thay vì chỉ kiểm tra, kiểm soát.
TS. Trần Du Lịch (đại biểu Quốc hội khóa XIII) cho rằng, để giám sát đạt hiệu quả thực chất, trước tiên Quốc hội cần “giám sát tại bàn” - tức rà soát toàn diện hệ thống pháp luật điều chỉnh đối với 5 loại thị trường trọng yếu: hàng hóa, tài chính, bất động sản, lao động và khoa học - công nghệ. “5 loại thị trường này đang bị ức chế bởi các quy định chồng chéo. Nếu không rà lại để minh bạch, chúng ta không có cơ sở để xây dựng hệ thống khai thông” - ông Trần Du Lịch nhấn mạnh; đồng thời đề xuất sử dụng công nghệ AI để rà quét, phân tích nhằm phát hiện nơi Nhà nước can thiệp quá mức hoặc có lỗ hổng pháp lý. Đây là phương thức giám sát chi phí thấp nhưng hiệu quả cao.
Về giám sát thực địa, ông Lịch kiến nghị Quốc hội làm rõ tình trạng đất nông nghiệp bị bỏ hoang, nhà xây dựng không có người ở gây lãng phí trong quá trình đô thị hóa, bất cập của thị trường bất động sản. Đặc biệt, ông đề nghị tập trung triển khai Nghị quyết 198 của Quốc hội ở địa phương để đảm bảo việc thực hiện “bộ tứ trụ cột” đi vào cuộc sống hiệu quả.
Trong khi đó, TS. Hoàng Văn Cường (đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội) nhấn mạnh, giám sát cần song hành với quá trình thực thi chính sách, pháp luật để phát hiện kịp thời các vướng mắc, chứ không phải thực thi xong rồi mới giám sát. Như vậy, giám sát mới mang lại lợi ích thực chất cho đối tượng được giám sát. Công tác giám sát cần đi vào thực tế, nắm được những vấn đề của người dân, doanh nghiệp; yêu cầu các cơ quan hoạch định chính sách phải giải trình rõ các vướng mắc trong quy định.
Đặc biệt, theo đại biểu Cường, Quốc hội đang đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật, chỉ quy định nguyên tắc chung trong luật và trao cho Chính phủ quy định chi tiết. Do đó, giám sát của Quốc hội cần tập trung vào quá trình triển khai thực tế phạm vi được trao quyền. Đồng thời, cần tăng cường ứng dụng công nghệ số vào hoạt động giám sát. “Cần chủ động giám sát sớm, đủ thông tin từ xa thông qua hệ thống thông tin truyền thông, kết nối dữ liệu, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phát hiện ngay những vấn đề phát sinh trong thực tiễn” - đại biểu Cường đề xuất.
Tăng cường giám sát về thực hiện ngân sách nhà nước
Tại Diễn đàn, nhiều đại biểu quan tâm đến việc tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả giám sát thực hiện ngân sách nhà nước (NSNN) của Quốc hội. Đây là yếu tố quyết định chất lượng quyết định NSNN và hiệu quả quản lý ngân sách.
Phát biểu thảo luận, TS. Lê Đình Thăng - Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước chuyên ngành II - nhấn mạnh, công tác quản lý NSNN đã có bước chuyển lớn từ ngân sách bí mật sang công khai, minh bạch. Tuy nhiên, kỷ cương ngân sách vẫn còn bất cập khi nhiều năm liên tục xảy ra tình trạng vượt dự toán. “Tại sao năm nào cũng giám sát từ dự toán đến quyết toán, nhưng vẫn không khắc phục được vấn đề này? Mấu chốt nằm ở đâu?” - ông Thăng đặt vấn đề, cho rằng cần đi sâu vào giám sát để kiến tạo nền ngân sách lành mạnh, kỷ cương, minh bạch hơn.
Quốc hội sử dụng thông tin của cơ quan kiểm toán, thanh tra và các cơ quan khác để thực hiện trách nhiệm giải trình. Trong quá trình giám sát không chỉ yêu cầu đối tượng được giám sát tuân thủ mà còn phải tìm ra những bất cập của cơ chế chính sách, từ đó đánh giá và thiết kế một chính sách mới phù hợp hơn với cuộc sống.
TS. Lê Đình Thăng - Kiểm toán trưởng Kiểm toán nhà nước chuyên ngành II
Đề cập chính sách thuế, ông Thăng dẫn chứng: Chính sách thu thuế đất hằng năm với một căn nhà 30-50m², trong khi có những dự án hàng nghìn hecta nhưng 20 năm không triển khai, Nhà nước không thu được thuế. Do đó, ông đề nghị Quốc hội cần giám sát sâu chính sách thuế để kiến tạo thay vì chỉ nêu chung chung.
Liên quan đến tài chính ngân sách đối với khối giáo dục, y tế, ông Thăng chỉ ra, Luật NSNN còn mâu thuẫn khi các đơn vị giáo dục, y tế là đơn vị sự nghiệp công lập, không sử dụng ngân sách nhưng vẫn phải duyệt quyết toán. Vì vậy, ông kiến nghị cần có chuyên đề giám sát sâu với sự tham gia của các đơn vị sự nghiệp công lập, chuyên gia, nhà khoa học để tháo gỡ vướng mắc.
Cùng quan tâm vấn đề này, Ủy viên hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội khóa XV - ông Lê Hoàng Anh - kiến nghị, giám sát NSNN cần chuyển mạnh sang giám sát để buộc thực thi đúng và trúng các điểm nghẽn như giải ngân đầu tư công, dự toán chưa sát, chuyển nguồn lớn và liên tục, hiệu quả thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, ứng dụng công nghệ số trong quản lý ngân sách.
“Cần giám sát từ sớm, từ xa và tại thực địa, không chỉ dựa vào báo cáo giấy tờ; kiến nghị rõ người, rõ việc, rõ thời gian, không để ai né tránh trách nhiệm; tái giám sát, kiên trì với những vấn đề tồn đọng, không để tình trạng nêu ra rồi để đấy kéo dài nhiều năm” - ông Lê Hoàng Anh nhấn mạnh, đồng thời đề nghị tăng cường phối hợp với Kiểm toán nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể để tăng tính khách quan, đa chiều trong hoạt động giám sát./.