Lấy giám sát văn bản quy phạm pháp luật làm khâu đột phá

Giám sát ngay từ khi xây dựng dự án luật, pháp lệnh

Chiều 06/8, Phiên chuyên đề thứ hai “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật” trong khuôn khổ Diễn đàn của Quốc hội về hoạt động giám sát đã diễn ra sôi nổi, với những góc nhìn đa chiều, nhiều kiến nghị sâu sắc về sự cấp thiết tiếp tục đổi mới tư duy xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, để quản trị quốc gia hiệu quả.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho biết, thời gian qua, hoạt động giám sát của Quốc hội đã góp phần thúc đẩy việc sửa đổi, bổ sung các đạo luật lớn, có tính hệ thống như Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Quy hoạch, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí... và ban hành nhiều Nghị quyết để tháo gỡ khó khăn, nhiều Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội.

"Giám sát không chỉ dừng lại ở phát hiện và kiến nghị mà ngày càng trở thành tổng kết thực tiễn, kinh nghiệm quý giá và đầu vào quan trọng cho hoạt động lập pháp. Các kiến nghị sau giám sát đã được tiếp thu nghiêm túc, thể hiện sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, các Bộ, ngành để tháo gỡ vướng mắc pháp lý, nâng cao hiệu quả thực thi" - Phó Chủ tịch Quốc hội nhận định.

Kiến nghị giải pháp để đổi mới giám sát văn bản quy phạm pháp luật, trong thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú đề xuất, phải thực hiện thật tốt Nghị quyết số 66-NQ/TƯ ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật...

“Kế hoạch giám sát nên bám sát những vấn đề quan trọng, được dư luận quan tâm, có trọng tâm, trọng điểm, như: giám sát việc tháo gỡ “điểm nghẽn” do quy định của pháp luật… để kiến tạo, phát triển, giám sát việc phân cấp, phân quyền trong tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp” - Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú đề xuất.

Cùng với đó, cần đề cao sự phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động giám sát; thực hiện việc giám sát ngay từ khi xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết; tăng cường kiểm soát nội dung giao quy định chi tiết và các điều kiện bảo đảm cần thiết để xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết; tăng cường công tác phản biện để bảo đảm tính khách quan, toàn diện và đưa ra các giải pháp khắc phục kịp thời; công khai các báo cáo kết quả giám sát; theo dõi, đôn đốc việc thực hiện các kết luận giám sát...

Trong khi đó, GS.TS Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (nay là Ủy ban Pháp luật và Tư pháp) cho rằng, thời gian qua, giám sát của Quốc hội đạt được nhiều thành tựu song chưa có sự gắn kết kết quả giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật; một số kiến nghị giám sát chưa được thực hiện nghiêm túc và thiếu công cụ để kiểm tra, giám sát; phạm vi nội dung giám sát còn dàn trải, chưa đi vào điểm ngẽn của thể chế...

Phải làm rõ vai trò của thể chế trong phát triển, làm rõ các điểm nghẽn cần tháo gỡ hiện nay... Trong đó, cần tháo gỡ điểm nghẽn trong thẩm quyền lập pháp, lập quy; xác định cho được không gian của lập pháp, không gian của lập quy; trách nhiệm của Quốc hội, của Chính phủ.

GS,TS Phan Trung Lý

Từ thực tế này, ông Phan Trung Lý kiến nghị, phải hoàn thiện cơ chế phân công phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp, chức năng phải rõ thì giám sát mới đúng trọng tâm, hiệu quả, đồng thời phải xác định rõ phạm vi, mục đích của giám sát Quốc hội.

Nâng cao hiệu quả công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế

Thảo luận tại Diễn đàn, Phó Trưởng Ban Dân nguyện và Giám sát Trần Thị Nhị Hà - thông tin, từ năm 2013 đến nay, đã có trên 54.000 kiến nghị của cử tri được tiếp nhận, chuyển xử lý. Tuy nhiên, đằng sau những con số tích cực đó là không ít vấn đề đáng suy ngẫm. Đó là, nhiều kiến nghị vẫn lặp lại qua các kỳ họp, trên 80% kiến nghị của cử tri chỉ được giải quyết ở mức cung cấp thông tin, giải trình; trong khi số lượng kiến nghị thực sự được tiếp thu để sửa đổi, bổ sung chính sách pháp luật còn rất thấp; việc giám sát, đôn đốc thực hiện các kết luận sau giám sát chưa thực sự hiệu quả.

Để những bất cập này sớm được khắc phục, bà Trần Thị Nhị Hà đề nghị sớm sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND theo tinh thần đổi mới, lấy hiệu quả giám sát làm thước đo.

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng nhấn mạnh việc cần gắn kết trong tổ chức thực hiện, xây dựng chương trình giám sát có tính định hướng và phục vụ chương trình xây dựng pháp luật; phát huy vai trò của các chủ thể giám sát vừa giám sát, vừa tổng kết, phản ánh thực tiễn để kiến nghị lập pháp.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Tạ Thị Yên, để bảo đảm kết quả giám sát đóng góp tích cực, hiệu quả ngay cho công tác hoàn thiện thể chế, khi xây dựng chương trình giám sát, các Ủy ban cần bảo đảm kết nối chặt chẽ với kế hoạch lập pháp; xác định những đạo luật dự kiến sẽ sửa đổi, bổ sung hoặc đề xuất chính sách mới để tổ chức giám sát, từ đó có thông tin thực tiễn sinh động, có giá trị định hướng cho việc sửa đổi, bổ sung Luật. Cùng với đó, kết quả giám sát phải được thể hiện dưới hình thức các báo cáo phân tích chuyên sâu, có giá trị định hướng sửa luật, làm cơ sở chính thức cho việc đề xuất chính sách.

Tăng cường phối hợp giám sát của các cơ quan Đảng, Nhà nước, chia sẻ, sử dụng kết quả giám sát, kết quả thanh tra, kiểm toán; tăng cường sử dụng dữ liệu số, công nghệ phân tích chính sách trong giám sát, phát triển hệ thống thông tin hỗ trợ Quốc hội nắm bắt kịp thời những bất cập, mâu thuẫn pháp luật đang phát sinh trong thực tiễn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương

Các ý kiến cũng đề nghị cần đổi mới tư duy, hành động giám sát, lấy giám sát văn bản quy phạm pháp luật làm khâu đột phá trong hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử; coi kết quả giám sát là những tổng kết thực tiễn phong phú, sinh động, cung cấp những luận cứ chuẩn xác, khoa học, những phản biện có tính xây dựng, là thước đo giúp cho các cơ quan có phản ứng chính sách linh hoạt nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt và lâu dài để sửa đổi, hoàn thiện, chính sách, pháp luật, là tài liệu “đầu vào” chính thức trong hồ sơ xây dựng dự án Luật, Nghị quyết.

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho rằng, Diễn đàn là sáng kiến rất kịp thời và thiết thực, thể hiện rõ tinh thần không ngừng đổi mới, sự đồng hành Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội với Chính phủ trong việc hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật, góp phần quan trọng việc cung cấp thêm các luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc sửa đổi toàn diện Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

Đồng thời, đây cũng dịp để Chính phủ được lắng nghe, chia sẻ, trao đổi và đề xuất những giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác xây dựng hoàn thiện thể chế pháp luật thông qua hoạt động giám sát của Quốc hội.

Đ. KHOA