Dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2023: Lập chưa sát, phân bổ chậm, hủy vốn lớn
Kiểm toán - Ngày đăng : 15:24, 07/08/2025
Chưa đảm bảo triệt để tiết kiệm từ khâu lập dự toán
Đánh giá về công tác lập dự toán, KTNN nhận định Bộ Tài chính ban hành hướng dẫn xây dựng dự toán NSNN năm 2023 và kế hoạch tài chính - ngân sách nhà nước giai đoạn 2023-2025 còn chậm. Đặc biệt, Bộ chưa ban hành thông báo kiểm tra dự toán thu, chi cho các địa phương và tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp trước khi lập dự toán NSNN như quy định của Luật NSNN.
Kết quả kiểm toán cho thấy một loạt sai lệch: chưa thực hiện giảm tối thiểu 2-3% chi hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách; chưa lập dự toán chi tạo nguồn cải cách tiền lương (CCTL) từ việc tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên và một phần thu sự nghiệp; chưa thuyết minh đầy đủ việc tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên so với năm 2022…
Nhiều Bộ ngành lập dự toán không đầy đủ các nguồn kinh phí, thiếu nội dung quan trọng. Bộ Nội vụ chưa lập dự toán cho nguồn viện trợ không hoàn lại; chưa lập kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KHCN). Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) lập dự toán chi Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) nhưng không bao gồm nội dung xây dựng nông thôn mới. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh không lập dự toán chi sự nghiệp đảm bảo xã hội (trong khi được giao 1 tỷ đồng) và không lập dự toán chi CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2021-2025 (nhưng được giao 10,36 tỷ đồng).
Bộ Giáo dục và Đào tạo giao dự toán kinh phí nhưng chưa kịp thời kiểm tra, rà soát dẫn đến giao thừa so với nhu cầu, không lập dự toán nhưng vẫn được giao dự toán hoặc một số nhiệm vụ không triển khai thực hiện được dẫn đến cuối năm phải hủy dự toán; Bộ Khoa học và Công nghệ dự toán chưa sát với tình hình thực hiện các đề tài, nhiệm vụ dẫn đến số kinh phí giảm trong năm 334,89 tỷ đồng, chiếm 14,2% so với dự toán giao; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) giao dự toán chưa sát nên số dư kinh phí không sử dụng cuối kỳ hủy 765,33 tỷ đồng tương đương 15% dự toán giao trong năm...
KTNN cũng nêu tình trạng lập dự toán khi chưa được cấp thẩm quyền phê duyệt đề tài hoặc vượt quy định. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chưa thực hiện đầy đủ yêu cầu tiết kiệm từ khâu lập dự toán. Ví dụ: Lập dự toán hội nghị, hội thảo, công tác nước ngoài 2023 là 32,24 tỷ đồng, tăng 8,9% so với thực hiện năm 2022. Lập dự toán mua sắm xe ô tô công tới 78,49 tỷ đồng nhưng trong năm không bố trí để thực hiện.
Ngoài ra, nhiều đơn vị chưa lập dự toán chi tạo nguồn cải cách tiền lương; chưa đủ căn cứ hoặc thuyết minh chưa đầy đủ. Bộ Y tế lập dự toán chi quản lý hành chính đối với đơn vị có thu phí, lệ phí nhưng chưa phân định rõ phần ngân sách hỗ trợ và phần đảm bảo bằng nguồn thu; dự toán chi sự nghiệp KHCN gửi Bộ Tài chính chênh lệch 15 tỷ đồng so với kế hoạch; Bộ KHCN lập dự toán chi sự nghiệp chưa căn cứ vào tình hình triển khai thực tế của các đề tài…
Nhiều Bộ, ngành lập dự toán chậm, không sát thực tế, dẫn đến phải điều chỉnh hoặc hủy dự toán.
Đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, đánh giá lại việc lập dự toán, phân bổ và tổ chức, thực hiện, giải ngân chi NSNN hằng năm để nâng cao chất lượng lập, chấp hành dự toán chi NSNN bảo đảm sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực NSNN.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội
Giao dự toán chậm, chưa sát thực tế
Liên quan đến phân bổ, giao dự toán, KTNN chỉ ra thêm nhiều hạn chế. Trong đó, nổi bật là Bộ Tài chính tham mưu Chính phủ trình Quốc hội quyết định khoản “Chi hỗ trợ các địa phương thực hiện chế độ, chính sách mới và các nhiệm vụ khác của ngân sách trung ương (NSTW)” với số tiền chi thường xuyên (không tính CTMTQG) lên tới 57.847,98 tỷ đồng - nhưng cuối kỳ còn tới 37.895,5 tỷ đồng chưa phân bổ, chiếm 65,5%, buộc phải hủy.
KTNN phân tích, chỉ tiêu “Tổng chi ngân sách địa phương” dùng để xác định số bổ sung cân đối đầu kỳ (2023) bao gồm cả khoản chi Quỹ dự trữ tài chính (55,39 tỷ đồng), chưa phù hợp quy định. Khoản bổ sung từ 1-1,5 tỷ đồng cho địa phương không rõ tiêu chí cụ thể. Tương tự, khoản bổ sung 8.430 tỷ đồng để thực hiện chính sách an sinh - xã hội mới (phát sinh sau ngày 01/9/2021) dưới hình thức bổ sung cân đối là không đúng quy định tại Quyết định số 127/QĐ-TTg, dẫn tới việc dư thừa kinh phí, các địa phương không phải hoàn trả NSTW.
Một số Bộ, cơ quan Trung ương giao dự toán khi chưa có định mức, chưa được phê duyệt chủ trương, chưa có nhiệm vụ cụ thể hoặc chưa được Nhà nước đặt hàng. Thậm chí có nơi giao cả các nhiệm vụ mà Bộ Tài chính không thống nhất, giao chậm, thiếu căn cứ phân bổ, không có thuyết minh, kế hoạch thực hiện hoặc không có tỷ lệ phân bổ rõ ràng… Nhiệm vụ chưa được duyệt mà vẫn giao dự toán, cuối cùng buộc phải hủy.
Tại địa phương, tình trạng giao dự toán chậm tiếp tục lặp lại trong năm 2023: 16/56 địa phương chưa phân bổ và giao hết dự toán từ đầu năm, tổng cộng 8.307,8 tỷ đồng; Giao cho đơn vị trực thuộc nhưng chưa giữ lại đủ 10% tiết kiệm chi thường xuyên để tạo nguồn cải cách tiền lương; 18/56 địa phương chưa thực hiện hoặc chưa đủ mức tiết kiệm bình quân 10% chi thường xuyên so với dự toán năm 2022 để chuyển sang chi đầu tư phát triển và nhiệm vụ cấp bách khác; Giao chi sự nghiệp KHCN, giáo dục - đào tạo, dạy nghề thấp hơn mức trung ương giao; Giao dự toán khi chưa có nhiệm vụ cụ thể, vượt định mức chi thường xuyên của Hội đồng nhân dân tỉnh.
KTNN cũng chỉ ra việc bố trí dự toán tại một số địa phương chưa xét đến yêu cầu cắt giảm biên chế, sắp xếp bộ máy theo các Nghị quyết số 18-NQ/TW, số 19-NQ/TW; giao kinh phí ngoài chỉ tiêu biên chế; giao bao gồm cả phụ cấp cho biên chế chưa tuyển dụng; dự toán quỹ lương cho lao động hợp đồng theo Nghị định số 68/2000/NĐ-CP chưa đảm bảo quy định./.