Giáo dục nghề nghiệp: Đột phá từ ưu đãi và tự chủ

Tạo điều kiện cao nhất để thu hút nguồn lực đầu tư

Trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) Dự án Luật Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) sửa đổi tại phiên họp sáng 13/8, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết: Thực tiễn cho thấy, nguồn lực đầu tư cho GDNN còn hạn chế, hiệu quả sử dụng chưa cao; công tác xã hội hóa GDNN gặp nhiều khó khăn; chất lượng và hiệu quả đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động. Vì vậy, việc sửa đổi toàn diện Luật GDNN là cần thiết nhằm khắc phục những hạn chế, tháo gỡ vướng mắc, giải quyết các “nút thắt” trong thực tiễn, hướng tới đổi mới và nâng cao chất lượng GDNN.

Cần đẩy mạnh hợp tác, phát triển các mô hình đối tác công - tư; hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, DN, các hội đoàn ở trong nước để GDNN nước ta đa dạng hơn, bảo đảm đào tạo xong phải có địa chỉ sử dụng, tập trung vào những lĩnh vực DN trong nước và DN nước ngoài đang cần.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn

Một trong những nội dung đáng chú ý của Dự thảo Luật là quy định về tài chính cho GDNN, với nhiều chính sách ưu đãi dành cho các cơ sở GDNN. Theo Dự thảo, cơ sở GDNN công lập được áp dụng mức ưu đãi cao nhất đối với các dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi từ các nhà tài trợ nước ngoài; được tự chủ trong việc vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng các khoản viện trợ không hoàn lại không thuộc diện ODA từ các tổ chức, cá nhân nước ngoài theo quy định pháp luật.

“Chính sách này nhằm tăng quyền tự chủ cho cơ sở GDNN công lập trong việc thu hút thêm nguồn lực quốc tế, góp phần đa dạng hóa nguồn tài chính, công nghệ và tri thức phục vụ hoạt động đào tạo và nghiên cứu” - Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện cao nhất để các cơ sở GDNN huy động các nguồn lực tài chính hợp pháp ngoài ngân sách nhà nước nhằm đầu tư phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo, ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Các cơ sở GDNN công lập được thực hiện quyền tự chủ trong sử dụng các nguồn lực này theo quy định pháp luật.

Dự thảo cũng quy định các chính sách ưu đãi tối đa, cụ thể để thúc đẩy phát triển GDNN theo hướng hiệu quả, minh bạch. Theo đó, cơ sở GDNN được hưởng các mức ưu đãi đặc biệt theo quy định pháp luật về thuế, đất đai, tài trợ và tín dụng đầu tư của Nhà nước.

Cho ý kiến về nội dung này, từ góc độ cơ quan thẩm tra, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng: Để đảm bảo tính thống nhất và khả thi, cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ cơ chế tài chính theo hướng Nhà nước bảo đảm kinh phí hoạt động thường xuyên cho cơ sở GDNN công lập; đồng thời có chính sách hỗ trợ phù hợp cho cơ sở tư thục thông qua các ưu đãi về thuế, đất đai và tín dụng.

Đối với chính sách ưu đãi tài chính dành cho cơ sở GDNN công lập, có ý kiến đề nghị cần làm rõ nội hàm và cơ sở xác định “mức ưu đãi cao nhất” và “ưu đãi đặc biệt” để bảo đảm tính khả thi, tránh mâu thuẫn với Luật Đầu tư (Điều 20) và các quy định pháp luật liên quan đến thuế, đất đai.

Khuyến khích doanh nghiệp tham gia giáo dục nghề nghiệp

Với mục tiêu thúc đẩy hợp tác công - tư trong giáo dục nghề nghiệp (GDNN), Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Dự thảo Luật đã bổ sung quy định về hợp tác công - tư nhằm huy động nguồn lực xã hội nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu giáo dục, không bị thương mại hóa theo mô hình doanh nghiệp. Quy định này tạo cơ chế minh bạch, trách nhiệm rõ ràng trong hợp tác giữa cơ sở GDNN và doanh nghiệp.

“Quy định này giúp GDNN gắn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp mà không đánh mất tính công bằng trong giáo dục; ngăn chặn việc lợi dụng hợp tác để tư nhân hóa tài sản công hoặc lạm thu người học” - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đặc biệt, Dự thảo Luật đã bổ sung các quy định về doanh nghiệp tham gia GDNN theo hướng tăng cường quyền và chính sách thúc đẩy gắn kết giữa doanh nghiệp và cơ sở GDNN. Mục tiêu là thu hút sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp trong quá trình đào tạo, đánh giá, công nhận tốt nghiệp…

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh, các quy định về doanh nghiệp tham gia GDNN thể hiện sự đổi mới trong việc huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, gắn kết đào tạo với thực tiễn sản xuất - kinh doanh; phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về tăng cường hợp tác công - tư trong GDNN.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị cần làm rõ vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc tham gia xây dựng chương trình, giảng dạy, thực tập và đánh giá; đồng thời làm rõ điều kiện để doanh nghiệp tham gia đào tạo GDNN.

Liên quan đến quyền lợi của doanh nghiệp, cơ quan thẩm tra cho rằng, việc chỉ ưu đãi khấu trừ các khoản chi cho hoạt động đào tạo khi xác định thu nhập chịu thuế có thể chưa đủ hấp dẫn để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư lớn vào GDNN. Vì vậy, cơ quan chủ trì soạn thảo cần bổ sung chính sách hỗ trợ tài chính trực tiếp cho doanh nghiệp có chương trình đào tạo đạt chuẩn, đặc biệt trong các ngành nghề ưu tiên hoặc khó xã hội hóa. Đồng thời, cần bổ sung các cơ chế khuyến khích cụ thể và đa dạng hơn ngoài ưu đãi thuế, chẳng hạn như hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách nhà nước cho các doanh nghiệp tiếp nhận thực hành, tham gia xây dựng chương trình đào tạo hoặc cam kết tuyển dụng người học.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị, trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Luật, cần bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất cho trường nghề; hỗ trợ cho giáo viên và người học nghề; đồng thời có cơ chế ưu đãi đối với các trường nghề do doanh nghiệp mở. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cần quan tâm tăng cường quản lý chất lượng đào tạo, việc cấp bằng và thúc đẩy quan hệ quốc tế trong giáo dục nghề nghiệp./.

Đ. KHOA