Sửa Luật Kiểm toán nhà nước cho phù hợp với bối cảnh mới

TS. Đặng Văn Hải - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, KTNN: Thể chế hóa quan điểm của Đảng về phát triển KTNN trong tình hình mới

Qua thực tiễn thi hành, một số quy định của Luật KTNN đã bộc lộ những tồn tại, hạn chế nhất định, như: Chưa quy định đầy đủ và đồng bộ về địa vị pháp lý, chức năng của KTNN theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế; nhiệm vụ, quyền hạn của KTNN chưa tương xứng với vị trí, chức năng được giao; phạm vi, đối tượng kiểm toán và đơn vị được kiểm toán chưa đồng bộ, thống nhất; việc truy cập cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu điện tử của đơn vị gặp nhiều khó khăn do chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng… đã làm giảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động kiểm toán của KTNN.

Mặt khác, đất nước vừa trải qua những thay đổi lớn như sắp xếp lại bộ máy; những tầm nhìn, định hướng phát triển đất nước trong tương lai… Xuất phát từ những yêu cầu trên đây, việc sửa đổi, bổ sung Luật KTNN là cần thiết nhằm tiếp tục cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp về KTNN; đồng thời, khắc phục những tồn tại bất cập của Luật KTNN hiện hành. Việc xây dựng Luật KTNN (sửa đổi) nhằm cụ thể hóa các quy định về KTNN trong Hiến pháp năm 2013; tạo cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của KTNN, bảo đảm thiết chế KTNN có đủ năng lực phục vụ việc kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Theo đó, Luật sửa đổi cần thể chế hóa đầy đủ và toàn diện các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển KTNN trong tình hình mới; tiếp tục phát triển KTNN thành công cụ trọng yếu và hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý và sử dụng tài chính, tài sản công. Đặc biệt, cần bảo đảm tính độc lập đối với hoạt động KTNN, phù hợp với quy định của Hiến pháp, tương xứng vị trí, vai trò của KTNN với tư cách là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đồng thời, Luật KTNN sửa đổi cần làm rõ hơn phạm vi, đối tượng kiểm toán bảo đảm bao quát đầy đủ nhiệm vụ của KTNN đối với việc kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công…

PGS,TS. Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội: Đảm bảo nguyên tắc độc lập trong hoạt động kiểm toán

KTNN là thiết chế đặc biệt và sớm được quy định trong Hiến pháp. Theo đó, tại Điều 118 Hiến pháp có nêu: KTNN là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. Độc lập là vấn đề có tính nguyên tắc, là yếu tố sống còn trong hoạt động kiểm toán của KTNN. Vì vậy, yêu cầu sửa đổi, bổ sung Luật KTNN phải tiếp tục bám sát và có quy định để đảm bảo thực thi triệt để tính độc lập trong tổ chức và hoạt động của KTNN phù hợp theo nguyên tắc đã được ghi nhận trong Hiến pháp là “Hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”. Tính độc lập của cơ quan KTNN phải được bảo đảm trước hết mặt pháp lý, với đích đến cuối cùng là bảo đảm tính độc lập trong hoạt động kiểm toán. Các đoàn kiểm toán, kiểm toán viên cần phải được đảm bảo tính độc lập, không chịu bất cứ tác động từ bên ngoài nào đối với việc đưa ra đánh giá, kết luận kiểm toán.

Hoạt động độc lập, song KTNN không đứng riêng biệt, mà phải đặt trong hệ thống các cơ quan thuộc bộ máy nhà nước. Về mặt cơ sở pháp lý, trước hết, cần phải định vị rõ KTNN ở vị trí nào trong hệ thống chính trị, trong hệ thống tổ chức Nhà nước; từ đó hướng đến xây dựng giải pháp để nâng tầm vai trò, địa vị của KTNN. Tôi cho rằng, KTNN cần phải là cơ quan có vị trí trung tâm trong hệ thống các cơ quan Nhà nước và đóng vai trò quan trọng nhất trong công tác kiểm tra, giám sát tài chính công, tài sản công. Điều này được thể hiện trong hoạt động kiểm toán, khi quy định trong luật khác trái với Luật KTNN, thì cần thống nhất theo Luật KTNN.

Đặc biệt, việc sửa Luật KTNN lần này cần phải bám sát tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Theo đó, trong Luật chỉ quy định những nguyên tắc chung, còn các nội dung chi tiết, hướng dẫn thực hiện thì tiếp tục trao thẩm quyền cho Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành như quy định hiện hành.

TS. Nguyễn Tuấn Khanh - Phó Hiệu trưởng Trường Cán bộ thanh tra, Thanh tra Chính phủ: Xác định rõ phạm vi, đối tượng kiểm toán

Thứ nhất, về đối tượng kiểm toán. Hiện nay giữa 2 Luật Thanh tra và Luật KTNN đang không thống nhất về đối tượng. Đối tượng thanh tra là “cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự thanh tra được xác định trong quyết định thanh tra và kế hoạch tiến hành thanh tra” (khoản 7 Điều 2 Luật Thanh tra 2025). Trong khi đối tượng kiểm toán của KTNN là “việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công và các hoạt động có liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công của đơn vị được kiểm toán” (Điều 4 Luật KTNN năm 2015). Đây là vấn đề cần nghiên cứu trong quá trình xem xét sửa Luật KTNN sắp tới để tạo sự thống nhất trong cách xác định đối tượng giữa các cơ quan, hoặc có sự xác định phù hợp về đối tượng kiểm toán. Đây cũng là vấn đề cần đặt ra, trong bối cảnh hai cơ quan thanh tra, kiểm toán đang nỗ lực thực hiện các biện pháp để giảm chồng chéo, trùng lặp, hướng đến sử dụng thông tin, số liệu của nhau để phục vụ cho kết luận thanh tra, kiểm toán.

Thứ hai, cơ sở thực tiễn của việc sửa đổi, bổ sung Luật KTNN là thực trạng quy định và tổ chức thực hiện pháp luật KTNN ở nước ta; đồng thời có sự tham khảo theo thông lệ kiểm toán quốc tế. Do vậy, cần thống nhất nhận thức đúng đắn và đầy đủ những tồn tại, hạn chế trong các quy định và tổ chức thực hiện pháp luật KTNN ở nước ta hiện nay; đồng thời, nghiên cứu tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về xây dưng KTNN phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam để bảo đảm tính khả thi của Luật KTNN.

Mặt khác, trong bối cảnh nhiều Luật đã được sửa đổi, bổ sung với những quy định mới xuất phát từ yêu cầu thực tế, việc sửa đổi Luật KTNN cần phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất với các quy định khác có liên quan, từ đó tạo sự nhất quán trong việc điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong quá trình kiểm tra tài chính công, tài sản công./.

N.LỘC