Ký ức về mùa Thu lịch sử

Từ ký ức mùa Thu lịch sử...

Với những người lính, nhạc sĩ từng sống trong thời khắc lịch sử hào hùng của đất nước, ký ức về tháng Tám lịch sử và Quốc khánh 2/9/1945 vẫn mãi in đậm trong tâm trí. Nhạc sĩ Doãn Nho là một trong số đó. Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và may mắn được chứng kiến thời khắc lịch sử Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9/1945, ở tuổi “xưa nay hiếm”, ông vẫn nhớ như in những ngày tháng gian khổ, hào hùng của dân tộc.

Sinh ra và lớn lên tại Thủ đô, mới 12 tuổi, Doãn Nho đã tham gia Đội Thiếu niên cứu quốc trong Mặt trận Việt Minh, tuyên truyền vận động thiếu nhi và phổ biến các bài hát cách mạng. Nói về những ngày Thu lịch sử, vị nhạc sĩ bồi hồi kể lại: Dù khi đó mới ngoài 10 tuổi, nhưng bầu không khí rạo rực, sôi động lan tỏa khắp phố phường ngay từ những ngày Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công vẫn để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí ông và người dân lúc bấy giờ.

Trong trí nhớ của ông, sáng ngày 2/9, khắp các ngả đường, từng dòng người như chảy về Quảng trường Ba Đình. Một khung cảnh chưa từng thấy: Biển người, rừng cờ, hoa đỏ rợp cả một vùng. “Biển người” ấy, theo nhạc sĩ, được sắp xếp có tổ chức thành từng hàng: Phụ lão, thanh niên, phụ nữ… hay các đoàn từ các tỉnh khác. Tất cả đều hướng về kỳ đài - không gian được dựng tạm trong thời gian gấp rút tại khu vực Quảng trường. Ai cũng nóng lòng được chứng kiến thời khắc tuyên bố độc lập, được tận mắt thấy vị lãnh tụ của nhân dân: Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Rồi thời khắc thiêng liêng được mong chờ nhất đã đến. Sau lễ chào cờ, cả biển người lặng phắc khi giọng Bác Hồ cất lên. Sau đó là sự vỡ òa khi Bác hỏi: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”. Trong ký ức của cậu thiếu niên Doãn Nho khi ấy, câu nói của Bác vang vọng, chạm vào cảm xúc của hàng vạn người dân đang trực tiếp dõi theo. Trên đường về, những đoàn quân nhạc thổi kèn, đánh trống các bài hát mừng độc lập; từng dòng người, ai nấy mắt sáng ngời với niềm vui, niềm hân hoan tột cùng hiện rõ trên khuôn mặt. Màu cờ, hoa đỏ thắm đã in sâu vào tâm trí người thiếu niên ấy về ý nghĩa của buổi gặp mặt lịch sử có “một không hai”.

Chúng ta mãi mãi khắc ghi những bước chân đầu tiên của các chiến sĩ văn hóa trong cao trào cách mạng, khi mỗi câu hát, mỗi trang báo, mỗi buổi diễn giữa sân đình hay bên bờ ruộng đều biến thành ngọn lửa. Trong Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, trong những ngày đầu xây dựng chính quyền cách mạng, chúng ta không thể không ghi ơn những nhà văn hóa lớn đã sáng tác Quốc kỳ, Quốc ca, Quốc huy của Nhà nước dân chủ nhân dân.

Tổng Bí thư Tô Lâm

Còn với cố nhạc sĩ Xuân Oanh (sinh năm 1923) - tác giả ca khúc “Mười chín tháng Tám” bất hủ, theo tư liệu ghi lại, năm 1944, ông trở thành thành viên Mặt trận Việt Minh, được phân công làm công tác tuyên truyền, cổ động và hoạt động chủ yếu ở khu vực Nam Hà Nội, từ Đuôi Cá đến Chợ Hôm. Trong những ngày Thu lịch sử, ông cũng hòa vào dòng người đổ về khu vực Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội để mít tinh và hiệu triệu toàn dân khởi nghĩa, giành chính quyền.

Trọn cuộc đời mình, người lính - nhạc sĩ Xuân Oanh đã cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Đặc biệt, ông từng là phiên dịch cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Chính phủ Phạm Văn Đồng khoảng năm 1967-1968. Dù tham gia công tác ở bất kỳ lĩnh vực nào, ông đều để lại dấu ấn sâu đậm và có đóng góp nhất định.

Những nhạc phẩm “sống cùng lịch sử”

Với nhạc sĩ Doãn Nho, tất cả ký ức từ thuở thiếu thời, cùng khoảng thời gian sống và chứng kiến quá trình đấu tranh gian khổ, hy sinh của bao lớp người để bảo vệ nền độc lập dân tộc, đều được ông trân trọng lưu giữ. Trong đó, những lời ca:

“Bao thế hệ mong chờ giờ thiêng đã đến/ Nghe say trong gió thắm thiết lời núi sông/ Tiếng Bác Hồ Chí Minh vang” trong ca khúc “Ba Đình lịch sử” chính là tiếng lòng được ông cất lên. Bài hát được hoàn thành đúng dịp Kỷ niệm 10 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.

Nói về ca khúc này, ông chia sẻ: Được sống cùng lịch sử đất nước, trải qua bao giai đoạn thăng trầm, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay ngày độc lập; hình ảnh Bác Hồ gần gũi, giản dị trên kỳ đài… tất cả đã trở thành chất liệu, nguồn cảm hứng để ông sáng tác những ca khúc về Đảng, đất nước. Ngoài các ca khúc về Bác Hồ, ông còn là tác giả của những bài hát nổi tiếng như “Tiến bước dưới quân kỳ”, “Năm anh em trên một chiếc xe tăng” (thơ Hữu Thỉnh), “Người con gái sông La” (thơ Phương Thúy)… Ở tuổi “xưa nay hiếm”, ông vẫn thường xuyên tham gia các sự kiện và gửi gắm tình cảm qua tiếng nhạc. Ông tâm sự, luôn giữ thái độ sống tích cực, lạc quan và trân trọng vẻ đẹp bình dị của cuộc sống.

Trong số những ca khúc viết về cao trào Cách mạng tháng Tám 1945, “Mười chín tháng Tám” của nhạc sĩ Xuân Oanh vẫn để lại âm vang của thời đại: “Người Việt Nam đều thống nhất reo vang lời thề/ Mười chín tháng Tám chớ quên là ngày khởi nghĩa/ Hạnh phúc sáng tô non sông Việt Nam”. Tác giả của ca khúc nay đã không còn, nhưng âm hưởng bất diệt, hào hùng của tác phẩm đã thấm sâu vào tiềm thức nhiều thế hệ người Việt Nam và sẽ còn vang vọng mãi.

Nói về sự ra đời của bài hát trong hồi ký được ghi lại, nhạc sĩ cho biết: Từ cuối năm 1943 và trong năm 1944, khi trực tiếp tham gia hoạt động tuyên truyền bí mật cho Mặt trận Việt Minh chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa, ông đã nung nấu mong muốn sáng tác một bài hát về sự kiện to lớn này. Ngày 19/8/1945, đi trong đoàn biểu tình cướp chính quyền từ Văn Điển như làn sóng đổ về Nhà hát Lớn dự mít tinh do Mặt trận Việt Minh tổ chức, người thanh niên Xuân Oanh thấy mình đồng điệu với từng bước chân rầm rập của khối quần chúng sục sôi. Những tiếng nhạc vang lên trong đầu và thôi thúc ông cất thành lời: “Toàn dân Việt Nam đứng đều lên góp sức một ngày/ Thề đem xương máu quyết lòng chiến đấu cho tương lai…/ Mười chín tháng Tám, ánh sao tự do đưa tới/ Cờ bay muôn nơi, tung ánh sao vàng/ Máu pha tươi hồng trên lá cờ đi khắp chốn giang sơn…”. Được câu nào, ông phổ biến ngay cho đoàn. Đoàn người lập tức hát theo và thuộc luôn. Đến quảng trường Nhà hát Lớn thì bài hát cũng hoàn thành.

Là thế hệ cùng thời với nhạc sĩ Xuân Oanh, nhạc sĩ Phạm Tuyên (sinh năm 1930) - tác giả của những ca khúc nổi tiếng như “Như có Bác trong ngày đại thắng”, “Đảng đã cho ta một mùa xuân”… từng nhận xét: Sự nghiệp âm nhạc của nhạc sĩ Xuân Oanh nói chung và ca khúc “Mười chín tháng Tám” nói riêng là minh chứng điển hình cho một thời kỳ âm nhạc đồng hành cùng lịch sử dân tộc.

Chiến tranh đã lùi xa, nhiều nhạc sĩ từng sống trong những thời khắc lịch sử của dân tộc, nay người còn, người mất. Nhưng các ca khúc theo cùng năm tháng sẽ mãi mãi đi vào lịch sử đấu tranh cách mạng của Đảng và dân tộc ta, trở thành nguồn cổ vũ tinh thần mạnh mẽ đối với nhân dân Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển./.

P. HIẾN