Cách mạng tháng Tám và bài học về chớp thời cơ cách mạng
Chính trị - Ngày đăng : 07:09, 28/08/2025
Nhà sử học, nhà báo nổi tiếng người Nga E.Cô-bê-lép đã từng đánh giá cao về Cách mạng Tháng Tám của Việt Nam: “Cách mạng Tháng Tám có quyền đi vào lịch sử của phong trào cách mạng thế giới như một trong những mẫu mực tuyệt vời về nghệ thuật cách mạng và sáng tạo cách mạng của quần chúng nhân dân do Đảng Mác-xít Lê-nin-nít lãnh đạo”.
Thực tế cho thấy: Khi Cách mạng Tháng Tám nổ ra, cách mạng Việt Nam có những thời cơ thuận lợi khách quan. Nhưng quyết định nhất vẫn là sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn, kịp thời của Đảng, phát huy sức mạnh to lớn của nhân dân, chớp thời cơ, tận dụng những thuận lợi khách quan để đưa cách mạng đến thắng lợi. Trên thực tế vào thời điểm đó, nhiều nước cũng có thời cơ thuận lợi khách quan như nước ta, nhưng đã không làm được như Việt Nam. Hồ Chủ tịch đã từng chỉ rõ: “Một dân tộc không tự lực cánh sinh mà cứ ngồi chờ dân tộc khác giúp đỡ thì không xứng đáng được độc lập”.
Bài học thực tế của Cách mạng Tháng Tám trong việc tận dụng thời cơ cách mạng chỉ ra cho chúng ta nhiều kinh nghiệm, phương thức, việc làm cụ thể.
Trước hết, cần phải tổ chức xây dựng, thúc đẩy, tạo ra thời cơ cách mạng. Ngay từ sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ động, tích cực chuẩn bị con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam. Trong bài viết “Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lênin” đăng trên Báo Nhân dân ngày 22/4/1960, Người đã viết: “Lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba. Từng bước một, trong cuộc đấu tranh, vừa nghiên cứu lý luận Mác - Lênin, vừa làm công tác thực tế, dần dần tôi hiểu được rằng chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ”. Và chính Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng lập và rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam với đường lối, chủ trương, biện pháp phù hợp để lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng chỉ ra: “Muốn đưa cuộc cách mạng dân chủ đến thắng lợi và mở ra những giai đoạn nối tiếp nhau cho sự phát triển của một nhà nước dân tộc dân chủ, giai cấp công nhân và đảng của nó phải lãnh đạo cuộc cách mạng”. Tháng 11/1962, Chủ tịch Hồ Chủ tịch khẳng định: “Thực tiễn ở Việt Nam đã chứng tỏ rằng nhờ có sự lãnh đạo của đảng Mác - Lênin mà cách mạng đã thu được thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam sớm có tầm nhìn xa, trông rộng, nhận định, đánh giá và dự đoán đúng diễn biến của tình hình thế giới. Ngay trong bài viết “Năm mới, công việc mới” đăng trên báo Việt Nam độc lập, ngày 01/01/1942, Người đã dự đoán: “Ta có thể quyết đoán rằng, Nga nhất định thắng, Đức nhất định bại. Anh - Mỹ sẽ được, Nhật Bản sẽ thua. Đó là một dịp rất tốt cho dân ta khởi nghĩa đánh đuổi Pháp, Nhật, làm cho Tổ quốc ta được độc lập, tự do”. Trong lãnh đạo và chỉ đạo, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản đã có phương pháp đấu tranh phù hợp, tích cực góp phần ủng hộ lực lượng cách mạng thế giới, chống lại các thế lực thực dân, phát xít, khoét sâu mâu thuẫn Pháp - Nhật, từng bước tạo ra thế và lực có lợi cho cách mạng Việt Nam, để qua đó, theo thời gian, ta càng thêm mạnh, kẻ thù càng thêm yếu…
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam cũng chủ động xây dựng, rèn luyện lực lượng cách mạng, để khi thời cơ đến là có lực lượng vững mạnh, chớp thời cơ, khởi nghĩa thắng lợi. Thông qua các cao trào cách mạng của các thời kỳ: Cao trào cách mạng 1930-1931 mà đỉnh cao là phong trào Xô viết - Nghệ Tĩnh; Cao trào cách mạng đòi dân sinh dân chủ 1936-1939 và cao trào cách mạng giải phóng dân tộc 1939-1945…Trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng tháng 02/1951, đã đánh giá: “Xô Viết - Nghệ An bị thất bại, nhưng đã có ảnh hưởng lớn. Tinh thần anh dũng của nó luôn luôn nồng nàn trong tâm hồn quần chúng, và nó đã mở đường cho thắng lợi về sau”. Tháng 3/1945, sau Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, Đảng và Mặt trận Việt Minh đã chủ trương huy động nhân dân phá kho thóc của Nhật để cứu đói và do vậy thu hút được đông đảo người dân ủng hộ Đảng, Mặt trận, vùng lên làm cách mạng, tạo ra sức mạnh to lớn của toàn dân. Việc xây dựng, chuẩn bị lực lượng quân đội với việc thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân ngày 22/12/1944 cũng đã đem lại những ý nghĩa to lớn, thiết thực, góp phần vào thành công của Cách mạng Tháng Tám và cách mạng Việt Nam sau này…
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam cũng quan tâm xây dựng sức mạnh quốc tế ủng hộ cách mạng Việt Nam, ngay cả với người dân Pháp để đem lại thắng lợi cho Cách mạng Tháng Tám. Khi thực dân Pháp xâm lược trở lại nước ta, để bảo vệ Nhà nước non trẻ, Hồ Chủ tịch và Đảng ta quyết tâm cùng cả nước tiến hành kháng chiến với tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Việc tranh thủ sự ủng hộ quốc tế và những điều kiện thuận lợi để kháng chiến thắng lợi lại được vận dụng hiệu quả. Ngày 25/9/1945, trong thư Gửi đồng bào Nam Bộ, Hồ Chủ tịch viết: “Tôi chỉ muốn dặn đồng bào Nam Bộ một lời: “Đối với những người Pháp bị bắt trong lúc chiến tranh, ta phải canh phòng cẩn thận, nhưng phải đối đãi với họ cho khoan hồng. Phải làm cho thế giới, trước hết là làm cho dân Pháp biết rằng; chúng ta là quang minh chính đại. Chúng ta chỉ đòi quyền độc lập tự do, chứ chúng ta không vì tư thù tư oán, làm cho thế giới biết rằng chúng ta sẽ là một dân tộc văn minh, văn minh hơn bọn đi giết người, cướp của”. Ngay khi toàn quốc kháng chiến, trong Lời kêu gọi sau khi ký Hiệp định Sơ bộ, ngày 11/3/1946, Hồ Chủ tịch viết: “Nay vì tình hình quốc tế, vì muốn tỏ lòng tin vào nước Pháp mới, và sự thành thực của những người đại diện cho Chính phủ Pháp, vì tin vào sự hoàn toàn độc lập tương lai của nước nhà, tôi cùng Chính phủ đã ký văn bản Hiệp định Sơ bộ với Chính phủ Pháp”.
Cùng với việc xây dựng, tạo ra thời cơ thì khi có thời cơ thuận lợi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhanh chóng chớp thời cơ và kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng giành thắng lợi. Vào tháng 8/1945, khi trên thế giới, phát xít Đức đầu hàng đồng minh, còn ở trong nước và Đông Dương, phát xít Nhật lâm vào tình thế hoảng loạn, quần chúng nhân dân Việt Nam sôi sục khí thế cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta xác định thời cơ chín muồi, cần phải khẩn trương tiến hành tổng khởi nghĩa và quyết định phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên phạm vi cả nước. Trong Thư kêu gọi Tổng khởi nghĩa, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ sự lớn mạnh của phong trào cách mạng và Mặt trận Việt Minh, đồng thời xác định: “Nhưng chúng ta chưa thể cho thế là đủ. Cuộc tranh đấu của chúng ta đương còn gay go, giằng giai. Không phải Nhật bại mà bỗng nhiên ta được giải phóng, tự do. Chúng ta vẫn phải ra sức phấn đấu. Chỉ có đoàn kết, phấn đấu, nước ta mới được độc lập”. Từ đó, Người kêu gọi: “Hỡi đồng bào yêu quý! Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta. Nhiều dân tộc bị áp bức trên thế giới đang ganh nhau tiến bước giành quyền độc lập. Chúng ta không thể chậm trễ. Tiến lên Tiến lên! Dưới cờ Việt Minh, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên!”.
Những bài học kinh nghiệm quý, trong đó có bài học chớp thời cơ mà Cách mạng Tháng Tám đem lại, đã, đang và sẽ mãi mãi có ý nghĩa sâu sắc, thiết thực, bổ ích và được Đảng, Nhà nước, nhân dân và quân đội ta vận dụng đúng đắn, sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam giàu mạnh./.