Cho thuê tài chính: Khơi thông dòng vốn trung, dài hạn cho doanh nghiệp

Kênh dẫn vốn tiềm năng bị lãng quên

Trong bối cảnh phần lớn doanh nghiệp (DN) Việt Nam, đặc biệt là khối nhỏ và vừa, luôn trong tình trạng “khát vốn” để đầu tư máy móc, thiết bị, phương tiện sản xuất - kinh doanh, nhưng lại khó tiếp cận vốn ngân hàng do thiếu tài sản bảo đảm hoặc lịch sử tín dụng chưa đủ mạnh, CTTC nổi lên như một kênh huy động vốn trung và dài hạn với nhiều ưu thế.

Ông Phạm Xuân Hòe - Tổng Thư ký Hiệp hội CTTC Việt Nam - cho biết, CTTC là hình thức tài trợ vốn thông qua thuê tài sản, với ưu điểm nổi bật là DN có thể được tài trợ tới 90-100% giá trị tài sản thuê mà không cần tài sản bảo đảm. Điều này giúp DN giảm áp lực vốn ban đầu, kịp thời nắm bắt cơ hội đầu tư trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng. Đặc biệt, khi kết thúc hợp đồng, DN có quyền chuyển nhượng sở hữu đối với tài sản đã thuê, tối ưu hóa cả tài sản lẫn dòng tiền.

Ngoài ra, CTTC còn cho phép DN bán lại máy móc, thiết bị đang sử dụng cho công ty CTTC, sau đó thuê lại chính tài sản đó để vận hành lâu dài. Nhờ đó, DN vừa có dòng tiền lưu động linh hoạt, vừa đảm bảo duy trì hoạt động sản xuất.

Thực tế, khi DN dùng vốn vay ngắn hạn để đầu tư dài hạn, cấu trúc vốn dễ bị lệch, kéo theo rủi ro mất cân đối dòng tiền. Khi dòng vốn bị gián đoạn, DN phải thường xuyên xoay vòng, phụ thuộc nhiều vào điều kiện tín dụng và lãi suất thả nổi - tiềm ẩn nguy cơ bất ổn tài chính. CTTC, nhờ đặc thù vốn trung và dài hạn, có thể giải quyết triệt để tình trạng này.

Dù vậy, trên thực tế, số DN tiếp cận CTTC còn rất khiêm tốn. Theo số liệu Hiệp hội CTTC Việt Nam, toàn thị trường hiện chỉ có khoảng 15.000 hợp đồng từ 8 công ty đang hoạt động, tỷ lệ thâm nhập đạt 1,5% trong gần 1 triệu DN. Nếu tính cả 5,2 triệu hộ kinh doanh, con số này càng trở nên quá nhỏ bé so với tiềm năng.

Ông Nguyễn Thiều Sơn - Tổng Giám đốc Công ty CTTC TNHH BIDV-SuMi TRUST - cho biết, dù xuất hiện tại Việt Nam hơn 20 năm, đến nay hoạt động CTTC mới chỉ ở giai đoạn phát triển ban đầu. Tính đến hết quý II/2025, tổng dư nợ CTTC đạt khoảng 47.000 tỷ đồng, chiếm 0,28% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống ngân hàng. Trong khi tại các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, tỷ lệ DN nhỏ và vừa sử dụng CTTC lên tới 70-80%. Điều này cho thấy, ở Việt Nam, CTTC chưa phát huy được vai trò kênh vốn hữu hiệu, cũng như chưa chia sẻ được áp lực với hệ thống ngân hàng.

Hoàn thiện khung pháp lý riêng cho hoạt động cho thuê tài chính

Chỉ ra nguyên nhân khiến CTTC chưa phát triển tương xứng tiềm năng, ông Phạm Xuân Hòe cho rằng, số lượng công ty CTTC tại Việt Nam quá ít. Hiện chỉ có 9 công ty, trong đó 8 công ty hoạt động, 1 công ty đang tái cơ cấu; trong khi thông lệ quốc tế, số lượng công ty CTTC thường gấp 10 lần số ngân hàng thương mại. Do đó, thị trường mới đáp ứng được khoảng 1,5% nhu cầu vốn.

Một rào cản khác nằm ở khung pháp lý. Ông Nguyễn Thiều Sơn phân tích, các công ty CTTC hiện phải tuân thủ nhiều quy định tương tự ngân hàng thương mại, như tỷ lệ an toàn vốn, giới hạn cấp tín dụng, tỷ lệ nợ xấu…, trong khi bản chất không nhận tiền gửi từ dân cư. Điều này khiến CTTC mất đi sự linh hoạt cần thiết.

Khó khăn về huy động vốn cũng là trở ngại lớn. Các công ty CTTC chỉ được phép vay hoặc nhận tiền gửi từ tổ chức tín dụng với kỳ hạn tối đa 1 năm, đồng thời không được phát hành trái phiếu ra công chúng. Hạn chế này làm giảm đáng kể khả năng huy động vốn trung và dài hạn - vốn là lợi thế đặc trưng của CTTC.

Về sản phẩm, nhiều công ty CTTC vẫn mang nặng mô hình “ngân hàng hóa”, thiếu những gói dịch vụ trọn gói kèm bảo trì, bảo hiểm, mua lại tài sản… khiến khó tạo lợi thế cạnh tranh khác biệt so với ngân hàng thương mại. Ở chiều cầu, nhiều DN vẫn chưa hiểu rõ, chưa nhận thức đầy đủ về CTTC, dẫn tới dịch vụ này chưa được khai thác đúng mức.

Để khai thác tiềm năng của CTTC, các chuyên gia khuyến nghị cần có chính sách pháp luật cởi mở hơn, đơn giản hóa thủ tục gia nhập thị trường, từ đó mở rộng cơ hội tiếp cận dịch vụ cho DN. Cùng với đó, nên mở rộng danh mục tài sản cho thuê để đáp ứng nhu cầu đa dạng trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề.

Từ góc độ DN trong ngành, ông Nguyễn Thiều Sơn kiến nghị cần sớm xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý riêng cho CTTC, tách biệt với các quy định áp dụng cho ngân hàng thương mại, nhằm phản ánh đúng bản chất và đặc thù của loại hình này. Đồng thời, cần cho phép các công ty CTTC tiếp cận đa dạng nguồn vốn, hưởng ưu đãi thuế và tiếp cận thông tin tín dụng như các tổ chức tín dụng khác. “Nếu những rào cản này được tháo gỡ, CTTC sẽ phát triển mạnh mẽ, phát huy tối đa vai trò là kênh dẫn vốn trung, dài hạn cho DN, thúc đẩy tăng trưởng bền vững” - ông Sơn nhấn mạnh.

Từ kinh nghiệm quốc tế, ông Jinchang Lai - Chuyên gia trưởng, Trưởng nhóm Phát triển cơ sở hạ tầng tài chính khu vực châu Á - Thái Bình Dương (IFC) - cho biết, hiện đã có khoảng 30 quốc gia ban hành khung pháp lý riêng cho CTTC, tạo nền tảng cho lĩnh vực này phát triển mạnh mẽ. Nếu Việt Nam nghiên cứu và xây dựng một đạo luật riêng về CTTC, đây sẽ là bước ngoặt quan trọng, tạo hành lang pháp lý đồng bộ và đầy đủ, mở đường cho sự phát triển đột phá của CTTC trong thời gian tới./.

TRẦN THIỆN