Kiến nghị đưa thuế xuất khẩu phân bón về 0% để tăng sức cạnh tranh
Kinh tế - Ngày đăng : 15:26, 13/09/2025
Thuế và chi phí đầu vào cho sản xuất phân bón tăng cao
Hiện các doanh nghiệp phân bón trong nước đang phải đối mặt với tình trạng thị trường phân bón toàn cầu biến động, nhiều khó khăn về đầu ra, giá thành và sức cạnh tranh...
Tại hội thảo "Một số bất cập của Luật Trồng trọt và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực phân bón” diễn ra tại Hà Nội ngày 11/9/2025, ông Đỗ Đức Hùng, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Vật tư Nông sản (Apromaco) nêu vấn đề trong khi một số loại phân bón đã được hưởng thuế xuất khẩu 0%, nhưng hiện xuất khẩu supe lân vẫn phải chịu thuế 5%.
Theo quy định trước đây, mặt hàng phân bón (bao gồm phân supe lân) được chế biến từ nguyên liệu chính là tài nguyên, khoáng sản có tổng giá trị là tài nguyên, khoáng sản cộng với chi phí năng lượng dưới 51% giá thành sản xuất sản phẩm thì thuế xuất khẩu là 0%; nếu giá trị tài nguyên khoáng sản cộng chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành trở lên thì áp dụng thuế suất xuất khẩu 5%.
Thực tế sản xuất phân bón supe lân của chúng tôi và các đơn vị sản xuất khác trong những năm qua cho thấy: Chi phí nguyên liệu chính (quặng apatit) khoảng 675 kg/tấn sản phẩm; Chi phí năng lượng chủ yếu là điện năng, khoảng 8,37 kW/tấn sản phẩm; Tổng chi phí nguyên liệu và năng lượng chỉ chiếm 35-40% giá thành sản phẩm. Như vậy, mặt hàng supe lân hoàn toàn đáp ứng tiêu chí để áp dụng thuế suất xuất khẩu 0% theo quy định cũ".
Ông Hùng cho rằng việc áp thuế xuất khẩu 5% khiến supe lân Việt Nam kém cạnh tranh so với Trung Quốc và các nước không đánh thuế, gây áp lực tồn kho, buộc doanh nghiệp cắt giảm sản lượng và lao động. Nếu kéo dài, chính sách này có thể làm mất đi một ngành sản xuất, xuất khẩu quan trọng.
"Chính phủ sớm sửa đổi Nghị định 26/2023/NĐ-CP, đưa thuế suất xuất khẩu supe lân về 0% để bảo vệ sản xuất trong nước, khuyến khích xuất khẩu và tăng cường đối thoại với doanh nghiệp”, ông Hùng kiến nghị.
Đại diện Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí (PVFCCo), cho biết nhu cầu Urea hàng năm của Việt Nam dao động từ 1,7 – 2 triệu tấn, trong khi tổng công suất sản xuất của 4 nhà máy Urea trong nước đạt 2,6 – 2,8 triệu tấn, dẫn đến dư thừa 600.000 – 900.000 tấn/năm. Do đó, các nhà sản xuất buộc phải xuất khẩu để duy trì nhà máy hoạt động ổn định và có nguồn tiền mua nguyên liệu. Trong khi đó, PVFCCo đang mua khí thiên nhiên với giá trên 10 USD/Mm Btu, cao hơn so với các nước trong khu vực chỉ 6 – 8 USD/MMBtu. Giá khí hoàn toàn thả nổi theo thị trường quốc tế, không có ưu đãi. Khi nguồn cung khí nội địa suy giảm, PVFCCo có thể phải nhập LNG, làm tăng thêm chi phí.
Theo Nghị định số 144/2024/NĐ-CP, thuế xuất khẩu 5% áp dụng cho phân bón Urea. Chính sách này ban hành trong bối cảnh thị trường biến động, ngành trong nước dư cung và cạnh tranh gay gắt từ hàng nhập khẩu giá rẻ. Trong khi đó, các quốc gia sản xuất Urea trong khu vực như Trung Đông, Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Brunei không áp thuế xuất khẩu. Trong số 42 quốc gia xuất khẩu Urea trên thế giới, chỉ có Nga áp dụng thuế xuất khẩu từ 1/10/2023 ở mức 7 – 10%, tùy theo tỷ giá USD/Rúp. Việc áp thuế của Nga chủ yếu nhằm phản ứng trước lệnh trừng phạt từ EU.
PVFCCo cho rằng việc áp thuế 5% tại Việt Nam làm giảm cơ hội kinh doanh, giảm hiệu quả sản xuất và suy giảm năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Doanh nghiệp kiến nghị giảm thuế suất xuất khẩu Urea từ 5% về 0% để hỗ trợ tiêu thụ lượng dư thừa, tăng năng lực cạnh tranh, tận dụng công suất nhà máy và đóng góp ngoại tệ.
Hiệp hội Phân bón: Cần tháo gỡ để giữ ngành sản xuất chiến lược
Không chỉ doanh nghiệp, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cũng đã có văn bản gửi Bộ Tài chính, đề nghị nghiên cứu điều chỉnh chính sách thuế theo hướng 0% đối với các mặt hàng phân bón chủ lực đang dư thừa.
Theo Hiệp hội, quan điểm ban đầu của Bộ Tài chính khi xây dựng Nghị định 26/2023/NĐ-CP và Nghị định 144/2024/NĐ-CP là “áp dụng thuế suất thấp hơn đối với các mặt hàng trong nước sản xuất đủ nhu cầu hoặc dư thừa”. Tuy nhiên, việc vẫn áp mức 5% cho urê và supe lân là chưa nhất quán với chủ trương này, khiến doanh nghiệp khó khăn trong tiêu thụ.
Thực tế, nhiều nước sản xuất urê lớn trong khu vực như Trung Quốc, Indonesia, Malaysia, Brunei đều không áp thuế xuất khẩu. Trong số 42 quốc gia xuất khẩu urê toàn cầu, chỉ có Nga áp thuế 7–10%, nhưng đây là biện pháp đặc thù nhằm ứng phó lệnh trừng phạt của EU. Điều này càng cho thấy việc Việt Nam duy trì thuế 5% đang khiến doanh nghiệp trong nước lép vế ngay trên sân chơi quốc tế.
Đối với supe lân, Hiệp hội cho biết năng lực sản xuất cả nước hiện đạt khoảng 1,5 triệu tấn/năm, nhưng nhu cầu nội địa chưa tới 500.000 tấn. Nếu cộng thêm công suất lân nung chảy, tổng sản lượng lân đơn có thể đạt 2,1 triệu tấn, trong khi nhu cầu chỉ khoảng 850.000–900.000 tấn. Rõ ràng dư thừa rất lớn, nhưng chính sách thuế hiện hành không tạo thuận lợi cho xuất khẩu, dẫn đến tồn kho và lãng phí nguồn lực.
Ngoài urê và supe lân, Hiệp hội cũng kiến nghị đưa thuế xuất khẩu về 0% đối với kali sulphate (SOP). Đây là sản phẩm mới, có nhiều tính năng ưu việt, phù hợp với nhiều loại cây trồng, song nông dân Việt Nam chưa quen sử dụng. Hiện Công ty SOP Phú Mỹ là đơn vị duy nhất trong nước sản xuất với công suất 25.000–30.000 tấn/năm, sắp tới Lâm Thao cũng sẽ đầu tư thêm 20.000 tấn/năm. Nếu không được hỗ trợ về thuế, doanh nghiệp khó phát triển dòng sản phẩm mới này.
Kỳ vọng sớm điều chỉnh chính sách để hỗ trợ sản xuất và xuất khẩu
Các doanh nghiệp và Hiệp hội Phân bón Việt Nam đều thống nhất rằng việc giảm thuế xuất khẩu về 0% không chỉ giúp họ tiêu thụ lượng dư thừa, duy trì hoạt động ổn định mà còn tận dụng tối đa công suất nhà máy, bảo vệ việc làm cho hàng chục nghìn lao động, đồng thời tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước.
Trong dài hạn, chính sách phù hợp còn giúp ngành phân bón Việt Nam giữ vững vị thế trên bản đồ xuất khẩu, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các quốc gia trong khu vực. Đối với người nông dân, việc doanh nghiệp ổn định sản xuất và có thị trường xuất khẩu tốt cũng sẽ góp phần giữ giá phân bón trong nước ở mức hợp lý, tránh rủi ro thiếu hụt nguồn cung.
Từ thực tiễn sản xuất và đề xuất của cộng đồng doanh nghiệp, Hiệp hội Phân bón đề nghị Bộ Tài chính sớm trình Chính phủ sửa đổi các Nghị định hiện hành, đưa thuế suất xuất khẩu urê, supe lân và SOP về mức 0%. Đây được coi là bước đi cần thiết, cấp bách để tháo gỡ khó khăn, khuyến khích đầu tư và nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.