Bảo đảm quyền lợi chính đáng của người tham gia bảo hiểm thất nghiệp
Pháp luật - Ngày đăng : 10:45, 09/05/2025
Khuyến khích người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp
Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) tại Phiên thảo luận ngày 7/5, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, liên quan đến quy định về trợ cấp thất nghiệp, qua thảo luận, có ý kiến đề nghị cân nhắc việc quy định trường hợp tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều 40 về trường hợp không được hưởng trợ cấp thất nghiệp.
Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, Dự thảo Luật quy định theo hướng kế thừa quy định của Luật Việc làm năm 2013. Trường hợp người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc nhưng tuân thủ các quy định của pháp luật thì vẫn được hưởng trợ cấp thất nghiệp.
“Quy định này nhằm tránh các trường hợp người lao động tự ý nghỉ việc mà không báo trước cho người sử dụng lao động, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp khi chưa tìm được nhân sự thay thế hoặc thực hiện bàn giao công việc. Do đó, xin Quốc hội cho giữ như Dự thảo Luật” - ông Nguyễn Đắc Vinh nêu.
Điều 40. Điều kiện hưởng
Người lao động quy định tại khoản 1 Điều 33 của Luật này đang đóng bảo hiểm thất nghiệp được hưởng trợ cấp thất nghiệp khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc chấm dứt làm việc theo quy định của pháp luật trừ các trường hợp sau:
a) Người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật theo quy định Bộ luật Lao động;
b) Người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc không đúng quy định của Luật Viên chức.
Trích Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9
Thảo luận vấn đề này, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình) cho rằng, giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này chưa thuyết phục và chưa phù hợp. Đại biểu tiếp tục đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc quy định này.
Đại biểu Tâm phân tích, người lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động với người sử dụng lao động là mối quan hệ lao động, còn việc hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là quyền lợi của người lao động có tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Do đó, khi người lao động mất việc, không có việc làm bởi bất kỳ lý do gì thì người lao động đương nhiên phải được hưởng trợ cấp thất nghiệp.
“Người lao động không được hưởng BHTN chỉ khi không tham gia hoặc không chấp hành đúng việc đóng, nộp BHTN. Như vậy mới khuyến khích được người lao động tham gia BHTN” - đại biểu Nguyễn Minh Tâm nói.
Báo cáo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, quy định này nhằm tránh các trường hợp người lao động tự ý nghỉ việc mà không báo trước cho người sử dụng lao động, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp khi chưa tìm được nhân sự thay thế hoặc thực hiện bàn giao công việc.
Tuy nhiên, đại biểu Tâm nêu rõ, theo quy định tại khoản 2 Điều 428 Bộ luật Dân sự thì "bên đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia biết về việc chấm dứt hợp đồng, nếu không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi thường", khoản 4 quy định "bên bị thiệt hại do hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ trong hợp đồng của bên kia thì được bồi thường".
Như vậy, khi người lao động tự ý nghỉ việc mà không báo trước cho người sử dụng lao động, làm ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, gây thiệt hại cho doanh nghiệp thì doanh nghiệp có quyền khởi kiện và người lao động có trách nhiệm bồi thường. Do đó, đại biểu Tâm đề nghị cân nhắc nội dung này để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tham gia BHTN.
Cũng liên quan đến điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa) nêu, theo Điều 40 Dự thảo Luật thì điều kiện tiên quyết để người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp là phải đang đóng BHTN tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc, hoặc chấm dứt làm việc để được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Quy định này được hiểu là người có tháng liền kề trước thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động làm việc đã đóng BHTN và được tổ chức Bảo hiểm xã hội xác nhận.
Theo đại biểu, quy định này gây khó khăn cho người nhóm người lao động làm việc tại các doanh nghiệp đang nợ BHTN khi chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc chấm dứt làm việc sẽ không có việc làm, không được trả lương nhưng cũng không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp. Vì vậy, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, điều chỉnh điều kiện để người lao động được hưởng trợ cấp thất nghiệp này theo hướng người lao động đã tham gia BHTN thay vì yêu cầu người lao động phải tham gia BHTN vào tháng liền kề tại thời điểm chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc, hoặc chấm dứt làm việc.
Hỗ trợ người lao động tái đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp
Qua thảo luận, các ĐBQH cũng nhấn mạnh việc phát triển kỹ năng nghề, có chính sách hỗ trợ đào tạo, đào tạo lại nhằm giúp người lao động chuyển đổi nghề nghiệp trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ.
Theo đại biểu Trần Văn Khải (Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Nam), Dự thảo Luật cần tiếp tục được rà soát, bổ sung để bảo đảm việc thể chế hóa đầy đủ nhất các chủ trương lớn của Đảng; trong đó cần ưu tiên, hỗ trợ kinh tế tư nhân là động lực chính trong tạo việc làm bền vững cho người lao động; xem xét phát triển sàn giao dịch việc làm trực tuyến tích hợp toàn quốc; có cơ chế phối hợp liên ngành trong triển khai chính sách giải quyết việc làm.
“Khu vực tư nhân hiện thu hút khoảng 82% lực lượng lao động, mục tiêu đến năm 2030 đạt 84-85%. Nếu Luật không tạo môi trường lao động thuận lợi, bình đẳng hơn cho kinh tế tư nhân, chúng ta khó đạt mục tiêu đó; tốc độ tạo việc làm mới sẽ chậm lại, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế” - đại biểu Khải nói.
Trong khi đó, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh) cho rằng, phát triển kỹ năng nghề là nền tảng then chốt để tăng năng suất lao động và chất lượng nguồn nhân lực. Đại biểu đề xuất bổ sung rõ ràng quy định Nhà nước khuyến khích và thiết lập cơ chế hợp tác giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp trong việc xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức thực tập, đánh giá kỹ năng nghề. Các doanh nghiệp sử dụng trên 300 lao động có trách nhiệm phối hợp với ít nhất một cơ sở giáo dục nghề nghiệp trong việc đào tạo nghề theo mô hình kép.
Đại biểu Đoàn Trà Vinh cũng kiến nghị làm rõ chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề đào tạo lại cho người lao động bị ảnh hưởng bởi việc cơ cấu lại tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị; đồng thời, bổ sung một khoản riêng là "có chính sách hỗ trợ người lao động bị ảnh hưởng do chuyển đổi công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo” nhằm đảm bảo khả năng thích ứng và chuyển đổi việc làm.
Đồng quan điểm, đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang) cho rằng, mặc dù chúng ta đã có những chính sách BHTN, hỗ trợ tư vấn việc làm, tham gia đào tạo nghề, nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động thất nghiệp nhưng chủ yếu vẫn tập trung nhiều vào trợ cấp thất nghiệp.
Đại biểu đề nghị Dự thảo Luật bổ sung quy định cụ thể về chính sách của Nhà nước về việc làm: Hỗ trợ người lao động tái đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp gắn với nhu cầu thị trường lao động, thích ứng với nền công nghệ số, già hóa dân số, biến đổi khí hậu; sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, triển khai trợ cấp, tái đào tạo trong thời gian người lao động học nghề; nâng cao kỹ năng nghề, hỗ trợ người sử dụng lao động với nhiều lao động là người khuyết tật. Nguồn kinh phí thực hiện chương trình trích từ nguồn Quỹ BHTN.