Đơn giản hóa thủ tục đầu tư: Đảm bảo rõ ràng, minh bạch và toàn diện

Không dừng ở việc cắt giảm số lượng thủ tục đầu tư

Trong nội dung góp ý đối với Luật Đầu tư (thay thế) gửi Bộ Tài chính, KTNN cho rằng, mục tiêu hoàn thiện, đơn giản hóa thủ tục đầu tư kinh doanh cần được tiếp cận một cách toàn diện, không thể chỉ dừng lại ở việc cắt giảm số lượng thủ tục. Theo KTNN, chính sách cần hướng tới việc xây dựng hệ thống tiêu chí rõ ràng, bảo đảm Nhà nước đối xử bình đẳng giữa các nhà đầu tư, đồng thời có cơ chế khuyến khích, tạo điều kiện để hoạt động đầu tư kinh doanh diễn ra thuận lợi, gắn với mục tiêu phát triển bền vững các ngành kinh tế. Nguyên tắc này cũng phù hợp với tinh thần của Luật Đầu tư hiện hành.

Một trong những trọng tâm được KTNN nhấn mạnh là việc ứng dụng công nghệ số trong cải cách thủ tục đầu tư. Việc đẩy mạnh sử dụng nền tảng số, cơ sở dữ liệu liên thông giúp xử lý thủ tục một cách minh bạch, nhanh chóng, từ đó vừa giảm thời gian, chi phí cho nhà đầu tư, vừa tăng tính giám sát của cơ quan quản lý.

Liên quan đến thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, KTNN góp ý bổ sung thêm một số nhóm dự án cần được quy định cụ thể, bao gồm: Dự án sử dụng đất lúa, đất thuộc sở hữu nhà nước; dự án có quy mô lớn, tác động mạnh đến môi trường, xã hội; dự án xin ưu đãi đặc biệt vượt khung. KTNN lưu ý cần có thuyết minh rõ ràng về khái niệm “dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường” để làm rõ cơ sở thực hiện.

KTNN cũng ủng hộ việc tiếp tục phân cấp mạnh mẽ cho chính quyền địa phương trong chấp thuận chủ trương đầu tư. Tuy nhiên, cần nghiên cứu, bổ sung cơ chế tăng cường năng lực và công cụ giám sát cho Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh, thành phố. Đặc biệt, KTNN cảnh báo nguy cơ phát sinh tranh chấp đầu tư quốc tế nếu địa phương ban hành cam kết hoặc ưu đãi vượt thẩm quyền. Do đó, ngoài phân cấp, phải có cơ chế kiểm soát rủi ro pháp lý đối với các dự án có yếu tố nước ngoài, bảo đảm vừa khuyến khích đầu tư, vừa giữ được sự an toàn cho hệ thống pháp luật quốc gia.

Theo KTNN, pháp luật chưa quy định việc lựa chọn nhà đầu tư đối với 2 hình thức bao gồm chỉ định nhà đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt. Bên cạnh đó, thực tế vẫn có tình trạng lựa chọn nhà đầu tư/chủ đầu tư khác với hình thức nêu trên. Do đó, KTNN đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách lựa chọn nhà đầu tư cho thống nhất giữa các nội dung của Dự án Luật Đầu tư (thay thế).

Theo KTNN, nội dung về cụm công nghiệp trong Nghị định chuyên ngành hiện chưa đồng bộ với Luật Đầu tư, gây khó khăn cho địa phương trong thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Chính vì vậy, việc rà soát và hoàn thiện là cần thiết để tạo sự thống nhất, minh bạch và ổn định cho môi trường đầu tư.

Làm rõ các trường hợp chấp thuận chủ trương đầu tư

Góp ý đối với Dự án Luật Đầu tư (thay thế), VCCI tập trung vào tính thống nhất của hệ thống pháp luật và sự rõ ràng trong các trường hợp phải chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo VCCI, việc sửa đổi Luật Đầu tư (thay thế) không thể xem xét độc lập mà phải đặt trong mối quan hệ với các luật liên quan như Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản.

VCCI chỉ ra rằng, Dự thảo Tờ trình đang đề xuất thu hẹp diện dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư của UBND cấp tỉnh đối với một số trường hợp đã công bố để lựa chọn nhà đầu tư bằng đấu giá đất, đấu thầu. Tuy nhiên, theo quy định của Luật Đất đai, để dự án được đưa vào kế hoạch sử dụng đất hằng năm - điều kiện cần để đấu giá - trước hết vẫn phải được chấp thuận chủ trương đầu tư. Điều này tạo ra sự mâu thuẫn, khiến quy trình trở nên thiếu nhất quán.

Trước khi Luật Đầu tư 2020 có hiệu lực, hệ thống pháp luật đã tồn tại nhiều bất cập trong việc xác định dự án nào phải đấu giá, đấu thầu, hay chấp thuận chủ trương đầu tư. Luật Đầu tư 2020 đã giải quyết phần nào bằng cách quy định theo hướng: Trước tiên phải xác định dự án có thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư không, sau đó mới áp dụng phương thức lựa chọn nhà đầu tư phù hợp (đấu giá, đấu thầu hoặc chấp thuận trực tiếp).

Để bảo đảm sự minh bạch và đồng bộ, Dự thảo Luật Đầu tư (thay thế) cần làm rõ ba vấn đề: Thứ nhất, cần định hướng sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan để đồng bộ hóa quy trình thực hiện dự án đầu tư. Thứ hai, phải xác định rõ ràng trường hợp nào bắt buộc chấp thuận chủ trương đầu tư, trường hợp nào không. Thứ ba, trong những trường hợp phải chấp thuận chủ trương đầu tư, cần quy định rõ phương thức lựa chọn nhà đầu tư, tránh khoảng trống pháp lý.

Theo phân tích của VCCI, nếu không làm rõ, có thể phát sinh tình huống một số dự án vừa thuộc diện phải chấp thuận chủ trương đầu tư, vừa phải đấu giá hoặc đấu thầu, gây lúng túng cho cả nhà đầu tư và cơ quan quản lý. Điều này không chỉ làm chậm tiến độ thực hiện dự án mà còn tạo ra nguy cơ chồng chéo, giảm niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp.

VCCI nhấn mạnh, việc hoàn thiện Luật Đầu tư phải được nhìn nhận trong “bức tranh tổng thể” của hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động đầu tư. Chỉ khi các quy định về đất đai, đấu thầu, bất động sản được rà soát, đồng bộ hóa, Luật Đầu tư mới thực sự phát huy hiệu quả, tạo hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch và ổn định cho các nhà đầu tư.

Có thể thấy, cả KTNN và VCCI đều đồng thuận rằng việc sửa đổi Luật Đầu tư lần này không nên dừng lại ở các giải pháp kỹ thuật thuần túy, mà cần tiếp cận một cách toàn diện hơn. Những góp ý này, nếu được nghiên cứu, tiếp thu, sẽ góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện khung pháp lý về đầu tư, tạo nền tảng thuận lợi để Việt Nam thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước, đồng thời bảo đảm sự minh bạch, công bằng và phát triển bền vững./.

MINH ANH