Tỷ lệ giải ngân vốn chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững đạt thấp

Theo báo cáo tổng hợp của Bộ Tài chính, tổng nguồn vốn ngân sách nhà nước dành cho 3 Chương trình MTQG năm 2025 lên tới gần 75.000 tỷ đồng. Trong đó, vốn từ ngân sách Trung ương (NSTW) là 52.584 tỷ đồng, còn lại hơn 22.370 tỷ đồng là từ ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, đến ngày 31/8/2025, tổng vốn đầu tư công của 3 Chương trình giải ngân mới chỉ đạt khoảng 26.426 tỷ đồng, tương đương 50% kế hoạch.

Đến ngày 31/8/2025, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững mới giải ngân được khoảng 2.270 tỷ đồng, đạt 42% so với kế hoạch và đạt thấp nhất trong 3 chương trình; tỷ lệ giải ngân kinh phí thường xuyên đạt 21,5%...

Theo Bộ Tài chính, nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng giải ngân chậm, trong đó có những nguyên nhân mang tính hệ thống, kéo dài qua nhiều năm.

Trước hết, một số nội dung hỗ trợ của chương trình đã không còn đối tượng thụ hưởng, hoặc đối tượng dự kiến ban đầu đã đủ điều kiện thoát hỗ trợ, dẫn đến nguồn lực không còn nơi để “đi vào thực tế”.

Còn tình trạng chậm trễ trong đề xuất phân bổ phần kinh phí thường xuyên, gây ra tình trạng “vốn có nhưng không thể sử dụng”.

Quá trình sắp xếp lại bộ máy chính quyền địa phương cũng là nguyên nhân khiến các thủ tục phân bổ, thanh toán, giải ngân vốn bị chậm do thay đổi chủ đầu tư, cơ quan phê duyệt và hệ thống kế toán.

Bên cạnh đó, tình trạng thiếu nhân lực và kiêm nhiệm ở cấp cơ sở diễn ra phổ biến sau sáp nhập, khiến công tác triển khai bị gián đoạn. Đặc biệt, do ảnh hưởng của thiên tai, nhất là tại các địa phương miền núi, trung du phải đối mặt với mưa lớn, sạt lở, khiến tiến độ thi công các công trình bị đình trệ.

Trước thực tế đó, Bộ Tài chính đã đề nghị các Bộ, ngành và địa phương tập trung thực hiện nghiêm túc và quyết liệt các nội dung của Chương trình MTQG nói chung, phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch năm 2025.

Đồng thời, các Bộ, địa phương cần tăng cường giám sát, kiểm tra, kịp thời xử lý các vướng mắc trong thẩm quyền hoặc đề xuất các cơ quan liên quan hướng dẫn cụ thể. Những Bộ, địa phương chưa phân bổ hết vốn đầu tư công từ NSTW năm 2025 phải khẩn trương hoàn tất trước ngày 30/9/2025 và chịu trách nhiệm về việc chậm trễ.

Các địa phương cần tiếp tục kiện toàn Ban Chỉ đạo Chương trình MTQG các cấp, sắp xếp lại nhân lực tại cấp cơ sở nhằm đảm bảo tiến độ giải ngân cả vốn đầu tư công lẫn kinh phí thường xuyên thuộc Chương trình MTQG trong những tháng cuối năm.

Những bất cập mà các Bộ, ngành nhận diện vừa qua cũng từng được Kiểm toán nhà nước (KTNN) chỉ ra và kiến nghị qua kiểm toán.

Cụ thể, qua kiểm toán Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững năm 2023, KTNN chỉ rõ: Công tác ban hành văn bản của Chính phủ và một số Bộ (thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025) còn chậm so với yêu cầu tiến độ quy định.

Bộ Tài chính chưa tổng hợp, đề xuất phân bổ kinh phí sự nghiệp nguồn NSTW giai đoạn 5 năm cho từng Bộ, cơ quan trung ương, địa phương để trình Thủ tướng Chính phủ giao cho cơ quan chủ quản Chương trình theo quy định; chậm sửa đổi Thông tư số 46/2022/TT-BTC ngày 28/7/2022.

Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các Bộ, ngành và giữa các cơ quan Trung ương và địa phương trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện còn chưa chặt chẽ dẫn đến một số cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, thống nhất giữa các chương trình.

Đáng chú ý, nhiều địa phương, cơ quan chưa ban hành Kế hoạch thực hiện chương trình giai đoạn 2021-2025, kế hoạch thực hiện năm 2021 và năm 2022; chưa ban hành đầy đủ các văn bản thuộc thẩm quyền và các văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình theo quy định.

Một số địa phương chưa thành lập kịp thời Ban chỉ đạo Chương trình MTQG hoặc chưa hoàn thành kiện toàn tổ chức bộ máy, biên chế của Văn phòng điều phối; chưa ban hành văn bản thực hiện cơ chế đặc thù đối với dự án quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp, quy định về nguyên tắc, định mức phân bổ vốn ngân sách địa phương, quy định về phân cấp quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình MTQG.

Những bất cập này đã có ảnh hưởng đến việc triển khai chương trình, trong đó có tiến độ giải ngân vốn còn chậm.

Đơn cử, trong Thông tư số 53/2022/TT-BTC ngày 12/8/2022 của Bộ Tài chính quy định việc quản lý và sử dụng kinh phí sự nghiệp của Chương trình giai đoạn 2021-2025 từ nguồn NSTW. Tuy nhiên, chưa có hướng dẫn, quy định cụ thể về đối tượng áp dụng, nội dung chi, mức chi, chi các nội dung đặc thù.... đối với đối tượng sử dụng kinh phí sự nghiệp từ nguồn ngân sách địa phương.

Như vậy chưa đảm bảo sự thống nhất trong việc sử dụng kinh phí sự nghiệp (gồm NSTW và ngân sách địa phương) thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 tại các tỉnh trong diện triển khai Chương trình.

Cùng với đó, nhiều địa phương có tình trạng phân bổ nguồn vốn chưa phù hợp trình tự, thủ tục, chưa chi tiết danh mục dự án, trình phân bổ kế hoạch vốn còn chậm; một số địa phương chưa bố trí hoặc bố trí thiếu vốn đối ứng thực hiện Chương trình; phân bổ, giao dự toán chậm, chưa phân bổ, giao hết số vốn Trung ương hoặc tỉnh giao theo quy định.

N.LỘC