Triển khai tiêm vắc xin phòng viêm phổi, viêm phế quản

Bác sĩ Bạch Thị Chính - Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, virus hợp bào hô hấp RSV là loại virus hàng đầu gây viêm phổi, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, suy hô hấp nghiêm trọng khiến trẻ nhỏ và người cao tuổi phải nhập viện. Ở người cao tuổi, RSV còn làm trầm trọng hơn các bệnh lý mạn tính như tim mạch, gan, thận, phổi mạn tính, đái tháo đường…

Chính vì vậy, các nhà khoa học, các tập đoàn dược phẩm vắc xin đã không ngừng “chạy đua” trong cuộc chiến chống lại RSV để nghiên cứu và phát triển vắc xin phòng ngừa. Người dân Việt Nam đã chính thức được tiếp cận những loại vắc xin, sinh phẩm tiên tiến này để phòng bệnh do RSV, mở đầu là vắc xin RSV của Pfizer.

Đối với trẻ em, RSV là một trong những loại virus phổ biến nhất gây viêm tai giữa, viêm phổi, viêm tiểu phế quản, suy hô hấp cấp ở trẻ dưới 2 tuổi nhưng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh lây lan qua đường hô hấp khi hít phải hoặc tiếp xúc các giọt bắn chứa virus trên các bề mặt như mặt bàn, ghế, sàn nhà, thành giường… Trẻ mắc RSV thường khởi phát các triệu chứng như ho, hắt hơi, sổ mũi, quấy khóc. Bệnh có thể diễn biến bất ngờ khiến trẻ sốt cao, co giật, tím tái, bỏ bú, thở nhanh, thở rút lõm lồng ngực, suy hô hấp và dẫn đến tử vong.

Khoảng 70% trẻ nhiễm RSV trong năm đầu đời và hầu hết trẻ đã nhiễm RSV trước 2 tuổi. WHO ước tính mỗi năm, RSV gây ra 3,6 triệu ca nhập viện và khoảng 100.000 ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới, gần 50% trẻ tử vong xảy ra ở trẻ dưới 6 tháng tuổi.

Tại Việt Nam, virus RSV lưu hành quanh năm và bùng phát mạnh vào mùa mưa. Hằng năm, các bệnh viện đều ghi nhận nhiều trẻ nhập viện vì viêm phổi, viêm tiểu phế quản và các ca tử vong do RSV. Nghiên cứu tại các bệnh viện cho thấy RSV chiếm 51-78% các trường hợp nhập viện, phần lớn trẻ dưới 12 tháng tuổi.

Vắc xin phòng RSV của Pfizer ứng dụng công nghệ protein tái tổ hợp nhắm vào hai phân nhóm phổ biến và nguy hiểm nhất là RSV-A và RSV-B. Vắc xin được chỉ định tiêm một mũi duy nhất cho thai phụ từ tuần 24-36 của thai kỳ và người lớn từ 60 tuổi trở lên. Ở thai phụ, vắc xin giúp truyền kháng thể thụ động, bảo vệ trẻ ngay trong những tháng đầu đời, giai đoạn dễ mắc viêm phổi, viêm tiểu phế quản nặng do RSV.

Tính đến tháng 9/2025, vắc xin RSV đã được phê duyệt tại hơn 60 quốc gia và được đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia ở nhiều nước, sử dụng cho phụ nữ mang thai, người cao tuổi và người có bệnh nền.

Các dữ liệu lâm sàng cho thấy, tiêm vắc xin RSV trong thai kỳ giúp giảm tới 81,8% nguy cơ trẻ sơ sinh mắc viêm đường hô hấp dưới nặng cần chăm sóc y tế trong 90 ngày đầu đời, đồng thời duy trì hiệu quả bảo vệ 69,4% đến 6 tháng tuổi.

Với người cao tuổi, vắc xin giúp giảm 88,9% nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp dưới do RSV trong năm đầu tiên sau tiêm và vẫn duy trì được hiệu lực bảo vệ so với nhóm không tiêm. Việc VNVC đưa vắc xin này về Việt Nam chỉ sau hai năm kể từ khi được sử dụng rộng rãi trên thế giới được đánh giá là một nỗ lực đột phá của ngành y tế dự phòng.

Sự hiện diện sớm của vắc xin này tại Việt Nam cùng thời điểm với nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã khẳng định nỗ lực của các đơn vị lớn trong ngành dược phẩm, tiêm chủng vắc xin trong việc tiếp tục mang về cho Việt Nam những phát minh đột phá về công nghệ trong phòng bệnh, mở ra cơ hội bảo vệ sớm và hiệu quả cho trẻ em và người cao tuổi trước những bệnh lý gánh nặng do RSV gây ra.

BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi - Giám đốc Trung tâm Sản phụ khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết, các tổ chức y khoa trên thế giới như CDC, Hội Sản phụ khoa Mỹ (ACOG) và các thử nghiệm lâm sàng đều đánh giá và chứng minh vắc xin RSV an toàn cho cả mẹ và thai nhi. Các tác dụng phụ được báo cáo thường nhẹ và tương tự như các loại vắc xin khác dành cho người lớn như đau tại chỗ tiêm hoặc sốt nhẹ.

Chính vì vậy, tiêm vắc xin RSV trong giai đoạn thai kỳ từ tuần 24-36 có thể truyền miễn dịch thụ động từ mẹ sang con, giúp trẻ có được kháng thể ngay từ khi chào đời, phòng ngừa hiệu quả các bệnh viêm đường hô hấp dưới do RSV gây ra trong 6 tháng đầu đời. Đây cũng là một bước tiến vượt bậc của y học dự phòng trong sản khoa, phù hợp với khuyến cáo quốc tế, góp phần giảm trẻ sơ sinh nhập viện, tử vong, giảm gánh nặng điều trị cho gia đình và xã hội.

Bác sĩ Bạch Thị Chính thông tin thêm, trong thời gian tới, VNVC sẽ tiếp tục nhập khẩu thêm các loại vắc xin và kháng thể đơn dòng phòng RSV cho cả trẻ nhỏ và người trưởng thành./.

N. AN