Đổi mới hoạt động kiểm toán: Yêu cầu và kỳ vọng

Kết quả kiểm toán - Dấu ấn nổi bật trong nhiệm kỳ 2021-2026

Báo cáo công tác của KTNN nhiệm kỳ 2021-2026 tại Phiên họp thứ 49 Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết: Ngay từ đầu nhiệm kỳ, KTNN đã chỉ đạo quyết liệt, bảo đảm thực hiện đúng, đủ, kịp thời các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và của KTNN.

Trong 5 năm, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 240.000 tỷ đồng và gần 17 triệu USD; đồng thời kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới 925 văn bản pháp luật - tăng trên 15% so với nhiệm kỳ 2016-2021. Kết quả này đã góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý tài chính công, tài sản công.

Tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán cũng được cải thiện rõ rệt. Đến năm 2025, cơ bản các đơn vị đã khắc phục dứt điểm các kiến nghị của KTNN, trong đó riêng về xử lý tài chính đạt tỷ lệ 89%, tăng mạnh so với 74,7% của giai đoạn trước. Đặc biệt, năm 2024, KTNN đã công khai danh sách tổ chức, cá nhân chưa thực hiện kiến nghị theo Nghị quyết số 53/2022/QH15 của Quốc hội, qua đó tạo sức ép và nâng cao tính răn đe.

Trong nhiệm kỳ, KTNN đã cung cấp 1.749 báo cáo kiểm toán cho các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, cơ quan điều tra và các cơ quan có thẩm quyền khác - tăng gấp 4 lần so với nhiệm kỳ trước. Đồng thời, 17 hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan điều tra để làm rõ dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Đáng chú ý, KTNN đã tiến hành kiểm toán hai vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí theo quy định của Luật Phòng, chống tham nhũng và báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Việc chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra được KTNN cân nhắc kỹ lưỡng, chỉ thực hiện khi đã có chứng cứ đầy đủ, có dấu hiệu phạm tội rõ ràng. Gần 99% hồ sơ do KTNN chuyển đều được tiếp nhận và khởi tố.

Trong nhiệm kỳ, KTNN đã ban hành 34 văn bản quy phạm pháp luật, 150 văn bản quản lý và nhiều văn bản quan trọng; ban hành Hệ thống Chuẩn mực KTNN với 43 chuẩn mực; xây dựng và trình UBTVQH ban hành Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực KTNN. KTNN đã thí điểm ứng dụng AI vào hoạt động kiểm toán nhằm từng bước thay đổi cách thức tổ chức kiểm toán trên môi trường số; sắp xếp, tinh gọn bộ máy, giảm 12 đơn vị phòng, trình UBTVQH giảm 1 đơn vị cấp vụ.

Ngoài ra, KTNN cũng tích cực tham gia ý kiến về dự toán ngân sách, phương án phân bổ ngân sách trung ương, quyết định chủ trương đầu tư các dự án quan trọng quốc gia. Các báo cáo, ý kiến được đảm bảo chất lượng, kịp thời, năm sau tiến bộ hơn năm trước. Nhiều chương trình, đề án, quy định về ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số đã được ban hành, đặt nền móng cho giai đoạn tiếp theo.

Thẩm tra sơ bộ Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của KTNN, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cơ bản nhất trí với kết quả đạt được, đồng thời ghi nhận nỗ lực đổi mới, linh hoạt điều hành của KTNN trong bối cảnh dịch bệnh, thiên tai và những biến động lớn trong nước, quốc tế.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đánh giá, việc KTNN cung cấp và công khai báo cáo kiểm toán hằng năm đã hỗ trợ hiệu quả cho việc đánh giá thực hiện chính sách, pháp luật; là nguồn thông tin quan trọng phục vụ giám sát, đặc biệt trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng đánh giá cao sự linh hoạt, hiệu quả của KTNN trong bối cảnh dịch Covid-19 và các xung đột quốc tế, đồng thời ghi nhận kết quả xử lý tài chính gần 240.000 tỷ đồng, kiến nghị sửa đổi hơn 900 văn bản pháp luật tính đến ngày 10/8/2025. Ông nhấn mạnh, KTNN đã khắc phục nhiều hạn chế, có chuyển biến rõ rệt trong thực hiện kiến nghị và xây dựng pháp luật, qua đó góp phần hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động kiểm toán.

Yêu cầu đổi mới cho giai đoạn 2026-2031

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, UBTVQH cơ bản nhất trí với phương hướng nhiệm kỳ mới của KTNN, song đề nghị tập trung rà soát, sớm trình sửa đổi Luật KTNN và các luật có liên quan; hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ kiểm toán viên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và công khai hoạt động của KTNN.

Đồng thời, cần tăng cường kiểm toán đánh giá các cơ chế, chính sách lớn của Nhà nước, nhất là trong quản lý, sử dụng nguồn lực cho các đột phá chiến lược; nâng cao chất lượng ý kiến về dự toán ngân sách, đánh giá chính xác bội chi, nợ công, rủi ro cân đối ngân sách và kiến nghị giải pháp bảo đảm an ninh tài chính quốc gia.

Thường trực Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội đề nghị KTNN bổ sung đánh giá kỹ hơn các hạn chế trong nhiệm kỳ qua so với Chiến lược phát triển đến năm 2030, đồng thời cụ thể hóa hơn các nhóm nhiệm vụ, giải pháp để triển khai hiệu quả. Theo đó, KTNN được yêu cầu thực hiện tốt các nghị quyết của Quốc hội và UBTVQH, bám sát 4 nghị quyết đột phá của Bộ Chính trị, đẩy mạnh chuyển đổi số, kết nối dữ liệu, tăng cường phòng, chống tham nhũng, lãng phí.

KTNN cần thực hiện kiểm toán 100% báo cáo quyết toán của các Bộ, ngành, địa phương theo Kế hoạch năm 2026; đồng thời nâng tỷ trọng kiểm toán chuyên đề lên 30-40% tổng số nhiệm vụ, tập trung vào các vấn đề “nóng”, được dư luận quan tâm, có nguy cơ lãng phí, tiêu cực cao nhằm phục vụ tốt hơn công tác giám sát tối cao của Quốc hội.

Cùng với đó, KTNN cần tiếp tục đổi mới tổ chức và phương pháp hoạt động, chú trọng phòng, chống tham nhũng trong nội bộ; linh hoạt điều chỉnh kế hoạch kiểm toán để phù hợp với tình hình thực tiễn, như những kinh nghiệm đã áp dụng trong giai đoạn dịch Covid-19 và ứng phó thiên tai.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, năm 2026 là năm đầu của giai đoạn trung hạn 2026-2028, gắn với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và nhiều luật mới có hiệu lực. KTNN cần tập trung xây dựng Kế hoạch kiểm toán trung hạn và Kế hoạch năm 2026 bám sát các luật mới; hoàn thiện khung pháp lý, chuẩn mực kiểm toán; đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo; nâng cao chất lượng đội ngũ kiểm toán viên; tăng cường giám sát phòng, chống lãng phí, đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư xây dựng, đất đai, tài sản công.

Để KTNN có điều kiện thuận lợi trong thực hiện nhiệm vụ giai đoạn mới, Tổng Kiểm toán nhà nước kiến nghị Quốc hội và UBTVQH chỉ đạo các cơ quan phối hợp chặt chẽ, cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời; đồng thời quan tâm tăng cường cơ sở vật chất, thu hút nhân lực chất lượng cao nhằm đáp ứng yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo trong hoạt động kiểm toán. Đây là yếu tố then chốt để KTNN khẳng định vai trò trong hệ thống kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đồng thời nâng cao vị thế trong cộng đồng kiểm toán quốc tế.

Giai đoạn 2026-2031 đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện, đòi hỏi KTNN tiếp tục nâng cao chất lượng kiểm toán, hoàn thiện pháp luật, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chú trọng giám sát các lĩnh vực dễ thất thoát, đảm bảo công khai, minh bạch, đáp ứng kỳ vọng của Quốc hội và Nhân dân./.

THÙY ANH