Luật Xây dựng (sửa đổi): Đột phá thủ tục, thúc đẩy phát triển bền vững
Pháp luật - Ngày đăng : 10:27, 02/10/2025
Cắt giảm nhiều thủ tục, đẩy mạnh phân quyền cho địa phương
Sau hơn một thập kỷ triển khai Luật Xây dựng năm 2014 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước về xây dựng đã được cải thiện rõ rệt. Chất lượng công trình và hiệu quả đầu tư xây dựng được nâng cao, góp phần hình thành thị trường xây dựng lành mạnh, minh bạch, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, quá trình thực thi Luật cũng bộc lộ nhiều tồn tại, bất cập, đồng thời phát sinh yêu cầu mới, đặc biệt trong bối cảnh tổ chức lại bộ máy hành chính nhà nước và chính quyền địa phương hai cấp. Vì vậy, việc sửa đổi Luật hiện hành là cần thiết để đáp ứng yêu cầu phát triển ngành xây dựng trong giai đoạn tới.
Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng, Dự thảo Luật sửa đổi đã quy định phân loại dự án theo hình thức đầu tư (đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh), nhằm xác lập nội dung quản lý nhà nước phù hợp, tránh chồng lấn với các luật liên quan như Luật Đầu tư công, Luật PPP, Luật Đầu tư. Đồng thời, Dự thảo cũng sửa đổi các quy định về hình thức quản lý dự án, quản lý hợp đồng, xác định và quản lý chi phí theo thông lệ quốc tế.
Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) gồm 8 chương và 97 điều. Dự kiến, Dự thảo Luật sẽ được trình Quốc hội khóa XV xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Đáng chú ý, Dự thảo đề xuất cắt giảm nhiều thủ tục hành chính như: Rút gọn nội dung thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi; Miễn giấy phép xây dựng đối với dự án/công trình đã được thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi; Giảm đối tượng kiểm tra nghiệm thu; Giảm đối tượng yêu cầu cấp chứng chỉ hành nghề
Về phân cấp, Dự thảo không quy định cụ thể thẩm quyền thực hiện thủ tục hành chính mà giao Chính phủ quy định chi tiết theo hướng đẩy mạnh phân quyền cho địa phương. Các thủ tục như cấp giấy phép xây dựng, cấp chứng chỉ hành nghề sẽ do địa phương thực hiện. Riêng các vấn đề liên tỉnh, liên vùng, liên quốc gia hoặc liên quan đến quốc phòng, an ninh, kỹ thuật chuyên sâu và các dự án trọng điểm quốc gia vẫn do Trung ương đảm trách.
Luật sư Hà Huy Phong, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH Inteco, đánh giá cao những điểm mới của Dự thảo Luật, cho rằng các nội dung sửa đổi bám sát tinh thần của “bộ tứ nghị quyết” trụ cột. Những cải cách này sẽ giúp giảm gánh nặng thủ tục, tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp, người dân, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước, tăng tính chủ động cho địa phương, cải thiện môi trường đầu tư và hội nhập quốc tế.
Còn nhiều vấn đề cần bổ sung, hoàn thiện…
Bên cạnh những điểm tích cực, Dự thảo Luật Xây dựng vẫn còn một số nội dung cần được xem xét và hoàn thiện.
Luật sư Hà Huy Phong cho rằng, Dự thảo chưa khắc phục triệt để những bất cập hiện hành về vai trò của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng, đặc biệt là các đơn vị cung cấp dịch vụ tư vấn (thiết kế, quản lý dự án, giám sát…). Do vậy, cần làm rõ hơn quyền hạn và nghĩa vụ của các đơn vị tư vấn này. Đồng thời, Dự thảo thiếu quy định về hậu kiểm đối với công trình trong suốt quá trình tồn tại, nên cần bổ sung cơ chế hậu kiểm gắn trách nhiệm giải trình cụ thể của cán bộ quản lý địa phương.
Việc phân cấp, phân quyền cho địa phương là chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên, các quy định trong Dự thảo chưa thực sự cụ thể và triệt để. Trách nhiệm của từng bên liên quan chưa được xác định rõ ràng; việc phân chia thẩm quyền thẩm định dự án, thiết kế xây dựng và cấp phép giữa cơ quan Trung ương và chính quyền địa phương vẫn lẫn lộn, nhất là khi xảy ra sự cố công trình, rất dễ dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm. Bên cạnh đó, Dự thảo hướng đến phân cấp mạnh nhưng chưa kèm theo quy định nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ chuyên môn ở cấp tỉnh, cấp xã, dễ gây tình trạng “quá tải” hoặc chênh lệch chất lượng thẩm định giữa các địa phương.
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) chỉ ra quy định về bàn giao công trình: “Trường hợp chưa bàn giao được công trình cho chủ quản lý sử dụng thì chủ đầu tư có trách nhiệm tạm thời quản lý, vận hành công trình xây dựng”. Thực tiễn cho thấy, thời gian chờ bàn giao thường kéo dài, vì vậy trong giai đoạn này cần cho phép chủ đầu tư thu kinh phí phục vụ công tác vận hành và cung cấp tiện ích cho cư dân, khách hàng - trên nguyên tắc lấy thu bù chi, không vì mục đích lợi nhuận. Quy định này sẽ hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, đồng thời nâng cao chất lượng đô thị và đời sống cư dân.
Ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam - đề xuất một số hoàn thiện: Làm rõ quyền hạn điều chỉnh hợp đồng của chủ đầu tư; Yêu cầu chủ đầu tư thanh toán tối thiểu 30% giá trị hợp đồng ngay từ đầu để giảm rủi ro cho nhà thầu; Bổ sung cơ chế trọng tài kinh tế để xử lý tranh chấp hợp đồng; Yêu cầu chủ đầu tư có bảo lãnh thanh toán hợp pháp trước khi khởi công dự án.
Nhìn tổng thể, việc sửa đổi toàn diện Luật Xây dựng được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, xây dựng môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch, chi phí tuân thủ thấp, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân khi đầu tư xây dựng, đồng thời bảo đảm các tiêu chí về an toàn, chất lượng và phát triển bền vững./.