Gỡ vướng chính sách thuế để ngành nông nghiệp phát triển bền vững
Pháp luật - Ngày đăng : 18:14, 09/10/2025
Doanh nghiệp gặp khó khi áp dụng quy định mới về thuế
Chia sẻ tại Hội thảo “Tháo gỡ vướng mắc về chính sách thuế GTGT với ngành nông, lâm, thủy sản”, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Luật Thuế GTGT năm 2024 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2025) với nhiều điểm sửa đổi quan trọng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy cải cách, hiện đại hóa chính sách thuế, tăng tính minh bạch, chống gian lận và mở rộng cơ sở thuế.
Tuy nhiên, thực tiễn triển khai trong hơn 3 tháng qua đã cho thấy nhiều bất cập và vướng mắc, đặc biệt là đối với các lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản - những ngành hàng không chỉ đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu, mà còn đảm bảo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân và người lao động trên cả nước.
Một số bất cập nổi bật, theo ông Tuấn, có thể kể đến như: việc xác định đối tượng không chịu thuế chưa rõ ràng, dẫn đến tình trạng cùng một loại sản phẩm nhưng áp dụng hai mức thuế khác nhau; thủ tục hoàn thuế kéo dài, phức tạp, gây ứ đọng vốn lớn cho doanh nghiệp, đặc biệt trong xuất khẩu; rủi ro pháp lý từ hóa đơn đầu vào, khiến doanh nghiệp làm ăn chân chính bị liên đới trách nhiệm.
Bên cạnh đó, một số quy định còn bất khả thi trong yêu cầu truy xuất nguồn gốc hàng hóa đến từng hộ nông dân, khi phần lớn người dân chưa quen với hóa đơn, chứng từ điện tử; hay như mức xử phạt hành chính cao với những sai sót nhỏ, gây áp lực không đáng có cho các doanh nghiệp và hộ kinh doanh nhỏ lẻ…
Tại Hội thảo, đại diện các hiệp hội ngành hàng cũng nêu ý kiến chỉ rõ, nhiều quy định tại Luật Thuế GTGT năm 2024 chưa phù hợp với đặc thù sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, đặc biệt là các vướng mắc liên quan đến xác định đối tượng chịu thuế, mức thuế suất và thủ tục hoàn thuế.
Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cho biết, cùng là sản phẩm thủy sản nuôi trồng hoặc đánh bắt chưa qua chế biến sâu, nhưng doanh nghiệp lại đang phải áp dụng hai mức thuế suất khác nhau: một mặt thuộc diện không chịu thuế (khoản 1, Điều 5), mặt khác lại bị áp thuế suất 5% (điểm d, khoản 2, Điều 9). Điều này khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải tạm nộp thuế và chờ hoàn thuế sau, trong khi quy trình hoàn thuế phức tạp và điều kiện nghiêm ngặt đang tạo ra áp lực lớn cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan thuế.
Đối với ngành gỗ, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phản ánh, việc chưa có hướng dẫn cụ thể về định nghĩa “gỗ sơ chế thông thường” (ví dụ: xẻ phôi, bóc vỏ, băm dăm) đang khiến doanh nghiệp lúng túng trong kê khai thuế, dẫn đến chậm trễ trong việc hoàn thuế GTGT đầu vào. Tình trạng này khiến hàng nghìn tỷ đồng của doanh nghiệp bị ứ đọng, làm giảm nguồn vốn lưu động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ sản xuất, giao hàng và xuất khẩu.
Ông Nguyễn Văn Nghiễm - Tổng Thư ký Hiệp hội Lương thực Việt Nam bày tỏ lo ngại về việc chuyển mặt hàng gạo từ diện không chịu thuế sang chịu thuế GTGT 5% theo quy định mới. Thay đổi này khiến các doanh nghiệp bị tồn đọng lượng vốn lớn tương ứng với phần thuế GTGT chờ hoàn, trong khi nguồn vốn của doanh nghiệp bị hạn chế, làm giảm hiệu quả sản xuất - kinh doanh và khả năng thu mua lúa của nông dân. Bên cạnh đó, thủ tục hoàn thuế kéo dài không chỉ gây gián đoạn trong việc thực hiện các hợp đồng xuất khẩu, mà còn có thể làm biến động giá lúa gạo trong nước, tác động trực tiếp đến đời sống người nông dân.
Đại diện Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam - ông Thái Như Hiệp, Phó Chủ tịch - đề nghị cần làm rõ khái niệm “sơ chế thông thường” để tránh tình trạng các sản phẩm như cà phê nhân xanh - vốn chưa qua chế biến sâu nhưng có giá trị xuất khẩu cao - bị áp thuế GTGT 5% một cách không phù hợp. Cùng quan điểm, Hiệp hội Chè Việt Nam cũng đề nghị làm rõ khái niệm “chè sơ chế và chè thành phẩm”, đồng thời kiến nghị mức thuế là 0% nhằm đảm bảo cạnh tranh và duy trì chuỗi cung ứng nông sản xuất khẩu.
Trong khi đó, bà Đỗ Kim Chi - Đại diện Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam phản ánh tình trạng một số địa phương vẫn áp thuế suất 5% đối với nguyên liệu dùng để sản xuất thức ăn chăn nuôi, dù Luật Thuế GTGT đã quy định rõ đây là đối tượng không chịu thuế. Việc áp sai thuế suất khiến chi phí sản xuất tăng, đẩy giá thành sản phẩm nội địa cao hơn so với hàng nhập khẩu, ảnh hưởng trực tiếp đến người chăn nuôi - nhóm chịu thiệt hại lớn nhất khi chi phí thức ăn chiếm tới 70% giá thành sản phẩm chăn nuôi.
Cần kịp thời “gỡ vướng” để doanh nghiệp phát triển
Từ phản ánh của các hiệp hội ngành hàng, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng Luật Thuế GTGT mới được thực thi với nhiều kỳ vọng cải cách, nhưng những vướng mắc hiện nay nếu không được tháo gỡ, hướng dẫn sớm theo hướng phù hợp với thực tiễn, đặc thù sản xuất, kinh doanh của ngành nông nghiệp thì sẽ trở thành rào cản lớn.
“Những khó khăn mà doanh nghiệp phản ánh không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý, mà còn là vấn đề phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam, là bài toán về dòng tiền, về năng lực cạnh tranh và về khả năng duy trì chuỗi xuất khẩu nông sản của doanh nghiệp - vốn đang đứng trước nhiều thách thức từ các yêu cầu quốc tế ngày càng khắt khe như các quy định về tiêu chuẩn môi trường, truy xuất nguồn gốc mới…” - ông Tuấn nhấn mạnh.
Để tháo gỡ những vướng mắc, các hiệp hội ngành hàng thống nhất kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính: xem xét điều chỉnh chính sách thuế GTGT, đưa các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến (bao gồm nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi) trở lại diện không phải kê khai, tính thuế, tương tự như quy định tại Nghị định số 209/2013/NĐ-CP trước đây.
Hai là, áp dụng linh hoạt và đồng nhất quy định về sản phẩm không chịu thuế GTGT theo đúng tinh thần Luật và đặc thù ngành hàng.
Ba là, đơn giản hóa, rút ngắn thủ tục hoàn thuế, hướng đến xây dựng hệ thống hoàn thuế điện tử, minh bạch, liên thông, tránh tình trạng “treo vốn” và nhũng nhiễu thủ tục. Đồng thời ban hành hướng dẫn chi tiết, thống nhất để đảm bảo thực hiện đồng bộ tại các địa phương, hạn chế tình trạng “mỗi nơi một kiểu”.
Chia sẻ thêm góc nhìn về giải pháp, bà Nguyễn Minh Thảo - Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính, Bộ Tài chính cho rằng, Luật Thuế GTGT năm 2024 mới thực thi được 3 tháng, do đó việc sửa Luật ngay là rất thách thức. Vì vậy, giải pháp các hiệp hội ngành hàng có thể đề xuất là Chính phủ ban hành một nghị quyết để xử lý ngay những vướng mắc lớn, giúp doanh nghiệp ổn định hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Bên cạnh đó, các nghị quyết của Bộ Chính trị gần đây như Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân nhấn mạnh đến yêu cầu chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, áp dụng mạnh nguyên tắc quản lý rủi ro… Do đó, các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần chú trọng thực hiện yêu cầu này, để tạo thuận lợi cho hoạt động của doanh nghiệp.
Từ góc nhìn của chuyên gia trong lĩnh vực thuế, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam chia sẻ, mục tiêu của mỗi chính sách thuế là tạo sự công bằng, ổn định, minh bạch, vừa hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, vừa đảm bảo tăng cường quản lý nhà nước về thuế, tránh thất thu ngân sách, gian lận, trốn thuế... Do đó, bà Cúc bày tỏ kỳ vọng cơ quan chức năng sẽ xem xét thấu đáo những ý kiến, phản ánh của doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng để có những giải pháp điều chỉnh chính sách phù hợp, khả thi và kịp thời./.