Ô nhiễm khu công nghiệp: Cần giải pháp xử lý triệt để

Người dân phản ánh, cơ quan chức năng nói gì?

KCN Liên Chiểu, TP. Đà Nẵng (hoạt động từ năm 2004) với các ngành sản xuất thép, cao su, hóa chất và năng lượng... đang tồn tại thực trạng ô nhiễm dai dẳng do khói bụi, khí thải và mùi hôi phát sinh từ sản xuất công nghiệp, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân và môi trường đô thị.

Cụ thể, theo phản ánh của người dân, cử tri với chính quyền địa phương, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố, một số nhà máy thuộc khu vực sản xuất có tình trạng xả khói thải liên tục, nhất là vào chiều tối, gây ô nhiễm không khí xung quanh khu vực xả thải, đặc biệt ảnh hưởng đến các khu dân cư phía Nam, Tây - Nam của KCN.

Hậu quả, nhiều người dân khu vực này phải sống chung với ô nhiễm, làm gia tăng các bệnh về hô hấp.

Thậm chí, nhiều người dân sống cách KCN Liên Chiểu vài trăm mét cũng phản ánh: Bụi từ nhà máy cao su bám đầy vào đồ dùng, nền nhà, giờ lại thêm tình trạng bụi từ đất đỏ…

Bên cạnh đó, do nguồn xả thải từ KCN, nguồn nước sinh hoạt của người dân sống ở lân cận cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Tại thôn Hòa Hiệp Bắc (phường Hải Vân, TP. Đà Nẵng), người dân cho biết nước giếng không thể dùng cho sinh hoạt, bởi thường xuyên xuất hiện váng nổi vàng, gây lo ngại ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.

Theo các chuyên gia về môi trường, tình trạng xả thải vào không khí là nguyên nhân phát sinh bụi mịn PM2.5, SO2 và Nox. Các thành phần này tích tụ trong không khí ẩm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, đặc biệt là hệ hô hấp và tim mạch, gây hại cho môi trường.

Năm 2024, KTNN đã thực hiện kiểm toán hoạt động Quản lý môi trường tại các KCN, cụm công nghiệp giai đoạn 2021-2023 tại một số tỉnh, thành phố, trong đó có TP. Đà Nẵng. Kết quả kiểm toán cho thấy TP. Đà Nẵng chưa ban hành đầy đủ văn bản theo quy định Luật BVMT, xây dựng, ban hành đơn giá chưa phù hợp...

Cụ thể, tại thời điểm ban hành Quyết định số 09/2023/QĐ-UBND ngày 04/4/2023, Thành phố đã có chủ trương tận dụng đất thừa tại 1 dự án khác làm đất phủ nhưng Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài chính và các đơn vị liên quan vẫn xây dựng, thẩm định, trình Ủy ban nhân dân TP. Đà Nẵng ban hành giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt có chi phí mua đất; chưa loại trừ chi phí mua đất làm đất phủ dẫn đến ngân sách nhà nước đã cấp thừa số tiền khoảng 9,91 tỷ đồng.

Đại diện Ban quản lý khu công nghệ cao và các KCN Đà Nẵng cho biết, trên cơ sở ý kiến phản ánh của người dân, Ban quản lý tiếp tục phối hợp để giám sát hoạt động xả thải của các doanh nghiệp trong KCN Liên Chiểu, tiến hành kiểm tra, lấy mẫu phân tích để có cơ sở xem xét, xử lý vi phạm hành chính trong trường hợp kết quả phân tích vượt giới hạn cho phép xả thải.

Từ góc độ quản lý nhà nước, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng cho biết, sau khi Luật BVMT năm 2020 và các quy định hướng dẫn được ban hành, Sở đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thống kê, rà soát và phân loại các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm cao trên địa bàn. Danh mục này bao gồm các KCN, công nghệ cao cùng nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có lưu lượng xả thải lớn.

Trên cơ sở đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng kế hoạch kiểm tra, thanh tra định kỳ, đồng thời tăng cường giám sát nguồn thải thông qua hệ thống quan trắc môi trường tự động, nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.

Tăng cường thanh tra, giám sát, xử lý dứt điểm vi phạm

Thực tế cho thấy, dù đã có nhiều đợt thanh tra, kiểm tra về môi trường, song tình trạng ô nhiễm tại KCN Liên Chiểu vẫn tái diễn, thậm chí có thời điểm gia tăng. Một số nhà máy từng bị xử phạt về vi phạm môi trường, nhưng tình trạng xả thải gây mùi hôi, khói bụi vẫn chưa được khắc phục dứt điểm.

Nguyên nhân, theo các chuyên gia, xuất phát từ hệ thống giám sát môi trường chưa đồng bộ, việc công khai dữ liệu quan trắc chưa thường xuyên, cùng với đó là ý thức chấp hành quy định của một số cơ sở sản xuất còn hạn chế. Trong khi đó, tốc độ đô thị hóa của khu vực Liên Chiểu đang diễn ra nhanh, khiến khoảng cách giữa KCN và khu dân cư ngày càng thu hẹp, làm gia tăng mức độ ảnh hưởng.

Để giải quyết triệt để tình trạng ô nhiễm tại KCN Liên Chiểu nói riêng, các KCN nói chung, các chuyên gia cho rằng cần có sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của cơ quan quản lý, thay vì chỉ dừng ở các biện pháp xử phạt hay khắc phục tạm thời.

Trước hết, cần rà soát quy hoạch, di dời các nhà máy gây ô nhiễm sang khu vực phù hợp hơn để giảm khói bụi, mùi hôi và cải thiện cảnh quan đô thị.

Đồng thời, tăng cường giám sát, thanh tra định kỳ, công khai kết quả xử lý để người dân cùng giám sát, đảm bảo minh bạch.

Đà Nẵng là một trong những địa phương được lựa chọn để giám sát trong Chuyên đề giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật BVMT năm 2020 có hiệu lực thi hành”. Việc giám sát nhằm nhận diện rõ thực trạng ô nhiễm môi trường, từ đó thúc đẩy các ngành chức năng có giải pháp quyết liệt để chấn chỉnh, nâng cao hiệu quả công tác BVMT, nhất là tại các đô thị có nguy cơ cao về ô nhiễm môi trường.

Tại buổi làm việc với Ủy ban nhân dân TP. Đà Nẵng, Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội chỉ rõ: việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền để triển khai thực hiện Luật BVMT còn chậm; hệ thống quan trắc môi trường chưa hoàn thiện; công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực môi trường còn chưa đáp ứng yêu cầu; vẫn còn tồn tại bãi rác chôn lấp không hợp vệ sinh, hệ thống thu gom, xử lý nước thải tập trung chưa bao phủ toàn bộ khu vực đô thị… 

Các doanh nghiệp vi phạm phải bị xử lý nghiêm, buộc cải tiến công nghệ hoặc đình chỉ hoạt động nếu gây ô nhiễm nghiêm trọng.

Doanh nghiệp có trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ BVMT. Nếu doanh nghiệp không đủ điều kiện đầu tư riêng hệ thống xử lý thì bắt buộc phải đóng góp kinh phí để cùng tham gia vào hệ thống xử lý tập trung. Người đứng đầu Ban quản lý dự án cụm công nghiệp có trách nhiệm đảm bảo tất cả các doanh nghiệp trong cụm tuân thủ đúng quy định. Nếu doanh nghiệp vi phạm thì Ban quản lý phải chịu trách nhiệm giám sát, xử lý.

PGS,TS. Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, môi trường và Phát triển cộng đồng, đại biểu Quốc hội khóa XIII

Chính quyền, cơ quan chức năng cũng cần tổ chức đối thoại định kỳ với người dân và doanh nghiệp để tiếp nhận, giải quyết kịp thời các vấn đề về môi trường.

Việc xử lý triệt để ô nhiễm tại KCN Liên Chiểu nói riêng, KCN nói chung không chỉ là trách nhiệm của chính quyền, cơ quan chức năng với đời sống người dân mà là bước đi cần thiết trong thực hiện mục tiêu xây dựng TP. Đà Nẵng ngày càng hiện đại, sạch đẹp, thân thiện và đáng sống./.

NHÓM PV