Tích hợp nguồn lực, tăng cường phân cấp thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia
Xã hội - Ngày đăng : 16:31, 26/10/2025
Đẩy mạnh giải ngân vốn, tạo thay đổi tích cực
Thảo luận tại tổ về tình hình kinh tế-xã hội năm 2025, giai đoạn 201-2025, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đánh giá, trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp, Chính phủ đã nỗ lực, cố gắng vượt bậc, đạt được nhiều thành tựu toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế-xã hội, an sinh xã hội, sắp xếp tinh gọn bộ máy, quốc phòng-an ninh và hội nhập quốc tế.
Trong đó, một trong những kết quả nổi bật là các chính sách người có công, an sinh xã hội, giảm nghèo được triển khai toàn diện và đạt nhiều kết quả nổi bật với tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”. Giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đã chi 1,1 triệu tỷ đồng cho an sinh xã hội (chiếm 17% tổng chi ngân sách nhà nước), hỗ trợ gần 700 nghìn tấn gạo cho người khó khăn; mở rộng trợ giúp thường xuyên cho trên 3,5 triệu người có công, người yếu thế...
Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 4,4% năm 2021 xuống 1,3% năm 2025. Thu nhập bình quân người lao động hằng tháng tăng từ 5,5 triệu đồng năm 2020 lên 8,3 triệu đồng năm 2025; hoàn thành mục tiêu cơ bản xóa nhà tạm, nhà dột nát sớm 5 năm 4 tháng với trên 334 nghìn căn nhà…
Theo các đại biểu, việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) đã góp phần quan trọng cải thiện đời sống người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tuy nhiên, quá trình triển khai các Chương trình cho thấy còn một số bất cập, hạn chế cần phân tích, đánh giá kỹ để có giải pháp phù hợp, tránh lãng phí hiệu quả đầu tư.
Đại biểu Lê Nhật Thành (TP. Hà Nội) nêu, tỷ lệ giải ngân vốn các Chương trình còn thấp, cơ chế phối hợp còn bất cập, chồng chéo. Đối với Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong 9 nhóm mục tiêu cụ thể được giao tại Nghị quyết số 120 của Quốc hội khóa XIV còn 3/9 nhóm mục tiêu chưa đạt được, gồm nhóm mục tiêu về cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội ở các xã đặc biệt khó khăn và thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; nhóm mục tiêu số xã, thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn; nhóm mục tiêu về công tác định canh, định cư, giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào.
Đại biểu cho rằng, những chỉ tiêu này trên thực tế rất khó đạt được, đòi hỏi nguồn lực rất lớn, quỹ đất phù hợp của địa phương và sự nỗ lực quyết liệt của cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương liên quan.
Do đó, đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị Chính phủ cần tập trung chỉ đạo quyết liệt hơn nữa, hiệu quả hơn nữa, nhất là đổi mới cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, địa phương liên quan, tháo gỡ kịp thời những khó khăn vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn để thực hiện chương trình nhằm đem lại những thay đổi tích cực trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong thời gian tới.
Đồng quan điểm, đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng, nguồn vốn dành cho đầu tư công là rất lớn, nhưng thực tế việc dẫn dắt, khơi gợi nguồn lực khác chưa cao. Đại biểu cho biết đến thời điểm này, dự án hoàn thành mới khoảng 85%, vẫn còn 15% dự án chuyển lại từ năm trước qua năm sau, nếu không sớm có giải pháp thì sẽ gây lãng phí.
“Để nâng cao năng lực và tái cơ cấu nền kinh tế, đề nghị trong thời gian tới cần có chính sách bài bản hơn, tập trung hơn. Cụ thể, đề nghị Chính phủ cần đánh giá, thiết kế lại CTMTQG (thực chất là đầu tư công) do tỷ lệ giải ngân 3 chương trình còn thấp, cần gom lại và tính toán thêm để tránh lãng phí” - đại biểu Trịnh Xuân An đề xuất.
Tăng phân cấp, giảm chồng chéo
Từ thực tiễn triển khai 3 CTMTQG, đại biểu Lò Thị Luyến (Điện Biên) - cho rằng, có nhiều khó khăn, vướng mắc và bất cập về cơ chế, quy trình, thủ tục.
Đại biểu dẫn chứng: Năm 2021 các Chương trình chưa thể triển khai; đến cuối năm 2022 mới hoàn tất hệ thống văn bản hướng dẫn, gồm 43 văn bản quy phạm pháp luật và hơn 100 văn bản hướng dẫn, nhiều văn bản phải điều chỉnh. Tỷ lệ giải ngân đến hết tháng 9/2025 mới đạt 68% kế hoạch, trong đó vốn đầu tư 76,2%, vốn sự nghiệp 57,5%.
Từ thực tế này, đại biểu ủng hộ chủ trương tích hợp 3 CTMTQG: Giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để thống nhất cơ chế quản lý, điều hành, tránh trùng lặp, giảm gánh nặng thủ tục, tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực.
Đại biểu cũng kiến nghị, trong giai đoạn tới, nên ban hành một CTMTQG tổng hợp về phát triển kinh tế-xã hội vùng đặc biệt khó khăn, tập trung nguồn lực thực hiện để có kết quả rõ nét, đồng thời phân cấp và giao quyền cho địa phương chủ động triển khai thực hiện, chịu trách nhiệm.
Đối với các địa phương chưa tự cân đối được ngân sách và đang nhận hỗ trợ ngân sách trung ương từ 70% trở lên, đại biểu cho rằng, không nên bắt buộc các địa phương đó phải đối ứng kinh phí khi triển khai thực hiện chương trình, vì các địa phương càng khó khăn thì được phân bổ kinh phí để thực hiện chương trình càng lớn, ngân sách địa phương hạn hẹp sẽ không đủ kinh phí để đối ứng thực hiện chương trình.
Trước đó, kết quả kiểm toán năm 2023 của Kiểm toán nhà nước đối với các CTMTQG cũng chỉ ra: Công tác ban hành văn bản của Chính phủ và một số Bộ (thành viên Ban chỉ đạo) còn chậm so với yêu cầu tiến độ quy định; sự phối hợp giữa các Bộ, cơ quan Trung ương, giữa các cơ quan Trung ương và địa phương trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện còn chưa chặt chẽ dẫn đến một số cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, thống nhất giữa các chương trình.
Đến thời điểm kiểm toán (tháng 4/2023) còn một số đơn vị chưa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025, kế hoạch thực hiện năm 2021 và năm 2022; chưa ban hành đầy đủ các văn bản thuộc thẩm quyền và các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình theo quy định.
Chia sẻ ý kiến của các đại biểu, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn (TP. Cần Thơ) cho biết, việc hợp nhất 3 CTMTQG nhằm tránh các thủ tục hành chính rườm rà, tránh chồng lấn, trùng lặp, dàn trải, bảo đảm tập trung, có trọng tâm, trọng điểm.
Đặc biệt, "phương hướng thiết kế chương trình sắp tới, theo chỉ đạo của Bí thư Đảng ủy Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Bí thư Đảng ủy Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, các Bộ, ngành và các cơ quan của Quốc hội sẽ phối hợp ngay từ đầu, thực hiện mạnh chủ trương phân cấp, phân quyền" - ông Lâm Văn Mẫn thông tin.
Theo đó, Trung ương sẽ quyết định về mục tiêu, một số nguyên tắc, bố trí tổng nguồn vốn cho địa phương, còn mọi việc sẽ giao thẩm quyền cho địa phương căn cứ tình hình thực tiễn tổ chức thực hiện theo đúng tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" và nhân dân ở các địa bàn sẽ được thụ hưởng.
"Với phương châm, cách làm như vậy sẽ khắc phục được những hạn chế vừa qua, nhất là sự dàn trải, chồng lấn, tạo điều kiện cho triển khai nhanh và đảm bảo mục tiêu. Trung ương sẽ tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để địa phương thực hiện đúng mục tiêu của Quốc hội, của Chính phủ đề ra" - Chủ tịch Hội đồng Dân tộc nhấn mạnh.