Luật Quản lý thuế (sửa đổi): Kỳ vọng tạo động lực mạnh mẽ cho khu vực tư nhân

Phân loại người nộp thuế – bước chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”

Một trong những điểm nổi bật của dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) là chuyển đổi phương thức quản lý từ chức năng sang quản lý theo đối tượng, dựa trên mức độ tuân thủ, quy mô, ngành nghề và rủi ro. Theo đó, người nộp thuế được phân thành các nhóm để áp dụng cơ chế quản lý linh hoạt hơn, thay vì cùng một quy trình cho mọi đối tượng như trước.

Doanh nghiệp, hộ kinh doanh có mức độ tuân thủ cao sẽ được ưu tiên, giảm tần suất kiểm tra, tiết kiệm 20–30% thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế, trong khi nhóm có rủi ro cao sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn. Cách tiếp cận này không chỉ giúp cơ quan thuế tập trung nguồn lực hiệu quả, mà còn khuyến khích người nộp thuế tự giác, minh bạch trong kê khai, nộp thuế.

Điều đáng chú ý, từ ngày 1/1/2026, cơ chế thuế khoán với hộ hộ kinh doanh sẽ được bãi bỏ. Hộ kinh doanh sẽ tự xác định doanh thu để kê khai thuế, cơ quan thuế hỗ trợ dựa trên dữ liệu quản lý và kết nối với sàn thương mại điện tử để khấu trừ, nộp thay thuế. Đây là bước tiến lớn, thể hiện định hướng chuyển từ “quản lý” sang “phục vụ”, giảm gánh nặng thủ tục hành chính và khuyến khích hộ kinh doanh vận hành theo hướng minh bạch, chuyên nghiệp.

Song song đó, các quy định về miễn, giảm và xử lý nợ thuế cũng được điều chỉnh theo hướng cởi mở hơn. Hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân; cá nhân có khoản thu nhập nhỏ từ đất phi nông nghiệp hoặc tiền công nhất định cũng được miễn giảm. Những thay đổi này không chỉ giảm áp lực tài chính, mà còn khuyến khích khởi nghiệp, mở rộng sản xuất – đặc biệt với khu vực tư nhân nhỏ và siêu nhỏ.

Tạo thuận lợi cho hộ kinh doanh chuyển đổi, phát triển bền vững

Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) còn được xem là bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, thông qua hàng loạt cơ chế đồng bộ hóa và đơn giản hóa thủ tục. Một trong những điểm cải tiến đáng chú ý là sử dụng mã số định danh cá nhân làm mã số thuế. Việc thống nhất này giúp giảm thủ tục đăng ký, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi khi hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp mà không phải thay đổi hồ sơ, mã số hay quy trình quản lý phức tạp.

Bên cạnh đó, dự thảo luật lần này cũng đặt nền móng cho việc hiện đại hóa toàn diện hoạt động quản lý thuế. Các quy định yêu cầu giao dịch điện tử bắt buộc qua hệ thống quản lý tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây và tự động hóa quy trình (RPA). Hệ thống này sẽ giúp rút ngắn thời gian kê khai, hoàn thuế, xử phạt, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý hồ sơ. Cơ quan thuế điện tử sẽ vận hành theo hướng “chính phủ số”, hỗ trợ hộ kinh doanh, doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ nhanh chóng, giảm thời gian nộp thuế từ hàng giờ xuống chỉ còn vài phút.

Cùng với đó, dự thảo cũng bổ sung quy định miễn xử phạt trong trường hợp lỗi hệ thống hoặc trục trặc kỹ thuật, thể hiện tinh thần cải cách thực chất – đặt doanh nghiệp và người dân ở vị trí trung tâm của quá trình phục vụ.

Việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thuế cũng mở đường cho việc quản lý hiệu quả hơn hoạt động thương mại điện tử, kinh tế số và giao dịch xuyên biên giới. Các quy định mới về hợp tác quốc tế, thỏa thuận song phương về giá tính thuế, hay cơ chế trao đổi dữ liệu với cơ quan thuế nước ngoài giúp Việt Nam tiến gần hơn tới thông lệ quốc tế, bảo đảm chống thất thu thuế mà vẫn tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân mở rộng thị trường.

Từ góc nhìn dài hạn, khi các quy định của Luật được thực thi, hộ kinh doanh sẽ dần hình thành thói quen quản lý bài bản, minh bạch, sử dụng hóa đơn điện tử và công cụ quản trị tài chính chuyên nghiệp. Điều này không chỉ nâng cao tính tuân thủ, mà còn giúp khu vực tư nhân có đủ nền tảng để tiếp cận vốn, mở rộng quy mô và phát triển bền vững.

Nền tảng pháp lý mới cho niềm tin và tăng trưởng

Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) thể hiện rõ định hướng cải cách thuế của Việt Nam: tạo môi trường công bằng, minh bạch, lấy sự tuân thủ tự nguyện làm trọng tâm. Khi được thông qua, luật sẽ góp phần củng cố niềm tin vào hệ thống pháp lý ổn định, giảm chi phí hành chính, thúc đẩy các quyết định đầu tư dài hạn của khu vực tư nhân.

Nguyên tắc “bản chất hoạt động, giao dịch quyết định nghĩa vụ thuế” được đưa vào dự thảo là bước tiến đáng kể trong minh bạch hóa quản lý. Nó giúp doanh nghiệp chủ động dự báo nghĩa vụ thuế, tránh rủi ro do cách hiểu khác nhau giữa các cấp quản lý. Đồng thời, việc quản lý thuế hiệu quả hơn với kinh tế số sẽ bảo đảm cạnh tranh công bằng, bảo vệ các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm túc và loại bỏ lợi thế không chính đáng của các đối tượng trốn thuế.

Khi chi phí tuân thủ giảm và dòng tiền được luân chuyển nhanh hơn, doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể tập trung nguồn lực vào hoạt động sản xuất, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh. Đó chính là nền tảng quan trọng để khu vực kinh tế tư nhân – động lực tăng trưởng chủ yếu của nền kinh tế – phát triển vững mạnh, đóng góp ngày càng lớn vào sự thịnh vượng chung của đất nước.

MINH ANH