Quản trị quốc gia - Bước tiến của tư duy đổi mới
Chính trị - Ngày đăng : 06:36, 06/11/2025
Đây là lần đầu tiên khái niệm “quản trị quốc gia hiện đại” được đặt ở vị trí trung tâm trong văn kiện Đại hội Đảng. Nó phản ánh bước phát triển mới trong tư duy lãnh đạo và điều hành đất nước - từ mô hình “quản lý” sang mô hình “quản trị”. Tuy nhiên, việc đặt hai khái niệm “quản lý nhà nước” và “quản trị quốc gia” song hành trong cùng một mệnh đề vẫn cần được làm rõ để bảo đảm tính logic, khoa học và định hướng thực thi chuẩn xác.
Từ quản lý đến quản trị - bước tiến về tư duy phát triển
Quản lý nhà nước là hoạt động hành chính - quyền lực, trong đó Nhà nước sử dụng pháp luật, chính sách và bộ máy công quyền để điều hành xã hội, duy trì trật tự và bảo đảm tuân thủ pháp luật. Mục tiêu của quản lý là hiệu lực và kỷ cương. Phương thức chủ đạo là “mệnh lệnh - hành chính - từ trên xuống.”
Quản trị quốc gia, trái lại, là phạm trù rộng hơn, hiện đại hơn, phản ánh sự phát triển của xã hội trong kỷ nguyên số và hội nhập. Quản trị quốc gia không chỉ là việc Nhà nước điều hành, mà là quá trình phối hợp và tương tác giữa nhiều chủ thể - Nhà nước, doanh nghiệp, người dân, tổ chức xã hội - nhằm đạt tới mục tiêu phát triển bền vững.
Nếu “quản lý” nhấn mạnh vào kiểm soát và điều hành, thì “quản trị” nhấn mạnh vào điều phối và kiến tạo. Quản lý là công cụ của quyền lực; quản trị là nghệ thuật của phối hợp và dẫn dắt. Một quốc gia có thể có bộ máy quản lý rất mạnh, nhưng nếu thiếu mô hình quản trị hiện đại, xã hội vẫn khó phát triển hài hòa và sáng tạo.
Nội hàm của “quản trị quốc gia hiện đại”
Khái niệm này xuất hiện lần đầu trong Văn kiện Đại hội XIII với yêu cầu “đổi mới quản trị quốc gia theo hướng hiện đại, cạnh tranh, hiệu quả”, và nay được phát triển thành “quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả, phục vụ và kiến tạo phát triển.” Đây là sự tiếp nối tư duy Đổi mới trong lĩnh vực thể chế - hành chính, thể hiện khát vọng đưa Việt Nam vào kỷ nguyên phát triển dựa trên năng lực điều hành thông minh, dữ liệu và hợp tác xã hội.
Một nền quản trị quốc gia hiện đại phải hội đủ bốn đặc trưng cơ bản:
Thứ nhất, tính đa chủ thể và tính tham gia. Nhà nước không thể làm thay tất cả. Người dân, doanh nghiệp, tổ chức xã hội phải được tạo điều kiện để cùng tham gia hoạch định, thực thi và giám sát chính sách. Khi các chủ thể cùng chia sẻ trách nhiệm, xã hội trở nên đồng thuận và năng động hơn.
Thứ hai, tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Mọi quyết định công phải được dựa trên dữ liệu, có thể kiểm chứng, có thể truy xuất. Minh bạch chính là cơ chế tự kiểm soát quyền lực hiệu quả nhất, đồng thời là nền tảng của niềm tin công.
Thứ ba, tính hiệu lực và liêm chính của thể chế. Bộ máy quản lý phải tinh gọn, chuyên nghiệp, hoạt động theo kết quả và chịu trách nhiệm với người dân. Công chức không chỉ “làm đúng việc”, mà còn phải “làm điều đúng.”
Thứ tư, tính hiện đại và số hóa trong điều hành. Quản trị quốc gia hiện đại không thể tách rời chuyển đổi số. Nhà nước vận hành bằng dữ liệu, phân tích thông minh và công nghệ số, giúp ra quyết định nhanh, chính xác và công bằng hơn.
Như vậy, quản trị quốc gia hiện đại là sự kết hợp của thể chế minh bạch, bộ máy liêm chính, công nghệ thông minh và sự tham gia của xã hội - tất cả cùng hướng đến mục tiêu phục vụ con người.
Vì sao quản trị quốc gia là yêu cầu của thời đại mới
Thế giới đang bước vào thời kỳ mà năng lực quản trị trở thành chỉ báo quan trọng nhất cho sức mạnh quốc gia. Chỉ số Quản trị Toàn cầu (WGI) của Ngân hàng Thế giới cho thấy, những nước có chất lượng quản trị cao thường đạt mức tăng trưởng bền vững, xã hội ổn định và niềm tin công vững chắc.
Trong thời đại số, xã hội được vận hành bằng dữ liệu, mạng lưới và tương tác tức thời. Không thể “quản lý” mạng lưới ấy bằng mệnh lệnh hành chính. Cần “quản trị” - nghĩa là dẫn dắt, tạo cơ chế khuyến khích và thiết lập luật chơi minh bạch.
Ở một tầm sâu hơn, quản trị quốc gia còn là biểu hiện của năng lực lãnh đạo hiện đại. Một Chính phủ kiến tạo không thể chỉ điều hành, mà phải biết khích lệ, huy động và tạo không gian cho sáng tạo xã hội nảy nở. Càng hiện đại, Nhà nước càng cần “lùi một bước để dẫn dắt nhiều bước” - chuyển từ “cai quản” sang “phục vụ”, từ “điều hành” sang “đồng hành”, từ “kiểm soát” sang “khích lệ sáng tạo.”
Đó cũng chính là tinh thần của tư duy Đổi mới mà Đảng ta đã khởi xướng: Luôn sẵn sàng thay đổi cách nghĩ, cách làm để giải phóng nguồn lực phát triển.
Quan hệ giữa quản lý nhà nước và quản trị quốc gia
Hai khái niệm này không loại trừ mà bổ sung cho nhau. Quản trị quốc gia là khung tư duy và mô hình điều hành tổng thể, còn quản lý nhà nước là công cụ cụ thể để hiện thực hóa tư duy ấy. Nếu quản trị là “não bộ” của quốc gia - nơi hoạch định chiến lược, định hình giá trị và phối hợp các nguồn lực, thì quản lý là “cơ bắp” - nơi tổ chức, vận hành và thực thi các quyết định.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, chúng ta không thể tiếp tục đồng nhất quản trị với quản lý. Khi đặt song hành trong một câu - “xây dựng hệ thống quản lý nhà nước, quản trị quốc gia hiện đại” - dễ tạo cảm giác hai khái niệm ngang hàng, trong khi thực chất, quản lý chỉ là một bộ phận trong tổng thể quản trị quốc gia.
Để thể hiện đúng cấp độ và mối quan hệ này, cần chỉnh lý lại câu văn trong Dự thảo Báo cáo chính trị cho mạch lạc và chuẩn xác hơn.
Đề xuất cách diễn đạt phù hợp hơn
Cách viết đề xuất là: “Xây dựng nền quản trị quốc gia hiện đại, hiệu quả, phục vụ và kiến tạo phát triển; đổi mới toàn diện hệ thống quản lý nhà nước theo hướng chuyên nghiệp, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm; đẩy mạnh xây dựng Chính phủ số, chính quyền số”.
Cách viết này vừa giữ nguyên tinh thần gốc của Dự thảo, vừa phân tầng rõ ràng giữa “quản trị” và “quản lý”, đồng thời đặt “Chính phủ số, chính quyền số” như công cụ thực thi hiện đại hóa quản trị. Câu văn trở nên mạch lạc hơn, hài hòa hơn và phản ánh rõ triết lý Nhà nước phục vụ - kiến tạo.
Quản trị quốc gia - linh hồn của Nhà nước pháp quyền hiện đại
Bản chất của quản trị quốc gia hiện đại là xây dựng một Nhà nước pháp quyền thông minh, liêm chính và có năng lực phục vụ nhân dân. Ở đó, pháp luật là công cụ, dữ liệu là nền tảng, con người là trung tâm và phát triển là mục tiêu.
Đây chính là bước tiến mới của tư duy Đổi mới - mở rộng cải cách từ lĩnh vực kinh tế sang lĩnh vực thể chế. Nếu Đổi mới năm 1986 là chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường, thì giai đoạn 2025-2045 phải là chuyển từ mô hình “quản lý” sang mô hình “quản trị.” Đó là con đường để Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển bền vững - nơi mỗi chính sách không chỉ là mệnh lệnh hành chính mà là kết tinh của đồng thuận xã hội; nơi mỗi cán bộ không chỉ “làm đúng việc” mà còn “làm việc đúng”; và nơi mỗi người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể đồng kiến tạo tương lai.
Tóm lại, làm rõ khái niệm “quản trị quốc gia hiện đại” và chỉnh lý cách thể hiện trong Dự thảo Báo cáo không chỉ giúp văn kiện chính xác hơn, mà còn giúp định hình rõ hơn tầm nhìn phát triển của đất nước trong thời đại mới.
Một nền quản trị quốc gia hiện đại sẽ là trụ cột của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa - nơi Đảng lãnh đạo bằng tầm nhìn, Nhà nước quản lý bằng pháp luật, xã hội vận hành bằng niềm tin và sự tham gia./.