Quản lý nợ công hiệu quả, tạo động lực cho tăng trưởng

Rút ngắn thủ tục, trao quyền cho doanh nghiệp và địa phương

Một trong những điểm nhấn đáng chú ý của Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 là đề xuất cắt giảm nhiều thủ tục hành chính và đơn giản hóa điều kiện đầu tư, kinh doanh nhằm tạo thuận lợi hơn cho phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh mới.

Theo đó, Dự thảo Luật bổ sung quy định cho phép Bộ, Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh, thành phố, doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước và công ty con của doanh nghiệp Nhà nước được lập đề xuất khoản vay ODA hoặc vay ưu đãi nước ngoài gửi Bộ Tài chính thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt làm cơ sở triển khai các thủ tục đầu tư dự án.

Thông tin trong hồ sơ đề xuất được tinh gọn, chỉ tập trung vào 4 nội dung chính của khoản vay và thư quan tâm của nhà tài trợ (nếu có), giúp giảm bớt khối lượng giấy tờ mà cơ quan chủ quản phải chuẩn bị.

Đến hết năm 2025, nợ công ước khoảng 35-36% GDP; nợ chính phủ khoảng 33-34% GDP; nợ nước ngoài khoảng 31-32% GDP, đều thấp hơn giới hạn cho phép. Điều này cho thấy, với sự lãnh đạo của Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội ban hành luật, Chính phủ ban hành nghị định, Bộ chuyên ngành ban hành thông tư; điều hành về quản lý nợ công của chúng ta trong các năm qua tương đối tốt. Chúng ta thực hiện được mục tiêu đảm bảo tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát và đảm bảo an sinh xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn

Chính phủ cũng kiến nghị mở rộng đối tượng tiếp cận vốn vay ODA và vay ưu đãi đối với các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư, đồng thời làm rõ trách nhiệm “bảo đảm tiền vay” theo quy định của Chính phủ về cho vay lại vốn vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài.

Đánh giá cao những cải cách này, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng (TP. Cần Thơ) nhận định, thời gian qua hiệu quả sử dụng vốn ODA chưa đạt kỳ vọng, đặc biệt là tiến độ giải ngân còn chậm, khối lượng hạn chế. Do đó, việc giảm thủ tục hành chính và mở rộng đối tượng vay lại sẽ góp phần tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy tiến độ giải ngân và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Ông Hùng đề xuất, cần phân cấp mạnh hơn, theo hướng Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch vay nợ hằng năm, còn Bộ Tài chính được ủy quyền phê duyệt các đề xuất khoản vay cụ thể, giúp rút ngắn quy trình, tăng tính chủ động cho các cơ quan, đơn vị.

Đặc biệt, đại biểu kiến nghị nên ưu tiên vốn ODA cho các lĩnh vực mang lại tác động kinh tế - xã hội cao như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hay các chương trình, dự án trọng điểm có tính bước ngoặt, nhằm tạo nền tảng, động lực cho phát triển dài hạn.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Vĩnh Long) bày tỏ kỳ vọng việc phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn sẽ rút ngắn thủ tục, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn ODA - lĩnh vực vốn chịu nhiều quy định chồng chéo.

Phân cấp, phân quyền đi đôi với kiểm soát rủi ro

Đóng góp ý kiến hoàn thiện Dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Văn Quảng (TP. Đà Nẵng) cho rằng cần điều chỉnh điều kiện vay lại đối với UBND cấp tỉnh, vì sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, quy mô và năng lực tài chính của các địa phương đã thay đổi đáng kể.

Nếu áp dụng một cơ chế vay giống nhau cho tất cả địa phương, kể cả nơi tự cân đối được ngân sách và nơi phụ thuộc ngân sách trung ương, sẽ thiếu linh hoạt. Ông Quảng đề nghị sửa Điều 36 theo hướng nới lỏng điều kiện vay với các địa phương tự chủ tài chính, trong khi những địa phương khó khăn cần được Chính phủ hỗ trợ bằng các cơ chế đặc thù.

Đáng chú ý, về phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, Dự thảo Luật bỏ quy định phải xin ý kiến Bộ Tài chính trước khi phát hành, trao thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh lập Đề án phát hành, trình Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh phê duyệt. Như vậy, HĐND sẽ chịu trách nhiệm toàn diện về quyết định phát hành.

Một số đại biểu đánh giá, đây là bước tiến mạnh trong phân cấp, phân quyền, song cần đi kèm cơ chế kiểm soát rủi ro để tránh tình trạng địa phương phát hành vượt trần nợ, sau đó phải nhờ ngân sách trung ương xử lý.

Đại biểu Lý Thị Lan (Tuyên Quang) cho rằng, nên giữ quy định hiện hành - tức UBND tỉnh phải xin ý kiến chấp thuận của Bộ Tài chính về điều kiện và điều khoản trái phiếu. Theo ông, nếu các địa phương tự phát hành trái phiếu mà không có sự giám sát, nguy cơ hình thành mặt bằng lãi suất không đồng nhất, kỳ hạn không phù hợp và rủi ro tài chính cho nợ công địa phương là điều khó tránh.

Liên quan đến phân bổ vốn vay ODA và vay ưu đãi nước ngoài, Dự thảo cũng bổ sung quy định cấp phát cho UBND tỉnh và đơn vị sự nghiệp công lập.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, trong quá trình triển khai, Chính phủ cần quy định chặt chẽ điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát và đánh giá kỹ tác động tới ngân sách trung ương, tránh gây mất cân đối tài chính vĩ mô.

Về cho vay lại của ngân hàng thương mại nhưng không tính vào dư nợ tín dụng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đánh giá kỹ tác động và làm rõ trách nhiệm các bên khi xảy ra rủi ro nợ xấu, đảm bảo nguyên tắc minh bạch và quản lý rủi ro hiệu quả.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh: “Phải rà soát kỹ để quản lý nợ công ngày càng hiệu quả, tạo niềm tin cho Nhân dân và cho các nhà đầu tư.”

Tiếp thu các ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định quan điểm nhất quán:

“Từ nay về sau, với những khoản vay ODA có trả lãi, chúng ta phải đánh giá kỹ càng về hiệu quả tài chính trước khi quyết định. Đây là kinh nghiệm của các quốc gia phát triển - những nước có tỷ lệ vay cao nhưng vẫn bảo đảm được hiệu quả sử dụng vốn.”

Theo Bộ trưởng, việc sửa đổi Luật lần này hướng đến nâng cao tính bền vững của nợ công, siết chặt kỷ luật tài chính, song vẫn đảm bảo nguồn vốn đầu tư cho tăng trưởng và không tạo gánh nặng cho ngân sách quốc gia.

Quản lý nợ công hiệu quả không chỉ là yêu cầu của quá trình hội nhập tài chính quốc tế, mà còn là động lực quan trọng để Việt Nam duy trì tăng trưởng ổn định, củng cố năng lực tài khóa, hướng tới nền tài chính quốc gia an toàn, minh bạch và phát triển bền vững./.

NGUYỄN HỒNG