Tài chính xanh - từ yêu cầu tuân thủ đến mục tiêu chiến lược

Các doanh nghiệp đang chủ động chuyển đổi

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và các vấn đề xã hội ngày càng gia tăng, việc áp dụng kế toán xanh và báo cáo bền vững trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.

Tại Diễn đàn chuyên môn trong khuôn khổ Hội nghị Liên đoàn Kế toán ASEAN lần thứ 24, ông Bùi Nguyên Hoàng - Phó Tổng Giám đốc Chuỗi cung ứng BlueScope Steel Việt Nam - nhấn mạnh, DN áp dụng kế toán và tài chính xanh sẽ hưởng nhiều lợi ích. Rõ ràng nhất là nhận diện được rủi ro, từ đó đưa ra giải pháp giảm chi phí đầu tư, vận hành, phát triển giá trị nội tại và tiếp cận thị trường vốn ưu đãi. Khi giá trị nội tại tốt, thương hiệu DN phát triển hơn, kết hợp với hành vi tiêu dùng thay đổi, khách hàng sẽ tìm đến sản phẩm của DN nhiều hơn.

Dẫn chứng từ thực tế, bà Chu Thị Lan Hương - chuyên gia về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) - cho biết, mỗi ngành nghề có một cách tiếp cận riêng trong quá trình chuyển đổi xanh. Ví dụ, đối với ngành dệt may và thép, các DN hiện đang chịu tác động mạnh từ Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) do Liên minh châu Âu ban hành, do đó, các DN phải tính toán và báo cáo phát thải carbon chính xác để có thể xuất khẩu vào thị trường châu Âu.

Ngoài ra, mỗi thị trường khác nhau đều có bộ tiêu chí riêng về ESG, buộc các DN Việt Nam muốn tham gia chuỗi cung ứng quốc tế phải đáp ứng được những tiêu chuẩn khắt khe này. Trong đó, yếu tố phát thải khí nhà kính vẫn luôn là điều kiện tiên quyết và là điểm chung cốt lõi trong mọi chiến lược ESG của các DN.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng và các cú sốc kinh tế chính trị toàn cầu, kế toán và kiểm toán được kỳ vọng trở thành công cụ giúp DN và Chính phủ đo lường tác động, quản trị rủi ro và huy động nguồn lực tài chính bền vững, từ đó củng cố khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Trong nhiều năm qua, Việt Nam kiên định theo đuổi mục tiêu phát triển bền vững, thúc đẩy quá trình chuyển dịch hướng tới sản xuất và tiêu dùng thân thiện với môi trường. Chính phủ cũng xây dựng cơ sở dữ liệu chung hỗ trợ DN quản trị thông tin; thông qua chính sách tín dụng xanh, quỹ tín dụng xanh giúp DN quản trị tài chính. Bộ Tài chính đang hoàn thiện hệ thống chuẩn mực của Việt Nam, trong đó có hệ thống chỉ tiêu phát triển bền vững tương thích với chuẩn mực quốc tế và phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra, Bộ Tài chính hỗ trợ đào tạo, phối hợp với các tổ chức nghề nghiệp, trường học trong quá trình đào tạo nhân lực.

Bà Trần Thị Thúy Ngọc - Phó Tổng Giám đốc Thường trực Deloitte Việt Nam - nhận định, Việt Nam đã thực hiện chính sách ưu tiên cho các DN chuyển đổi xanh được hưởng mức thuế ưu đãi 2% và đẩy mạnh các khoản vay tài chính xanh. Tuy nhiên, nếu DN không tập trung vào yếu tố tài chính xanh thì sẽ tụt hậu trên thị trường.

Thông thường, chúng ta nhìn nhận chuyển đổi xanh như một vấn đề về quy định hoặc chi phí. Tuy nhiên, ngoài chi phí trước mắt, đây còn là cơ hội dài hạn, đặc biệt khi DN đã có cam kết rõ ràng về ESG. Trong bối cảnh nhiều rủi ro, nếu sản phẩm và mô hình kinh doanh không thay đổi, DN sẽ khó đứng vững. Để tránh điều này, các DN đang chủ động chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, phát triển sản phẩm mới để giảm thiểu tác động tiêu cực và bảo vệ môi trường.

Thách thức luôn có giải pháp

Lợi ích và cơ hội mà tài chính xanh mang lại là rõ ràng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi chưa bao giờ là dễ dàng đối với các DN, đặc biệt là các DN nhỏ và vừa - chiếm tới gần 98% DN Việt Nam. Theo bà Trương Hạnh Linh - Trưởng Bộ phận Tư vấn rủi ro và ESG, KPMG Việt Nam, có ba thách thức lớn mà các DN phải đối diện: Thứ nhất là nhận thức của lãnh đạo DN; Thứ hai là dữ liệu, đòi hỏi sự thay đổi về chất lượng báo cáo, sự kết nối giữa thông tin tài chính và phi tài chính (đây là thách thức lớn nhất); Thứ ba là nhân sự.

Đồng quan điểm, PGS,TS. Bùi Quang Hùng - Phó Giám đốc Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh - cho rằng, thách thức luôn tồn tại và cũng luôn có giải pháp. Các DN vừa và nhỏ khi nói tới báo cáo ESG bao giờ cũng tập trung vào lợi ích và chi phí, nhưng yếu tố rất cần thiết là nhân lực. Các cơ sở đào tạo không chỉ đầu tư phát triển ngành tài chính, kế toán mà còn phải mở thêm các ngành về môi trường, xã hội. Rõ ràng, cần có sự kết nối giữa cơ sở đào tạo, nghiên cứu khoa học và DN.

Bà Trần Thị Thúy Ngọc cho rằng, chuyển đổi xanh không chỉ là câu chuyện của sản phẩm, mà còn liên quan đến kỹ năng, quy trình và việc tích hợp các tiêu chuẩn kinh doanh mới. DN không thể tự làm tất cả mà cần có sự phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau. Hiện nay, nhiều DN đã và đang có những bước tiến tích cực, đồng thời kỳ vọng nhận được thêm hỗ trợ chính sách từ Chính phủ.

Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 của Chính phủ đã đề ra 8 nhóm giải pháp trọng tâm để huy động nguồn tài chính xanh. Các công cụ như trái phiếu xanh, khoản vay xanh và cơ chế ưu đãi thuế 2% cho DN tư nhân khi tham gia các dự án xanh là những bước đi phù hợp, cần được triển khai rõ ràng và đồng bộ hơn nữa.

Từ góc độ kế toán, kiểm toán, ông Hoàng Hùng - Chủ tịch Viện Kiểm toán viên nội bộ Việt Nam - cho rằng, ban lãnh đạo đóng vai trò quan trọng, là người giám sát và đảm bảo DN đi đúng định hướng. Với các cổ đông, mục tiêu cuối cùng là lợi nhuận, nhưng hiện nay, “lợi nhuận xanh” - lợi nhuận gắn với yếu tố bền vững - đang trở thành xu thế tất yếu. Vì vậy, các DN cần đầu tư nghiêm túc vào báo cáo bền vững, đảm bảo tuân thủ các quy định về ESG. Khi ban lãnh đạo nhận thấy giá trị dài hạn từ việc “xanh hóa” hoạt động kinh doanh, họ sẽ định hướng và yêu cầu bộ phận kế toán, kiểm toán cùng đi theo hướng đó.

Về dài hạn, DN cần nâng cao khả năng chống chịu trước biến động của thị trường và môi trường. Điều này đòi hỏi chuyển đổi ESG từ yêu cầu tuân thủ sang mục tiêu chiến lược, coi đó là cơ hội để phát triển bền vững. Đồng thời, DN cần phân bổ nguồn lực hợp lý, xây dựng đội ngũ chuyên trách và đưa ESG vào chương trình nghị sự của tổ chức - từ hoạch định chiến lược đến vận hành hằng ngày - nhằm đáp ứng các chỉ tiêu ESG trong từng giai đoạn phát triển khác nhau./.

THÙY LÊ