Thực hiện kiểm toán đối với đầu tư, khai thác hạ tầng số, dữ liệu số

Bảo đảm chuyển đổi số bao trùm cho vùng sâu, vùng xa, các nhóm yếu thế

Theo các đại biểu Quốc hội, thực trạng khoảng cách số giữa các vùng miền và nhóm dân cư đang là vấn đề đáng lo ngại. Người dân ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo và đồng bào dân tộc thiểu số thường khó tiếp cận dịch vụ số do hạn chế về hạ tầng và thiết bị.

Mặt khác, chi phí thiết bị và dữ liệu cũng là rào cản lớn. Với nhiều hộ gia đình nghèo, một chiếc smartphone và tiền cước hàng tháng là gánh nặng không nhỏ. Hệ quả là một bộ phận người dân nông thôn, miền núi “bị bỏ lại phía sau” khi chính quyền triển khai dịch vụ công trực tuyến. Ngoài ra, các nhóm yếu thế khác như người cao tuổi, người khuyết tật cũng gặp trở ngại.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) - cho rằng, mặc dù chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, “không để ai bị bỏ lại phía sau” nhưng trên thực tế không phải lúc nào cũng đạt được mục tiêu này.

Vì vậy, đại biểu đề nghị cần có các giải pháp về mặt pháp lý để bảo đảm tính bao trùm trong chuyển đổi số, đề người dân dù ở đâu, thuộc đối tượng nào cũng được hưởng lợi.

Theo đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung điều kiện về chuyển đổi số bao trùm. Có thể thiết kế một chương hoặc một số điều về xã hội số toàn diện, trong đó quy định: Trách nhiệm của Nhà nước về hạ tầng, chính sách hỗ trợ thiết bị và kỹ năng, yêu cầu thiết kế dịch vụ về chuyển đổi số thân thiện.

“Nếu làm được như vậy thì có lồng ghép và quy định nguyên tắc lấy người dân làm trung tâm và nhiệm vụ của các Bộ, ngành trong chuyển đổi số, để bảo đảm cam kết chuyển đổi số cho toàn dân, rút ngắn khoảng cách đô thị - nông thôn và bảo đảm công bằng trong kỷ nguyên số” - đại biểu Thắng nêu quan điểm.

Đại biểu cũng đề nghị ưu tiên đầu tư mở rộng hạ tầng viễn thông, phủ sóng Internet băng rộng đến tất cả các thôn, bản vùng sâu vùng xa; xây dựng Trung tâm dữ liệu quốc gia và nền tảng dùng chung giúp vùng khó khăn tiếp cận dịch vụ số như vùng đô thị. Luật nên quy định Chính phủ có chính sách trợ giá thiết bị và gói cước Internet cho hộ nghèo, cận nghèo và đối tượng chính sách ở vùng khó khăn. Cùng với đó là chương trình phổ cập kỹ năng số cho người dân.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Lệ (TP.HCM) - nêu thực tế hiện nay ở khu vực nông thôn, miền núi, hải đảo người dân còn rất hạn chế về thiết bị, dịch vụ viễn thông. Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về cơ chế hỗ trợ, thu hút đầu tư phát triển hạ tầng số cho những khu vực này.

“Các vùng sâu, vùng xa cần hỗ trợ điểm truy cập miễn phí, trợ giá dịch vụ internet, cung cấp thiết bị thông minh cho hộ nghèo... Điều này sẽ giúp thực hiện được đúng tinh thần xã hội toàn diện, bình đẳng được nêu tại Điều 5, khoản 5 Dự thảo Luật” - đại biểu Lệ chỉ rõ.

Đại biểu Lê Quang Tùng (TP. Cần Thơ) cũng đề nghị Dự thảo Luật cần quy định rõ các chính sách để thu hút dự án liên quan đến chuyển đổi số, nhất là các dự án hạ tầng số cốt lõi, nhằm tạo điều kiện cho các địa phương tiếp cận, triển khai và ứng dụng chuyển đổi số tốt hơn, kể cả ở những vùng kinh tế - xã hội khó khăn.

Tăng cường công khai, minh bạch trong chi tiêu cho chuyển đổi số

Quan tâm đến vấn đề về lập dự toán, phân bổ, quản lý, sử dụng và quyết toán ngân sách nhà nước cho hoạt động chuyển đổi số, đại biểu Quàng Thị Nguyệt (Điện Biên) - cho rằng, việc Dự thảo xác định rõ nguyên tắc bố trí ngân sách cho chuyển đổi số, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước trong việc đầu tư cho hạ tầng, nền tảng dữ liệu, an toàn thông tin và đào tạo nhân lực số.

Tuy nhiên, để nguồn lực ngân sách được sử dụng hiệu quả, minh bạch và mang lại giá trị thực chất, đại biểu đề nghị cần áp dụng cơ chế phân bổ ngân sách theo kết quả thực hiện, gắn chi tiêu cho chuyển đổi số với mục tiêu đầu ra và hiệu quả thực tế.

Theo đại biểu, việc phân bổ ngân sách nên căn cứ vào mức độ hoàn thành mục tiêu chuyển đổi số, chỉ số đầu ra cụ thể và tác động xã hội, thay vì chỉ dựa vào kế hoạch chi thông thường. Cách tiếp cận này sẽ giúp tránh đầu tư dàn trải, hình thức, đồng thời tăng trách nhiệm giải trình của các Bộ, ngành và địa phương trong việc sử dụng ngân sách cho chuyển đổi số.

Cùng với đó, đại biểu đề nghị quy định rõ cơ chế đánh giá độc lập, khách quan hiệu quả chuyển đổi số quốc gia, giao cho một cơ quan chức năng hoặc tổ chức độc lập thực hiện định kỳ việc đo lường, đánh giá và công bố công khai kết quả. Đây là công cụ quan trọng để giám sát việc sử dụng nguồn lực, đồng thời giúp Chính phủ điều chỉnh chính sách kịp thời, đảm bảo đồng vốn ngân sách mang lại giá trị gia tăng cao nhất.

Cần tăng cường tính công khai, minh bạch trong chi tiêu cho chuyển đổi số, bằng cách công bố thông tin ngân sách thông qua hệ thống thông tin tài chính công và bản đồ đầu tư số quốc gia. Việc này không chỉ giúp xã hội giám sát mà còn khuyến khích các địa phương, Bộ, ngành chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi mô hình đầu tư hiệu quả.

Đại biểu Quàng Thị Nguyệt

Đại biểu Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp) cũng nhận định, Dự thảo Luật đặt ra nhiều cam kết mạnh mẽ, nhưng nếu không gắn với trách nhiệm cụ thể sẽ có nguy cơ lặp lại tình trạng "chủ trương rất đúng, nhưng triển khai gặp khó hoặc không đến nơi đến chốn”.

Đại biểu Nguyễn Hải Anh kiến nghị, bổ sung quy định người đứng đầu cơ quan thuộc hệ thống chính trị phải chịu trách nhiệm về kết quả chuyển đổi số trong phạm vi quản lý. Việc không hoàn thành chỉ tiêu chuyển đổi số, không thực hiện mở dữ liệu, không bảo đảm nguồn lực tối thiểu cho chuyển đổi số là tiêu chí đánh giá, bổ nhiệm, miễn nhiệm, phân bổ ngân sách.

Đặc biệt, theo đại biểu, cần gắn các quy định về thống kê, đo lường, giám sát chuyển đổi số với cơ chế: Chính phủ báo cáo Quốc hội hàng năm về bộ chỉ số chuyển đổi số quốc gia. Kiểm toán nhà nước thực hiện kiểm toán đối với các nguồn đầu tư, khai thác hạ tầng số và dữ liệu số./.

NGUYÊN AN