Cần tổ chức y tế dự phòng đồng bộ từ trung ương đến cơ sở
Chính trị - Ngày đăng : 21:48, 10/11/2025
Thảo luận tại hội trường, nhiều ĐBQH đề nghị cần quy định rõ hơn các nội dung liên quan đến dinh dưỡng học đường, kiểm soát thực phẩm không lành mạnh và củng cố mạng lưới y tế dự phòng, coi đây là nền tảng quan trọng trong chiến lược chăm sóc, bảo vệ sức khỏe Nhân dân.
Bảo vệ sức khỏe người dân từ sớm, từ xa
Thống nhất với sự cần thiết xây dựng Dự án Luật Phòng bệnh (sửa đổi), đại biểu Trần Khánh Thu (Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên) cũng ghi nhận, cơ quan chủ trì soạn thảo đã có báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý đối với Dự án Luật khá chi tiết và đầy đủ. Đặc biệt, Dự thảo Luật đã bổ sung Điều 27 quy định về khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc, thể hiện được tinh thần "phòng bệnh trước tiên", phù hợp với các nguyên tắc của Điều lệ Y tế quốc tế.
Tuy nhiên, đại biểu Trần Khánh Thu cho rằng cần thiết kế cơ cấu tổ chức y tế dự phòng đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở, tránh tình trạng “các tuyến hoạt động rời rạc, thiếu thống nhất trong chỉ đạo và điều phối.”
Đại biểu đề nghị bổ sung quy định về mô hình quản lý ngành dọc của hệ thống y tế dự phòng, làm rõ vai trò của trạm y tế xã - phường trong mạng lưới chăm sóc sức khỏe ban đầu. Theo đại biểu, khi thiếu sự chỉ huy thống nhất, công tác phòng bệnh dễ bị gián đoạn, như đã từng xảy ra trong thời điểm đứt gãy đấu thầu vaccine tiêm chủng năm 2022. “Chúng ta cần một cơ chế vận hành thống nhất, chuyên nghiệp và liên thông để hệ thống dự phòng thực sự trở thành lá chắn bảo vệ sức khỏe cộng đồng”, đại biểu nhấn mạnh.
Góp ý chính sách của Nhà nước về phòng bệnh, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Đoàn ĐBQH Thành phố Hà Nội) cho rằng, hệ thống pháp luật hiện đã có những quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá, rượu, bia - những sản phẩm có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đối với sức khỏe người tiêu dùng. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu vắng một cơ chế kiểm soát toàn diện đối với những nhóm sản phẩm làm gia tăng các bệnh không lây nhiễm, như: các sản phẩm có chứa nhiều đường, nhiều muối, đồ ăn nhanh, sản phẩm siêu chế biến…
Đại biểu khẳng định: Để phòng bệnh hiệu quả, không chỉ dừng lại ở một số giải pháp về thuế như thời gian qua, điều quan trọng hơn là phải thiết lập một chính sách tổng thể, đồng bộ và bền vững; hướng tới thay đổi cấu trúc của ngành công nghiệp thực phẩm và chuyển biến nhận thức xã hội về tiêu dùng lành mạnh.
"Chúng ta không thể tiếp tục “chữa cháy” bằng điều trị khi mà các tác nhân gây bệnh không lây nhiễm có thể dự phòng được vẫn chưa được kiểm soát tốt. Do đó, Luật Phòng bệnh cần mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn và đi trước một bước để bảo vệ sức khỏe Nhân dân trên khía cạnh này", đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà nêu quan điểm.
Đề nghị cấm tiếp thị nhắm đến trẻ em dưới 16 tuổi
Để kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây bệnh tật, phát biểu ý kiến tại Hội trường, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, cần sửa khoản 2, Điều 15 theo hướng ràng buộc trách nhiệm và thời hạn thực thi rõ ràng:
"Chính phủ có trách nhiệm ban hành và định kỳ cập nhật danh mục các sản phẩm, yếu tố nguy cơ không có lợi cho sức khỏe; quy định biện pháp quản lý, bao gồm dán nhãn cảnh báo, hạn chế quảng cáo, kiểm soát phân phối trong cơ sở giáo dục và áp dụng chính sách thuế sức khỏe phù hợp. Trong thời hạn 12 tháng kể từ ngày Luật có hiệu lực, Chính phủ, Bộ Y tế và các bộ liên quan phải hoàn thiện các văn bản quy định chi tiết; quá thời hạn sẽ áp dụng tạm thời theo tiêu chí do Bộ Y tế công bố".
Bên cạnh đó, đại biểu Phạm Trọng Nhân cũng đề nghị cấm tiếp thị nhắm đến trẻ em dưới 16 tuổi trên mọi nền tảng; quy định rõ vùng an toàn dinh dưỡng học đường; cấm bán và quảng cáo sản phẩm có dán nhãn cảnh báo trong phạm vi nhà trường, theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Đồng quan điểm, đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà cũng chỉ ra Dự thảo Luật Phòng bệnh chưa có quy định cụ thể về dinh dưỡng học đường, trong khi đây là mắt xích quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe thế hệ trẻ ngay từ ghế nhà trường. Bà dẫn chứng nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh, Pháp đã có luật quy định chặt chẽ về vấn đề này; đặc biệt, Hàn Quốc còn cấm tuyệt đối bán thực phẩm không lành mạnh trong phạm vi 200 mét quanh trường học.
"Đã đến lúc Việt Nam cần luật hóa dinh dưỡng học đường để trường học thực sự trở thành "pháo đài" đầu tiên trong công tác phòng bệnh, nơi hình thái một thế hệ khỏe mạnh, thông minh và hạnh phúc", bà nói và đề nghị bổ sung quy định: Bộ Y tế chủ trì, phối hợp Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy chuẩn quốc gia về tiêu chuẩn dinh dưỡng bữa ăn học đường. Cơ sở giáo dục có trách nhiệm tổ chức bữa ăn bảo đảm dinh dưỡng hợp lý, khoa học, hạn chế sử dụng thực phẩm không lành mạnh có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe học sinh. Đồng thời, cấm bày bán, quảng cáo và khuyến mại các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe trong và xung quanh khuôn viên trường học...
Phòng từ sớm, từ xa và phòng bệnh suốt đời
Tiếp thu và giải trình về Luật Phòng bệnh, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, thực tiễn những năm qua, đặc biệt qua đại dịch COVID-19 đã cho thấy nhiều bất cập trong cơ chế tổ chức, phối hợp và điều hành công tác phòng bệnh, cũng như thiếu một hành lang pháp lý đủ bao quát và hiện đại cho y tế dự phòng.
Theo Bộ trưởng, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 chỉ điều chỉnh một phần hoạt động phòng bệnh, trong khi thực tiễn hiện nay đòi hỏi một đạo luật mang tính tổng thể hơn, bao quát mọi yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe con người, từ bệnh truyền nhiễm đến bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, dinh dưỡng, môi trường, an toàn thực phẩm và lối sống. “Phòng bệnh phải được hiểu theo nghĩa rộng - phòng từ sớm, từ xa, và phòng bệnh suốt đời. Không chỉ trong phạm vi ngành y tế, mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội”, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng, Dự thảo Luật Phòng bệnh được thiết kế với ba nhóm chính sách trọng tâm, thể hiện tư duy đổi mới và toàn diện trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe dự phòng, bao gồm:
Thứ nhất, phòng, chống bệnh tật và các yếu tố nguy cơ. Luật quy định rõ nguyên tắc, trách nhiệm, chính sách của Nhà nước và người dân trong phòng ngừa, phát hiện sớm, quản lý các yếu tố nguy cơ gây bệnh, không chỉ đối với bệnh truyền nhiễm mà còn bệnh không lây nhiễm, bệnh mạn tính và rối loạn tâm thần.
Thứ hai, chính sách về dinh dưỡng và môi trường sống. Bộ trưởng cho biết, Dự thảo đã bổ sung chương riêng về dinh dưỡng phòng bệnh, quy định cụ thể trách nhiệm của các bộ, ngành trong bảo đảm vệ sinh, an toàn thực phẩm, nước sạch và môi trường lao động, học tập. Đây là bước cụ thể hóa tinh thần “phòng bệnh gắn với nâng cao thể lực, tầm vóc và chất lượng giống nòi.”
Thứ ba, tổ chức hệ thống y tế dự phòng và cơ chế phối hợp liên ngành. Luật xác định rõ mô hình tổ chức hệ thống y tế dự phòng từ Trung ương đến cơ sở, đồng thời quy định cơ chế phân cấp, phân quyền, phối hợp giữa Bộ Y tế, chính quyền địa phương và các ngành liên quan.
Đây là những giải pháp căn cơ để khắc phục tình trạng phân tán, thiếu thống nhất trong quản lý và triển khai công tác phòng bệnh hiện nay.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đặc biệt đề cập đến vấn đề nguồn lực cho y tế dự phòng, coi đây là điều kiện tiên quyết để Luật Phòng bệnh đi vào cuộc sống. Bộ trưởng cho biết, tỷ lệ đầu tư cho y tế dự phòng hiện nay còn thấp, trong khi nhiều quốc gia phát triển dành 25 - 35% ngân sách y tế cho công tác phòng bệnh.
Bộ trưởng đề nghị Quốc hội và Chính phủ tăng tỷ trọng chi ngân sách cho y tế dự phòng, đồng thời có chính sách đãi ngộ đặc thù cho đội ngũ cán bộ tuyến đầu, nhằm ổn định nhân lực, nâng cao năng lực ứng phó và phòng bệnh chủ động. Bộ trưởng cũng khuyến khích xã hội hóa công tác phòng bệnh, huy động nguồn lực từ cộng đồng và khu vực tư nhân để giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
Đồng thời, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh, Bộ Y tế sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của đại biểu Quốc hội, đặc biệt về tổ chức hệ thống y tế dự phòng, cơ chế tài chính, chuyển đổi số, sức khỏe tâm thần và dinh dưỡng cộng đồng.