Nguy cơ thất thoát, lãng phí tại các dự án giao thông

Theo Kết luận thanh tra số 375/KL-TTCP ngày 14/10/2025 của TTCP, trong thời gian qua, đặc biệt là năm 2021, 2022, tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, đã ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng. Bộ đã có nhiều cố gắng trong việc thực hiện các quy định pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng.

Tuy nhiên, việc triển khai các dự án vẫn còn những  bất cập dẫn đến làm giảm hiệu quả đầu tư. Thậm chí, có dự án tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát, lãng phí…

* Đối với Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Tuần Giáo - Lai Châu (Km406+300- Km501+000, tỉnh Điện Biên) - gọi tắt là Dự án Quốc lộ 6, TTCP chỉ ra có nhiều thiếu sót.

Dự án được tổ chức thi công từ năm 2010, bị dừng giãn từ năm 2013 đến nay theo Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 22/4/2011 của Chính phủ.

Liên quan đến việc bố trí vốn cho Dự án, TTCP chỉ rõ, Dự án khởi công khi chưa có đủ nguồn vốn để bảo đảm tiến độ xây dựng công trình theo tiến độ Dự án đã được phê duyệt là thực hiện không đúng quy định tại khoản 5 Điều 72 Luật Xây dựng năm 2003. Tuy nhiên, tại thời điểm phê duyệt Dự án năm 2008, chưa có Luật Đầu tư công, chưa có kế hoạch đầu tư công trung hạn nên việc bố trí vốn được thực hiện từng năm theo tiến độ thực hiện, khả năng cân đối và phát hành trái phiếu Chính phủ.

Khi phê duyệt Dự án tại Quyết định số 2227/QĐ-BGTVT ngày 31/7/2008 với tổng mức đầu tư là 2.359.352 triệu đồng, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) không xin ý kiến của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để làm rõ nguồn vốn đầu tư cho Dự án.

Đáng chú ý, theo TTCP, Dự án được khởi công từ tháng 6/2010 nhưng không được bố trí đủ vốn theo tiến độ nên phải dừng giãn tiến độ dẫn đến nguy cơ gây lãng phí và đến nay chưa xác định được thời gian khởi động lại Dự án.

Căn cứ Điều 45 Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, việc dừng hoãn thực hiện Dự án từ năm 2013 có một số nguy cơ gây thất thoát, lãng phí liên quan đến Dự án Quốc lộ 6

Trích Kết luận thanh tra

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Ban Quản lý dự án Thăng Long và các nhà thầu đã ký quyết toán đến điểm dừng kỹ thuật các gói thầu xây lắp, tư vấn và các chi phí khác. Giá trị khối lượng còn phải thanh toán cho các nhà thầu và tư vấn là 16.007 triệu đồng.

Do Dự án chưa được bố trí kế hoạch vốn nên đến nay, Ban Quản lý dự án Thăng Long chưa thể thanh toán cho các nhà thầu cũng như tiếp tục triển khai Dự án. Thời gian dừng giãn kéo dài nhiều năm, đến nay, hiện trạng đã thay đổi, giá đất điều chỉnh tăng so với thời điểm thực hiện Dự án; vì vậy, nếu Dự án được tái khởi động lại thì kinh phí để thực hiện giải phóng mặt bằng (đối với phần diện tích còn lại, chưa bồi thường, giải phóng mặt bằng) sẽ tăng.

“Việc đình hoãn Dự án cũng gây tổn thất về tài chính do việc huy động máy móc, tập trung vật tư, vật liệu để lâu ngày không sử dụng được, lãng phí tài nguyên đất do đã đền bù giải phóng mặt bằng và thi công dở dang, không thể tiếp tục canh tác được, gây ảnh hưởng đến đời sống nhân dân địa phương” - TTCP đánh giá.

Trên cơ sở kết luận thanh tra, TTCP yêu cầu Ban Quản lý dự án Thăng Long thực hiện thu hồi nộp ngân sách nhà nước số tiền là 11.159,817 triệu đồng, bao gồm: Số tiền Ban Quản lý dự án Thăng Long đã tạm ứng cho các nhà thầu nhưng chưa thu hồi là 11.019 triệu đồng; số tiền là 140,817 triệu đồng do Ban Quản lý dự án đã thanh toán vượt so với quy định cho liên danh nhà thầu chi phí lán trại Gói thầu số 20 (rà phá bom mìn, vật nổ).

* Đối với Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 đoạn từ cảng Cửa Việt (tỉnh Quảng Trị) đến Quốc lộ 1 (Dự án Quốc lộ 9), Kết luận thanh tra chỉ rõ: Do một số vị trí giải phóng mặt bằng chậm, một số không giải phóng được mặt bằng để bàn giao cho đơn vị thi công nên Dự án chậm tiến độ, không hoàn thành theo kế hoạch, không đảm bảo mục tiêu đầu tư Dự án và không được Ngân hàng Thế giới (WB) gia hạn Hiệp định vay, Dự án dừng triển khai từ ngày 31/12/2022.

Liên quan đến việc bố trí vốn, thanh quyết toán dự án đầu tư, Cục Đường bộ Việt Nam trình, Bộ GTVT phê duyệt bố trí vốn hằng năm cho Dự án thiếu chính xác, dẫn đến mỗi năm phải điều chỉnh 2 lần, giá trị điều chỉnh giảm vốn lớn (năm 2022 giảm 50.000 triệu đồng, tương ứng 23,25% so với ban đầu; năm 2023 giảm 48.909 triệu đồng, tương ứng 85,8% so với ban đầu).

Một trong những nguyên nhân dẫn đến bất cập nêu trên là do UBND tỉnh Quảng Trị không giải phóng mặt bằng theo cam kết, dẫn đến thi công chậm tiến độ, không thể giải ngân theo kế hoạch vốn nên phải điều chỉnh kế hoạch vốn.

Ngày 20/11/2024, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 8527/VPCP-QHQT thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ, trong đó giao: Bộ GTVT hoàn tất thủ tục thanh toán, quyết toán và đóng dự án vay vốn WB theo quy định của Việt Nam và WB; UBND tỉnh Quảng Trị chịu trách nhiệm giải quyết các hệ quả phát sinh (nếu có) liên quan đến chậm trễ trong triển khai công tác đền bù, giải phóng mặt bằng; phối hợp với Bộ GTVT và hoàn thành trách nhiệm của địa phương trong quá trình quản lý và chuẩn bị, triển khai phương án tiếp tục đầu tư, hoàn tất những hạng mục dở dang của dự án vay vốn WB; Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ GTVT và UBND tỉnh Quảng Trị phối hợp với các cơ quan liên quan, rà soát đề xuất cấp thẩm quyền việc xem xét kiểm điểm và xử lý trách nhiệm theo quy định...

Tuy nhiên đến thời điểm thanh tra, Bộ Xây dựng và các đơn vị chưa thực hiện xong chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ.

Từ những vấn đề được chỉ ra, TTCP kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo cấp có thẩm quyền bố trí vốn để sớm tái đầu tư Dự án Quốc lộ 6; Dự án Quốc lộ 9 theo quy định, nhằm tránh lãng phí nguồn lực đã đầu tư cho Dự án; đồng thời chấn chỉnh, xử lý nghiêm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để xảy ra vi phạm.

Thực hiện Kế hoạch số 1505/KH-TTCP ngày 22/7/2025 của TTCP về thanh tra chuyên đề các công trình, dự án có khó khăn, vướng mắc, chậm tiến độ, tồn đọng kéo dài, hiệu quả thấp, nguy cơ gây thất thoát, lãng phí, Đoàn thanh tra đã tiến hành thanh tra trực tiếp từ ngày 25/7/2025 đến ngày 04/9/2025 và làm việc với các đơn vị có liên quan về các dự án được thanh tra.

Cụ thể, các dự án gồm: Dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Bắc Giang - TP. Lạng Sơn theo hình thức Hợp đồng BOT; Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Tuần Giáo - Lai Châu (gọi tắt là Dự án Quốc lộ 6); Dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 9 đoạn từ cảng Cửa Việt (tỉnh Quảng Trị) đến Quốc lộ 1.

N.LỘC